Ο ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΣ...και πως αντιμετωπίζεται (1)

Α. Ο ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΣ

1. Των κοινωνικών ομάδων.

Ο φανατισμός είναι κατ’ αρχήν κοινωνικό φαινόμενο. Είναι η τάση μιάς μειονότητας, για να διατηρήσει την ύπαρξη της, την υπόσταση της, τους οπαδούς της. Οι πιο φανατικοί ανήκουν συνήθως σε μικρές κοινωνικές ομάδες. Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι στο χώρο των θρησκειών και των χριστιανικών ομολογιών , οι φανατικοί ανήκουν σε αιρετικές ομάδες και παραφυάδες. Οι οπαδοί του πρώτου αιρετικού , του Αρείου (4ος αι.) , ήταν τόσο φανατικοί ώστε πέτυχαν να διαδοθούν και να συγκλονίσουν ολόκληρη την Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Ο ισλαμικός φανατισμός, ειδικότερα, οφείλεται κυρίως στις κοινωνικές και φυλετικές προδιαγραφές των λαών της ερήμου , των αραβικών πληθυσμών κυρίως. Οι λαοί αυτοί ήσαν νομαδικοί (κτηνοτρόφοι ) και η επιβίωση τους εξηρτάτο από την εξόντωση των αντιπάλων νομαδικών ομάδων. Εξ άλλου, ο κυρίαρχος και πολεμικός χαρακτήρας του Αλλάχ αντανακλά ακριβώς τον αντίστοιχο αυταρχικό ρόλο του φυλάρχου της νομάδος, ο οποίος , για λόγους επιβίωσης της νομάδος, ήταν απαραίτητα μονήρης και πολεμικός.

Ο φανατισμός των αιρετικών ομάδων της εποχής μας είναι μια πρόκληση στη Χριστιανική Εκκλησία , για μια συνεχή επιβεβαίωση της γνησιότητος και της αυθεντικότητος της εν Χριστώ πίστεως. Και ο ισλαμικός φανατισμός είναι μια πρόκληση σε ολόκληρο τον σύγχρονο κόσμο, για μια σταδιακή και ειρηνική κοινωνική και πολιτιστική κυρίως μετέλιξη των λαών της ερήμου , που για χιλιάδες χρόνια έζησαν και ζούν ακόμη ως νομαδικοί λαοί.

2. Ο φανατισμός των Θρησκειών.

Το στοιχείο του φανατισμού καλλιεργούν οι εκτός της θείας αποκάλυψης Θρησκείες. Η μεγάλη πολλαπλότητα των θρησκειών και ο φυσικός ανταγωνισμός μεταξύ τους, δημιουργεί έντονα της ανάγκη για αυτοεπιβεβαίωση. Η συναμική , εξάλλου , παρουσία της εν Χριστώ θείας αποκάλυψηης προκαλεί συνεχώς στα διάφορα αυτά ανθρώπινα θρησκευτικά κατασκευάσματα αισθήματα κινδύνου και ανασφάλειας.

Οι θρησκείες έτσι , νοιώθωντας πως έινα στριμωγμένες στη γωνιά, αναγκάζονται να κάνουν ευρύτατη χρήση του φανατισμού. Ο φανατισμός, άλλωστε, είναι ο μόνος τρόπος να διατηρηθεί μια κοινωνική ή εθνική ή θρησκευτική μειονότητα. Ο φανατισμός περισφίγγει την μικρή ομάδα και την αγκυλώνει . με τον τρόπο αυτόν , η ομάδα γίνεται «βέλος» και «βολίδα», έτοιμη πάντοτε να εκτοξευθεί , για να συντρίψει τον Άλλον , τον Διαφορετικό!

Ο φανατισμός των θρησκειών μαρτυρεί έλειμμα αλήθειας. Όποιος δεν βρίσκεται στην αλήθεια, απολυτοποιεί τα όσα στοιχεία αλήθειας έχει ανακαλύψει. Στο «επί μέρος» δίνει τη σημασία και την αξία του «όλου» γι’ αυτό και ο θρησκευτικός φανατισμός είναι ταυτόχρονα και μία μαρτυρία για τη γυμνότητα και την πτώχεια των φορέων του.

3. Ο άπιστος

Στην φανατισμένη θρησκευτική ομάδα, αυτός που ανήκει σε άλλη θρησκεία, θεωρείται άπιστος(Giaur)!Η θρησκευτική πίστη της ομάδος, θεωρείται ως απιστία.με τη νοοτροπία αυτή, ο Άλλος ως άπιστος αποκτά τερατώδεις διαστάσεις: δεν είναι απλώς άπιστος αλλά και αντίπαλος, εχθρικός, κακός και επικ΄νδυνος.

Ο έξω της θρησκευτικής ομάδος άνθρωπος θεωρείται ως επικίνδυνος, διότι κυρίως δεν ελέγχεται. Το στοιχείο αυτό φανερώνει ότι ο βασικός λόγος για το χαρακτηρισμό των αλλόθρησκων ως επικίνδυνων είναι η επιβίωση της ομάδος και ότι ο χαρακτηρισμός του Άλλου ως απίστου είναι ένα στοιχείο που συμβάλλει στην ασφάλεια και την επιβίωση της ομάδος.

Από το άλλο μέρος, η ιδέα του Άλλου ως απίστου προκαλεί όχι μόνο αμυντικές, αλλά και επιθετικές ενέργειες της ομάδος. Οι επιθέσεις εναντίων των απίστων έχουν ακριβώς την έννοια της εξάλειψης των κινδύνων που προέρχονται από την ύπαρξη τους. Γι’ αυτό και πρέπει να εξολοθρευτούν πάση θυσία και με οποιοδήποτε τρόπο. Διότι , η εξόντωση των απίστων οριστικοποιεί και διασφαλίζει την ακεραιότητα και την επιβίωση της ομάδος. Η εξόντωση , μάλιστα , του «απίστου» συνεπάγεται μεγάλες τιμές από την ομάδα και αιώνιες αμοιβές από τον Θεό!.

4. Ο αμαρτωλός

Ο φανατισμός, ωστόσο, δημιουργεί διακρίσεις και αντιθέσεις και μέσα στην ίδια θρησκευτική ομάδα: στην περίπτωση αυτή, μια μικρότερη ομάδα διεκδικεί την καθαρότητα και «ορθοδοξία» της θρησκευτικής πίστης, ενώ τα υπόλοιπα μέλη της ομάδος- που είναι μάλιστα και τα περισσότερα- θεωρούνται και χαρακτηρίζονται ως «αμαρτωλοί». Με τον τρόπο αυτό, τα μέλη της μικρότερης ομάδος συνασπίζονται σε ένα κλειστό «εμείς», σε αντίθεση προς τους «άλλους» τους «αμαρτωλούς». Πρόκειται , ακριβώς, για το ίδιο φαινόμενο τους φαύλου κύκλου της αγκύλωσης που επισυμβαίνει σε μεγαλύτερα και μικρότερα φανατικά σχήματα. Το φαινόμενο αυτό εκδηλώνεται σε αλλεπάλληλους ομόκεντρους κύκλους, μέχρις ότου μέσα στο πρώτο κύκλο παραμείνει ένα μόνο πρόσωπο: πρόκειται για την περίπτωση πού ένας μόνο άνθρωπος ανακηρύττει τον εαυτό του μοναδικό και γνήσιο εκπρόσωπο μιάς θρησκευτικής πίστης , ενώ ταυτόχρονα επικηρήττει όλος τους άλλους ανθρώπους ως «αμαρτωλούς»!
Το φαινόμενο αυτό του συνεχούς εγκλωβισμού των θρησκευομένων σε αλλεπάλληλους ομόκεντρους κύκλους, μαρτυρεί ότι ο φανατισμός, αντί να συμβάλλει στην ακεραιότητα της θρησκευτικής ομάδος, λειτουργεί μάλλον αρνητικά, διότι καταλύει σταδιακά της ενότητα και ακεραιότητα της. Ο φανατισμός έται που πολλαπλασιάζεται σε αυτόνομα άτομα μέσα στο σύνολο μιας θρησκευτικής ομάδος μοιάζει με τα αυτονομημένα κύτταρα, που τελικά κατατρώγουν ολόκληρο τον οργανισμό.

5. Η άλλη άποψη

Ο φανατισμός μοιάζει με τον φασισμό κατά τουτο.: και στις δύο αυτές νοοτροπίες δεν επιτρέπεται καμιά άλλη άποψη. Το ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό σύστημα σε ολόκληρη την επικράτεια είανι ένα. Ένας μόνο σταθμός. Ένα μόνο μικρόφωνο για όλες τις ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές συσκευές. Στο φανατισμό και τον φασισμό μια άποψη επιτρέπεται : αυτή του ενός, του αρχηγού, του δικτάτορα. «Hiw master’s voice» ( η φωνή του κυρίου του!)
Στις θρησκευτικές ομάδες , όπου επικρατεί ο φανατισμός δεν επιτρέπονται άλλες ή αντίθετες απόψεις. Όλα τα μέλη είναι υποχρεωμένα να επαναλαμβάνουν και να διατυπώνουν τις ιδέες και τα λόγια του αρχηγού . κατά λέξιν . Με τον τρόπο αυτό , η «γλώσσα» της ομάδος γίνεται «ξύλινη». Όλα τα μέλη της ομάδος χρησιμοποιούν τις ίδιες λέξεις. Το όμοιο λεξιλόγιο των φανατικών ομάδων αντιστοιχεί προς τις ομοιόμορφες στολές που καταναγκαστικά φορούν οι κατάδικοι μιάς φυλακής.
Αλλά και κάτι άλλο ακόμη: η άλλη άποψη , η διαφορετική ή και αντίθετη, όχι μόνο δεν επιτρέπεται , αλλά και θεωρείται ύποπτη, ύπουλη και επικίνδυνη. Η άλλη άποψη κατακρίνεται ως καταλυτική της ενότητος της ομάδος. Γι’ αυτό , και όταν κάποιος διατυπώνει μιαν άλλη άποψη , εάν μεν είναι μέλος της ομάδος αποκόπτεται και αφορίζεται , εάν δε είναι εκτός της ομάδος, αποδοκιμάζεται και κατακρίνεται.
Γι’ αυτό και στις φανατικές ομάδες δεν υπάρχει διάλογος. Ο διάλογος προϋποθέτει άλλη ή αντίθετη άποψη. Τα μέλη των φανατικών ομάδων δεν διαλέγονται μεταξύ τους – δεν έχουν άλλωστε κάτι διαφορετικό να πούν!- αλλά ούτε και μια φανατική ομάδα σαν σύνολο δεν διαλέγεται με άλλα κοινωνκά ή θρησκευτικά σύνολα. Οι φανατικές ομάδες φοβούνται και απεχθάνονται το άνοιγμα του διαλόγου, γιατί αυτό το «άνοιγμα» είναι επικίνδυνο για τη συνοχή και την επιβίωση τους.

Ανώνυμου



Έκδοση: ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΣΤΕΓΗ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ (συνέχεια)

10 . Το πνεύμα μας είναι θλιμμένο, τα πάντα είναι θλίψη και οδύνη. Το βλέπετε μόνοι σας, όταν είστε σε κατάσταση ειρήνης , όλα είναι καλά, αλλά εδώ σ’ αυτή τη ζωή τέτοια ειρήνη δεν διαρκεί για πολύ. Διαταράσσεται εύκολα. Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε σε επαφή με την πηγή της Ζωής, τον Θεό- πάντοτε, αδιάλειπτα. Αν διαταραχθεί η εσώτερή μας ειρήνη, πρέπει αμέσως να ζητήσουμε τη βοήθειά Του, όπως ακριβώς ένα παιδί, που αμέσως μόλις αποχωρίζεται τη μητέρα του , κλαίει και αρχίζει να τη ζητάει. Φοβάται όταν είναι μόνο του. Το ίδιο συμβαίνει και με την ψυχή μας: όταν βρίσκεται μόνη της, αποχωρισμένη από τον Κύριο, υποφέρει πολύ, αλλά όταν ενώνεται μαζί Του, όποια δυσκολία κι αν της τύχει, όλα είναι καλά. Η ψυχή υπερπηδά όλες τις δυσκολίες , διότι είναι πολύ ευχάριστο να είναι μαζί με τον Κύριο- νιώθει χαρά και ειρήνη. Η ψυχή γνωρίζει ότι πρέπει να περάσει δια πυρός και σιδήρου μέσα σ’ αυτό τον κόσμο, προκειμένου να υπερβεί τα μικρά πράγματα αυτού του κόσμου , που μας βασανίζουν. Αυτό που μας βασανίζει περισσότερο είναι οι λογισμοί μας. Οι λογισμοί μας οδηγούν σε κάθε λογής ενέργειες και μετά χάνουμε την ειρήνη μας και βασανιζόμαστε από τη συνείδησή μας. Αυτές οι σουβλιές της συνείδησης δεν είναι τίποτα άλλο από την κρίση του Θεού μέσα μας. Πρέπει λοιπόν να ειρηνεύσουμε με τον ουράνιο Πατέρα μας και να στραφούμε στο πρόσωπό Του εκ καρδίας, ζητώντας Του να μας συγχωρήσει και να μας δώσει κάτι από τη Χάρη και τη θεία δύναμή Του , προκειμένου να μπορούμε να μένουμε πάντα εν ειρήνη και χαρά, όπως οι άγγελοι και οι άγιοι. Αμήν.

11. Ο Θεός μας έχει επιδαψιλεύσει πολλές δωρεές, αλλά εμείς δεν ξέρουμε με ποιό τρόπο πρέπει να ζούμε, κι έτσι δημιουργούμε μέσα μας και τριγύρω μας τον Άδη. Ο επίσκοπος Νικόλαος ( Βελιμίροβιτς ) μας είπε κάποτε την ιστορία ενός ιερέα που ζητούσε συνεχώς να μεταφερθεί σε άλλη ενορία. Μετά από λίγο καιρό, ο επίσκοπος απάντησε με τα εξής λόγια: «Πάτερ, ευχαρίστως θα ικανοποιούσα την επιθυμία σου για μετάθεση, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα πήγαινες κι εσύ μαζί στη νέα σου ενορία» [ υπονοώντας ότι το πρόβλημα δεν ήταν η θέση, αλλά η εσωτερική κατάσταση του ιερέως].

12. Όταν ένα πρόσωπο υπό την επήρεια των πονηρών πνευμάτων , βασιλεύει μέσα του διαρκώς μια σφαλερή αίσθηση ειρήνης. Ο διάβολος δεν τον πειράζει με τίποτα. Έχουμε όλοι περιόδους ειρήνης και ησυχίας, αλλά έχουμε και περιόδους πολέμου. Ο Κύριος το επιτρέπει αυτό , προκειμένου να «τριφτούμε» στον πνευματικό πόλεμο και να μάθουμε πώς να υπερνικάμε το κακό. Πρέπει να περάσει αρκετός καιρός μέχρι να μάθουμε  να κατακτούμε την ικανότητα να κατοικούμε ένα κουσούρι που έχει γίνει κομμάτι της προσωπικότητάς μας για χρόνια, παιδιόθεν. Γι’ αυτό είναι που χρειαζόμαστε έναν έμπειρο πνευματικό καθοδηγητή , που να έχει ο ίδιος περάσει μέσα από όλες αυτές τις φάσεις της πνευματικής ζωής. Ένας πνευματικός πατέρας ή οδηγός μπορεί να μας διδάξει πώς να υπερπηδάμε τέτοια αρνητικά χαρακτηριστικά και πώς να κερδίζουμε και να διατηρούμε την εσωτερική μας ειρήνη.

Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέει: «Διατήρησε την εσωτερική σου ειρήνη με κάθε τίμημα. Μην ανταλλάξεις την εσωτερική σου ειρήνη με τίποτα άλλο στον κόσμο. Ειρήνευσε με τον εαυτό σου, και ο ουρανός κι η γη θα ειρηνεύσουν μαζί σου».

13 . Πρέπει  πάντοτε να επαγρυπνούμε. Η επαγρύπνηση και η διάκριση είναι ό,τι χρειαζόμαστε. Ο Κύριος είπε στον Ιησού του Ναυί: «Ό,τι κι αν κάνεις, να το έχεις συλλογιστεί καλά» ( πρβλ. Ιησ. 1,8 ) .

Αν βάλουμε τη διάκρισή μας να δουλέψει και διαπιστώσουμε ότι αυτό που ετοιμαζόμασταν τελικά να πούμε θα βλάψει τον άλλο άνθρωπο  , έστω κι αν αρχικά πιστέψαμε ότι είναι για το καλό του, τότε είναι πολύ καλύτερα να παραμείνουμε σιωπηλοί. Τα πάντα πρέπει να γίνονται με διάκριση . Όταν χρησιμοποιεί κανείς τη διάκρισή του, συνάμα επαγρυπνεί. Η επαγρύπνηση είναι επίσης απαραίτητη και για την προσευχή. Η προσοχή μας πρέπει να προηγείται της προσευχής μας. Πρέπει να ξέρουμε τί ζητάμε στην προσευχή μας . Βλέπετε, όταν ζητάμε χάρη από κάποιον λέμε: «ξέρω ότι μπορείς να με βοηθήσεις, αν το πάρεις ζεστά». Αυτό σημαίνει ότι όταν ζητάμε βοήθεια, η προσοχή μας βρίσκεται στα λόγια που λέμε.

Αν έτσι έχουν τα πράγματα, όταν στρεφόμαστε προς κάποιον άνθρωπο για βοήθεια, πόσο πιο συγκεντρωμένη πρέπει να είναι δεν πρέπει να είναι τάχα η προσοχή μας , όταν προσευχόμαστε  στον Κύριο, που είναι η ίδια η ζωή μας; Αλλά εμείς έχουμε βρει τρόπους να μικραίνουμε τον κανόνα της προσευχής μας, είτε τον παπαγαλίζουμε απέξω είτε τον διαβάζουμε από βιβλίο. Η καρδιά και τα αισθήματά μας δεν συμμετέχουν σε μια τέτοια προσευχή και ενίοτε μάλιστα δεν καταλαβαίνουμε καν τι διαβάζουμε.

14. Μπορούμε να πάμε όπου θέλουμε και να κάνουμε ό,τι θέλουμε ,αλλά αυτό δεν είναι ελευθερία. Η ελευθερία ανήκει στον Θεό. Ελευθερία είναι όταν ένας άνθρωπος είναι ελεύθερος από την τυραννία των λογισμών∙ όταν ζει εν ειρήνη- αυτό είναι ελευθερία. Ένας τέτοιος άνθρωπος προσεύχεται διαρκώς, περιμένει διαρκώς βοήθεια από τον Κύριο- ακούει τη συνείδησή του και βάζει τα δυνατά του. Πρέπει να προσευχόμαστε με όλο μας το είναι, να εργαζόμαστε με όλο μας το είναι, να κάνουμε τα πάντα με όλο μας το είναι. Πρέπει, επίσης να μην είμαστε σε πόλεμο με κανέναν και να μην παίρνουμε ποτέ κάποια προσβολή κατάκαρδα. Ας αφήνουμε τα πράγματα στη ροή τους. Σήμερα μας πρόσβαλε κάποιος – ποιός ξέρει ποιός θα μας προσβάλλει αύριο; Εμείς διαρκώς σκεφτόμαστε αυτές τις προσβολές, αλλά θα πρέπει απλώς να τις αφήνουμε να περνούν και να φεύγουν εν ειρήνη. Δεν πρέπει ποτέ να τις παίρνουμε κατάκαρδα. Όταν τις παίρνουμε κατάκαρδα, ο εχθρός θα ξαναπροσπαθήσει να το επαναλάβει. Αν όμως αφήσουμε την προσβολή να μας προσπεράσει και παραμείνουμε εν ειρήνη, τότε οι άνθρωποι θα παραιτηθούν από την προσπάθεια να μας προβάλλουν. Και οι άνθρωποι θα σας ρωτάνε: «Πώς γίνεται και είσαι πάντοτε ειρηνευμένος; Όλοι οι άλλοι είναι ευερέθιστοι και προσβάλλονται εύκολα, ενώ εσύ δεν φαίνεσαι να ενδιαφέρεσαι καθόλου για τούτη δω τη ζωή. Πώς έγινες έτσι; Πώς μπορείς και παραμένεις τόσο ήρεμος;». Έτσι λοιπόν μας προφυλάσσει ο Κύριος από το κακό.

Από το βιβλίο : «ΟΙ ΛΟΓΙΣΜΟΙ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ
Βίος και διδαχές του γέροντα Θαδδαίου της Βιτόβνιτσα
Εκδόσεις : «Εν πλω»

Νώτη Γεωργία

Ο βίος του Οσίου Νήφωνος Επισκόπου Κωνσταντιανής της κατ’ Αλεξάνδρειαν (συνέχεια)

Η μετάνοια

ΤΕΤΟΙΟΙ λογισμοί στριφογύριζαν στο νου του, ώσπου έφτασε στο σπίτι. Μπήκε μέσα με την καρδιά πλακωμένη από τη θλίψη κι έπεσε στο κρεβάτι. Μα πού να τον πάρει ο ύπνος…
“Ας κάνω καμμιά προσευχή, μήπως με βοηθήσει ο Θεός”, σκέφθηκε και πήγε να σηκωθεί.
Μα ο διάβολος, καταλαβαίνοντας το σκοπό του, θέλησε να τον εμποδίσει. Και τί έκανε; Άρχισε να σπέρνει στην ψυχή του μεγάλο φόβο, τριβελίζοντάς του το μυαλό με την εξής παράδοξη σκέψη:
“Αν σηκωθείς τώρα μέσα στη νύχτα, να προσευχηθείς, θα πέσεις στα χέρια του διαβόλου. Και αντί για καλό, θα σε βρει κακό μεγάλο. Θα τρελαθείς, θα δαιμονιστείς, κι όλοι θα γελάνε μαζί σου!”.
Αυτή η σκέψη αρχικά αναστάτωσε και φόβισε πολύ το Νήφωνα. Σύντομα όμως κατώρθωσε να κυριαρχήσει στον πονηρό λογισμό, λέγοντας με το νου του:
“Μα καλά, τότε που ξενυχτούσα στις ακολασίες, κανένα κακό δεν έπαθα. Και θα πάθω τώρα, που θέλω να προσευχηθώ στο  Θεό; Ανάθεμά σε πνεύμα πονηρό κι ακάθαρτο!”.
Κι εκεί, σωριασμένος στο κρεβάτι του, μέσα στο σκοτάδι, ήρθε σε συναίσθηση… Τα μάτια του έγιναν βρύσες, απ’ όπου έτρεχαν δάκρυα πικρά.
-      Ω θεέ μου, βογγούσε με πόνο ψυχής. Τι ήμουνα και πού κατάντησα! Μακάρι να ‘χα πεθάνει τότε, που ζούσα μέσα στην ευσέβεια και την αρετή. Τώρα, να , γέμισα τραύματα και πληγές την ταλαίπωρη ψυχή μου. Αλλά, Κύριέ μου, «ἐπὶ σοὶ ἤλπισα· σῶσόν με ἐκ πάντων τῶν διωκόντων με καὶ ῥῦσαί με, μήποτε ἁρπάσῃ ὡς λέων τὴν ψυχήν μου, μὴ ὄντος λυτρουμένου μηδὲ σῴζοντος! ».
Και μ’ αυτήν την ικετευτική κραυγή , πετάχτηκε από το κρεβάτι του γεμάτος πόθο προσευχής. Μα μόλις στράφηκε στ’ ανατολικά, ένα μαύρο σύννεφο τον τύλιξε! Τρομοκρατήθηκε και παρέλυσε. Δειλία και φόβος κυρίεψαν πάλι την ψυχή του. Πήδησε πάνω στο κρεβάτι του κι έμεινε εκεί, πεσμένος μπρούμυτα, στενάζοντας από τη μια για τις αμαρτίες του και συλλογιζόμενος από την άλλη τα εμπόδια που του έφερνε ο διάβολος..
Με το ξημέρωμα, έτρεξε στην εκκλησία. Στάθηκε σε μια μισοσκότεινη γωνιά κι βυθίστηκε στην προσευχή και την ικεσία. Σε μια στιγμή σήκωσε ψηλά τα μάτια και είδε πάνω από το κεφάλι του την εικόνα της Παναγίας μας. Στέναξε βαθιά και ψέλλισε:
-      Έλεησέ με,
η ευωδία των χριστιανών,
η κεχαριτωμένη,
η πανάχραντη,
και βοήθησέ με,
Δοξασμένη,
πλουσιόφωτη,
η ελπίδα των μετανοούντων,
«δια το μέγα σου έλεος».

Μ’ αυτά τα λόγια , η Θεοτόκος- παράδοξο!- τον κοίταξε και χαμογέλασε!  Ο Νήφων έμεινε σαν εκστατικός , ενώ η καρδιά του πλημμύρισε ευφροσύνη κι άρχισε να σκιρτάει γλυκά.
“ Τι φιλάνθρωπος που είναι ο Θεός!”, σκέφτηκε. “Πόσο μεγάλο το έλεός Του! Πόση η αγάπη και η ευσπλαχνία Του! Και πόση η στοργή κι η φροντίδα της Υπεραγίας Θεοτόκου για τους αμαρτωλούς που μετανοούν!”.
Ήθελε να καταφιλήσει αυτή την αγία εικόνα, να τη σφίξει μέσα στην αγκαλιά του και να μην την αποχωριστεί. Τόσος ήταν ο ιερός πόθος , που είχε ανάψει γι’ αυτήν μέσα στην καρδιά του!
Ώρα πολλή προσευχήθηκε κι έκλαψε κι απόλαυσε της Θεοτόκου την αισθητή παρουσία. Ύστερα βγήκε και κίνησε για το σπίτι του.
Κάθησε στο κρεβάτι του και μονολογούσε: “Είδες, άθλια ψυχή μου, πόσο μας αγαπάει ο Θεός; Κι εμείς Τον εγκαταλείψαμε!... Και η Θεοτόκος ; Πώς μας βοήθησε αμέσως κι εκείνη, η προστασία όλων των χριστιανών και η παρηγοριά των μετανοούντων;”.
Αποκαμωμένος καθώς ήταν, τον πήρε για λίγο ο ύπνος. Και να! Ο διάβολος μπροστά του, μεταμορφωμένος σε κάποιο παιδί, που μαζί του είχε συνηθίσει ν’ αμαρτάνει! Κάθησε καταντικρύ του και, με το σαγόνι στηριγμένο στο ένα του χέρι, τον κοίταξε επίμονα, με βλέμμα λυπημένο, σκυθρωπό, μα και οργισμένο μαζί.
-      Πες μου, γιατί είσαι έτσι θλιμμένος και κατσούφης; ρώτησε ο Νήφων.
-      Γιατί έχεις τρεις μέρες που πήγες στον αγαπητό σου φίλο Νικόδημο, αποκρίθηκε εκείνος ξεφυσώντας. Τρεις μέρες… Και σε ξανακέρδισε η Εκκλησία.. Αυτό βλέπω, και δεν μπορώ να το ανεχθώ. Να γιατί είμαι σε τέτοιο χάλι…
-      Και για τούτο έχεις πέσει σε τόση θλίψη; Μα… αυτό δεν είναι κακό.
Ο άλλος γύρισε αλλού το πρόσωπό του και δεν είπε τίποτα.
Τότε ο Νήφων ξύπνησε. Αμέσως κατάλαβε πώς ο διάβολος ήταν που του φανερώθηκε στον ύπνο, και πως τον έκαιγε η μετάνοιά του.
Την ίδια στιγμή σηκώθηκε και κίνησε πάλι για την εκκλησία. Πήγε κατευθείαν τώρα στη σεβάσμια εικόνα της Θεοτόκου. Μόλις έριξε πάνω της τα μάτια του εκείνη ανταποκρίθηκε με το γνωστό και γλυκύτατο χαμόγελό της! Τί γλύκα ξεχύθηκε στα σπλάχνα του απ’ το χαμόγελο εκείνο! Αυθόρμητα άρχισε να κάνει εδαφιαίες μετάνοιες , προσκυνώντας τη χάρη της. Μα , όποτε ανασηκωνόταν και την ατένιζε, την έβλεπε να του χαμογελάει, σα να ‘ταν ζωντανή…
Μιαν άλλη μέρα , καθώς ερχόταν πάλι στην εκκλησία , βλέπει στο δρόμο κάποιον άνθρωπο ν’ αμαρτάνει. Ευθύς τον κατέκρινε μέσα του γι’ αυτό. Όταν όμως φτάνοντας στο ναό, πλησίασε την εικόνα της Παναγίας, είδε την Πανάχραντη να τον παρατηρεί πρώτα βλοσυρά, κι έπειτα να στρέφει το βλέμμα της μακριά του.
Ο Νήφων συγκλονίστηκε. Τα πόδια του κόπηκαν. Γονάτισε και είπε με το νου του:
“Αλίμονό μου! Τί κακό έκανα;… φαίνεται πως η αμαρτία τόσο πολύ με κυρίεψε, που δεν έχω συναίσθηση των παραπτωμάτων μου. Σε τί έφταιξα και μ’ αποστρέφεται η Μητέρα του Κυρίου μου;…”.
Έστιβε το μυαλό του για να θυμηθεί σε τί αμάρτησε. Ώσπου το θυμήθηκε: Είχε κατακρίνει με το λογισμό του εκείνον τον διαβάτη.
Στέναξε βαθιά.
-      Θεέ μου, ικέτεψε με δάκρυα, ομολογώντας την αμαρτία του. Συγχώρεσέ με τις πρεσβείες της Παναγίας  Μητέρας Σου. Σου άρπαξα, Κύριε, τη δόξα και την αξία, κατακρίνοντας τον πλησίον για μια μικρή του αμαρτία. «Ἐλέησόν με ὁ Θεὸς ἐλέησόν με ὅτι ἐπὶ σοὶ πέποιθεν ἡ ψυχή μου!»
Μετά από πολλή προσευχή και δάκρυα και συντριβή, παρατηρεί πάλι την εικόνα , και τη βλέπει χαμογελαστή όπως πρώτα. Έτσι, παρηγορημένος και ανακουφισμένος , ευχαρίστησε θερμά τη Θεοτόκο και βγήκε από το ναό.
Από τότε πολλές φορές , όποτε έπεφτε σε κάποιο ακούσιο σφάλμα, ελεγχόταν από τη Θεοτόκο με τον ίδιο τρόπο. Και μετανοούσε, έπαιρνε συγχώρηση κι αγωνιζόταν να διορθωθεί.

(συνεχίζεται)


Από το βιβλίο: «ΕΝΑΣ ΑΣΚΗΤΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ
ΟΣΙΟΣ ΝΗΦΩΝ
ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑΝΗΣ»
ΕΚΔΟΣΗ ΕΝΔΕΚΑΤΗ
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ 2011

Νώτη Γεωργία

ΝΑ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΜΑΡΤΩΛΟΤΗΤΑ ΜΑΣ «ὅτι τὴν ἀνομίαν μου ἐγὼ γινώσκω καὶ ἡ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν μού ἐστιν διὰ παντὸς» (Ψαλμ. 50,5 )

ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ

«ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου»

(Ματθ.3,3 ).

ΝΑ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΜΑΡΤΩΛΟΤΗΤΑ ΜΑΣ

«ὅτι τὴν ἀνομίαν μου ἐγὼ γινώσκω καὶ ἡ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν μού ἐστιν διὰ παντὸς»

(Ψαλμ. 50,5 )

Πριν από κάθε θεραπεία είναι απαραίτητη η διάγνωση. Χωρίς διάγνωση , κάθε θεραπευτική αγωγή ριψοκινδυνεύει τη ζωή μας. Αλλά η διάγνωση του γιατρού στηρίζεται κυρίως στην εξιστόρηση των συμπτωμάτων της αρρώστιας εκ μέρους του ασθενούς. Και είναι απαραίτητο, προκειμένου να υποβληθεί κανείς στον κόπο της θεραπείας, να γνωρίζει πρώτο μεν ότι είναι άρρωστος κι έχει ανάγκη γιατρού και δεύτερο να είναι σε θέση να πει ποιό μέλος του σώματός του πάσχει, πού αισθάνεται ενοχλήσεις, ποίο είναι το μέγεθος και ο βαθμός των ενοχλήσεων , καθώς και κάθε σύμπτωμα της αρρώστιας του. Αυτό αφ’ ενός μεν διευκολύνει τον γιατρό, αφ’ ετέρου δε οδηγεί στην κατάλληλη θεραπεία και γιατρεύει εύκολα και γρήγορα.

Αλλά και όταν οδηγούμεθα στο ιατρείο και το θεραπευτήριο της ψυχής, την ιερά δηλαδή Εξομολόγηση, πρέπει απαραίτητα να έχουμε κι εμείς γνώση των ψυχικών μας ασθενειών. Είναι ανάγκη να γνωρίζουμε λεπτομερώς την πνευματική μας κατάσταση. Να ξέρουμε σε ποια αμαρτήματα είμαστε ένοχοι, τι ελαττώματα και αδυναμίες έχουμε. Πού και πώς έχουμε παραβεί τις εντολές του Θεού. Ποια είναι η έκταση της αμαρτίας στην ψυχή μας. Δηλαδή να γνωρίζουμε ακριβώς την ηθική μας κατάσταση. Αν προσέλθουμε στο Μυστήριο χωρίς τις γνώσεις αυτές, μοιάζουμε με τον κουτοπόνηρο εκείνο χωρικό, ο οποίος ενώ επισκέφθηκε τον γιατρό για να ανακουφιστεί από τους πόνους, δεν του έλεγε πού ακριβώς πονάει, για να δοκιμάσει, όπως πίστευε ,την πείρα και τις γνώσεις του γιατρού. Οι σχετικές ερωτήσεις του τον έκαναν να αμφιβάλλει για την ικανότητα του γιατρού να κάνει μόνος του, αμέσως και χωρίς τη βοήθεια του χωρικού, τη διάγνωση!

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στην ιερά Εξομολόγηση. Είναι λυπηρό αυτό που αρκετές φορές γίνεται στη διάρκειά της: Αδιαφώτιστοι ,συνήθως, χριστιανοί πηγαίνουν, από συνήθεια ίσως, στον πνευματικό και μάλιστα κατά τις παραμονές των μεγάλων εορτών και δεν του λένε σε τί φταίνε, αλλά περιμένουν να τους κάνει ερωτήσεις ο Εξομολόγος. Όχι σπάνια, μάλιστα, φτάνουν στο σημείο να εξαναγκάζουν τον Ιερέα, να τους βγάζει με το «τσιγκέλι» την ομολογία ενοχής.

Αυτό όμως δεν είναι Εξομολόγηση, είναι μάλλον ανάκριση. Βέβαια δεν υποστηρίζουμε ότι πρέπει να καταργηθούν οι ερωτήσεις του εξομολόγου. Όχι. Θα χρειαστεί κάποτε ο Πνευματικός να κάνει ερωτήσεις για να βοηθήσει τον εξομολογούμενο και μάλιστα όταν αυτός είναι αδιαφώτιστος ή δυσκολεύεται να ομολογήσει όλες τις αμαρτίες του. Αλλά το τέλειο είναι να ομολογεί μόνος του ο εξομολογούμενος τα αμαρτήματά του, με ειλικρίνεια και τόλμη. Αυτό, και συναίσθηση αποδεικνύει και τον εξομολόγο διευκολύνει και τον Μυστήριο τιμά.

Πώς όμως θα ομολογήσει κανείς τα πταίσματα και τις αμαρτίες του, αν προηγουμένως δε τις γνωρίζει; Πώς θα νιώσει συντριβή για κάτι που αγνοεί; Πώς θα ζητήσει το έλεος του Θεού , αφού δεν πιστεύει ότι Τον παρόργισε; Και πώς θα πάρει την απόφαση να μην επαναλάβει το σφάλμα που δεν γνωρίζει ότι διέπραξε; Ναι, ας μην τρέχουμε αυταπάτες: Εξομολόγηση χωρίς πλήρη γνώση της εσωτερικής μας κατάστασης, είναι νόθος, όχι γνήσια, όχι θεάρεστη. Διότι , όπως τονίσαμε και στα προηγούμενα κεφάλαια, δεν νοείται Εξομολόγηση χωρίς μετάνοια. Μετάνοια δε χωρίς γνώση της αμαρτωλότητάς μας είναι αδιανόητα.

Αλλά πώς θα αποκτήσει ο χριστιανός αυτή τη γνώση; Να ένα σημείο στο οποίο πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα. Είναι ζήτημα σοβαρό κι απ’ αυτό εξαρτάται και η επιτυχία μας στο Μυστήριο της ιεράς Εξομολογήσεως. Και το μέσο για απόκτηση της αυτογνωσίας μας είναι ένα: Το να εξετάζει κανείς τον εαυτό του με το φως του Ευαγγελίου, να καθρεπτίσει τη συνείδησή του και να ελέγξει το εσωτερικό του. Με την αντικειμενική και προσεκτική αυτοεξέταση θα μπορέσει ο χριστιανός να γνωρίσει το εγώ του, να λάβει γνώση των αμαρτιών  του και των άλλων αδύνατων σημείων του χαρακτήρα του.

Αυτή ,όμως, η αυτοεξέταση και αυτοανάκριση δεν είναι κάτι το εύκολο. Έχει τις δυσκολίες της. Και τα αποτελέσματά της εξαρτώνται από τον βαθμό γνώσης του θελήματος του Θεού που έχουμε. Ένας που αγνοεί το νόμο του Θεού, που είναι θρησκευτικώς ακαλλιέργητος , που η ψυχή του είναι χέρσα γη και δεν έχει ποτισθεί από τη βροχή της θείας Χάριτος , κι επομένως δεν γνωρίζει τις υποχρεώσεις και τα καθήκοντά του, δεν θα μπορέσει ποτέ να λάβει σαφή και ολοκληρωμένη γνώση των σφαλμάτων του. Πολλές πράξεις του κι ενέργειες που προσκρούουν στο θέλημα του Θεού θα τις βλέπει καλές και θεάρεστες . Θα θεωρεί τον εαυτό του αθώο, αφού δεν θα έχει ιδέα από τις εντολές του Κυρίου. Ανάλογα με τη θρησκευτική μας καλλιέργεια και γνώση και πρόοδο , είναι και τα αποτελέσματα της αυτοκριτικής μας.

Πολύ συχνά συναντούμε στη ζωή μας τέτοιους ανθρώπους. Έχουν ελαφριά , όπως λένε, τη συνείδηση, διότι ούτε σκότωσαν , ούτε έκλεψαν, ούτε ψέματα είπαν στα δικαστήρια, ούτε όρκους καταπάτησαν, ούτε έβλαψαν κανέναν. Λες και ο ηθικός νόμος περιορίζεται μόνο σ’ αυτά , τα κάπως χονδρικά αμαρτήματα. Αυτοί πιστεύουν ότι στις εντολές του Θεού περιλαμβάνονται μόνο ορισμένες απαγορεύσεις. Και αγνοούν ότι ο νόμος του Θεού είναι νόμος ηθικής τελείωσης του ανθρώπου. Ότι είναι κανόνας ζωής και πυξίδα που οφείλει να οδηγεί, ακόμη και στις λεπτομέρειές του, το σκάφος της ζωής μας. Και από λεπτομέρειες είναι γεμάτη η ζωή του καθενός  μας. Μήπως άλλωστε πολλές μαζί λεπτομέρειες δεν συνιστούν τα σπουδαιότερα από τα σφάλματά μας;…

… Αλλά πώς θα διαγνώσει όλα αυτά τα σφάλματα, πώς θα αντιληφθεί τα συμπτώματά τους, όταν αγνοεί το νόμο του Θεού; Πώς θα διαφωτισθεί όταν δεν γνωρίζει το φως του Ευαγγελίου; Μέγιστο δυστυχώς μειονέκτημα των Ελλήνων είναι η άγνοια του Ευαγγελίου. Τόσα άλλα πράγματα καθημερινώς διαβάζουμε: εφημερίδες, περιοδικά, μυθιστορήματα, βιβλία διάφορα. Το Ευαγγέλιο, το βιβλίο των βιβλίων, το έχουμε περιφρονημένο ή στο ..εικονοστάσι. Έτσι παρουσιάζουμε το θλιβερό φαινόμενο να ζουν πολλοί στα τυφλά, χωρίς φως, χωρίς οδηγό. Να ζουν χαμηλή και άσκοπη ζωή. Χωρίς ευγενικές και άγιες επιδιώξεις. Χωρίς πτήσεις πνευματικές και άγιες επιδιώξεις. Ξένοι προς την «βίωσιν του αγίου» , που είναι ο σκοπός της παρουσίας μας πάνω στη γη. Μόνη καθημερινή φροντίδα το φαγητό, το επάγγελμα, το χρήμα, η διασκέδαση. Τίποτε το ανώτερο, το μεταφυσικό, το πνευματικό. Μόνον ό,τι ικανοποιεί τη σάρκα, την ύλη , τη ματαιότητα. Κι όμως! Ο άνθρωπος δεν πλάστηκε μόνο για τη γη, για τα φθαρτά, τα προσωρινά και τα μάταια. Πλάστηκε για τον ουρανό, την αιώνια πατρίδα του, για το μέλλον το παντοτινό. Κι όμως, τόσοι πολλοί στους καιρούς μας, γι’ αυτά τα παροδικά και γήινα μόνο ζουν, γι’ αυτά και μόνο αναπνέουν.

Πώς ,λοιπόν, άνθρωποι μ’ αυτή τη νοοτροπία , την αρρωστημένη, την ξένη προς κάθε σκίρτημα ιερό, είναι δυνατόν να έχουν ακριβή γνώση των ασχημιών της ψυχής τους, των παρεκτροπών της ζωής; Κι αν ακόμη θελήσουν να ερευνήσουν κάπως τον εαυτό τους, πάλι αθώο θα τον βρουν, αφού λείπει από μέσα τους το ζωηφόρο φως του Ευαγγελίου, που φωτίζει και τις πλέον ελάχιστες πτυχές και τις πλέον απρόσιτες γωνίες του μυστηριώδους είναι μας…

Από το βιβλίο: «ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ»

Μητροπολίτου πρ. Πειραιώς ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ ΚΑΡΟΥΣΟΥ

ΑΘΗΝΑ 2012

Εκδόσεις: “ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ

 Νώτη Γεωργία