Ιστολόγιο Τάλαντο : Το έθιμο των Λαζαρίνων στην Αιανή Κοζάνης

Παρασκευή 22 Απριλίου 2016

Το έθιμο των Λαζαρίνων στην Αιανή Κοζάνης

Έθιμα όπως οι Λαζαρίνες της Αιανής έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα. Σωζόμενα έως και την όψιμη αρχαιότητα, μεταδόθηκαν στον κοινό βυζαντινό πολιτισμό και στο χριστιανισμό όλης της Βαλκανικής. Το έθιμο των Λαζαρίνων συνδέεται με τον ερχομό της άνοιξης, την αναγέννηση της φύσης και την ανανέωση της ζωής. Το γεγονός ότι επικρατεί το γυναικείο στοιχείο στο έθιμο έχει σχέση με την γυναικεία γονιμότητα όπου εξισώνεται με την ευκαρπία των αγρών. Οι Λαζαρίνες της Αιανής θυμίζουν, όπως αναφέρει και η Κ. Κακούρη στο άρθρο της, παρθενίες ή εμμέλειες. Τα Παρθένεια, ήταν χαρακτηριστικός χορός των ελληνικών δωρικών πόλεων που εκτελούσαν ομάδες κοριτσιών. Στα χριστιανικά χρόνια η Ανάσταση του Λαζάρου, συνδέθηκε με την αναγέννηση της φύσης και την ανανέωση της ζωής. Είναι η φάση της νέας ζωής.
Σ’αυτή τη φάση της νεκρανάστασης της φύσης τοποθετείται και όλος ο εθιμικός κύκλος του Πάσχα, από την Έγερση του Λαζάρου ως την Ανάσταση της Λαμπρής. Η αποκλειστική συμμετοχή των κοριτσιών εξηγείται με το γεγονός, ότι ο Λάζαρος είχε μόνο αδερφές. Ο εορτασμός των Βαΐων, όπου και εκεί οι γυναίκες έχουν πρωταγωνιστικό χαρακτήρα στον ελληνικό χώρο, είναι γιορτή της νέας ζωής και της γονιμότητας των γυναικών.
Στην Αιανή το έθιμο των Λαζαρίνων ανήκει στην κατηγορία των γυναικείων χορευτικών δρώμενων, όπου έπαιρναν μέρος μόνο τα κορίτσια παλαιότερα, και σήμερα γυναίκες όλων των ηλικιών, με βασικό τους χαρακτηριστικό το χορό και το τραγούδι. Στο δρώμενο των Λαζαρίνων, οι Λαζαρίνες τραγουδάνε αντιφωνικά (εκ περιτροπής), ενώ δεν παίρνουν μέρος λαϊκοί οργανοπαίχτες. Οι εκδηλώσεις των Λαζαρίνων, μέχρι και το 1967 περίπου, διαρκούσαν τρεις ημέρες, από την Παρασκευή (παραμονή του Λαζάρου) μέχρι και την Κυριακή των Βαΐων.
Παραμονή του Λαζάρου Οι Λαζαρίνες ηλικίας έξι έως δεκαοχτώ χρονών, κορίτσια ανύπαντρα δηλαδή, σχημάτιζαν παρέες, τα «μπλίκια» (κάθε μπλίκι αποτελούνταν κυρίως από κορίτσια της ίδιας ηλικίας). Το μεσημέρι της Παρασκευής επισκέπτονταν τα μισά σπίτια του χωριού, τον πέρα μαχαλά του χωριού, όπου τραγουδούσαν και χόρευαν (ο στίχος του τραγουδιού προσαρμόζεται κατά περίπτωση στον εκάστοτε επισκεπτόμενο νοικοκύρη).
Μόλις τελείωναν τις επισκέψεις στα σπίτια, μαζευόταν στην πλατεία του χωριού όπου έστηναν χορό μόνο τα ανύπαντρα κορίτσια, οι «Λαζαρίνες». Κάθε «μπλίκι» που έφτανε στην πλατεία του χωριού, τοποθετούνταν στην αρχή του χορού τραγουδώντας πρώτα το «Τσιντσιρό» και έπειτα τα υπόλοιπα τραγούδια που ήταν τα ίδια με αυτά του Τρανού χορού της επόμενης μέρας. Όταν έφτανε στην πλατεία ένα νέο «μπλίκι», τα υπόλοιπα «μπλίκια» διέκοπταν το τραγούδι που έλεγαν και τραγουδούσαν ξανά το «Τσιντσιρό».
Η σειρά με την οποία τοποθετούνταν οι Λαζαρίνες στο χορό ήταν η εξής: Πρώτα, τα κορίτσια ηλικίας 16-18 χρονών, με νυφιάτικη στολή και φύρτες, τα οποία ήταν σε ηλικία γάμου. Μετά, κορίτσια ηλικίας 12-16 χρονών με νυφιάτικη στολή και τις χειροποίητες κεντημένες ποδιές στον αργαλειό. Ακολουθούσαν κορίτσια ηλικίας 10-12 χρονών, με φούστες και φουστάνια και ποδιές διαφόρων χρωμάτων και τέλος κοριτσάκια ηλικίας 6-10 χρονών με τις άσπρες καλοκαιρινές στολές.
Το Κονάκι Όταν νύχτωνε, τα κορίτσια ηλικίας 10 χρονών και άνω πήγαιναν στο «Κονάκι». Κονάκι, λέγεται το σπίτι όπου θα μείνουν και θα διασκεδάσουν οι Λαζαρίνες από κάθε μπλίκι δύο βραδιές, το βράδυ της παραμονής και το βράδυ του Λαζάρου. Στο Κονάκι οι Λαζαρίνες, διασκέδαζαν με τραγούδι και χορό μέχρι τις πρωινές ώρες. Επίσης, συμμετείχαν και νέοι του χωριού. Το γλέντι τελείωνε στην αυλή του σπιτιού, όπου τραγουδούσαν και χόρευαν το «Φεγγαράκι».
Ανήμερα του Λαζάρου Τα υπόλοιπα σπίτια του χωριού τα επισκέπτονταν το Σάββατο, ανήμερα του Λαζάρου, από το πρωί μέχρι το απόγευμα. Όταν τελείωναν, συγκεντρώνονταν στην κεντρική πλατεία και έστηναν τον Τρανό χορό. Όπως και την Παρασκευή, κάθε «μπλίκι» που έφτανε στην πλατεία, έμπαινε στην αρχή του χορού και έλεγε το τραγούδι «Τσιντσιρό».
Ο Τρανός χορός ήταν το αποκορύφωμα των εκδηλώσεων και λάμβανε χώρα το απόγευμα του Σαββάτου. Η σειρά στο χορό ήταν η ίδια με αυτή της Παρασκευής. Πρέπει να τονιστεί ότι στον Τρανό χορό του Σαββάτου μπορούσαν να συμμετέχουν αρραβωνιασμένες και νιόπαντρες. Έμπαιναν στο χορό αφότου όλα τα «μπλίκια» είχαν τραγουδήσει το «Τσιντσιρό» και τοποθετούνταν ανάμεσα στις νυφιάτικες στολές ή μετά τα φουστάνια. Ο τρανός χορός με το προσωνύμιο »τσιντσιρό» απαντάται στην Αιανή κάνοντας διακριτή τη διαφορά με τα λοιπά χωριά της Ελείμιας όπου το δρώμενο των Λαζαρίνων περιορίζεται μόνο στις επισκέψεις στα σπίτια του εκάστοτε χωριού.
Ανήμερα των Βαΐων Ανήμερα των Βαΐων, μετά την εκκλησία, οι Λαζαρίνες αλλά και μεγάλες σε ηλικία γυναίκες, έστηναν τον Τρανό χορό των Βαΐων, με ιεραρχική σειρά αυτή τη φορά. Μπροστά έμπαιναν οι γυναίκες μεγάλης ηλικίας, ακολουθούσαν οι νιόπαντρες, με σειρά ημερομηνίας γάμου, μετά οι αρραβωνιασμένες και τέλος, κατά ηλικία, τα κορίτσια.
Η εξέλιξη του εθίμου Από το 1967 έως το 1970, σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων της Αιανής υπήρχε μια αδράνεια-παύση του εθίμου, λόγω της κοινωνικοπολιτικής κατάστασης στη χώρα. Την άνοιξη του 1970 κάποιες γυναίκες ηλικίας 30-40 χρονών αποφασίζουν την τέλεση του Τρανού χορού «Τσιντσιρό», ανήμερα του Λαζάρου, αλλά και του Τρανού χορού των Βαΐων.
Ήταν το έναυσμα για την αναβίωση-επιβίωση των συγκεκριμένων δρώμενων. Το μεσημέρι του Λαζάρου, κορίτσια ηλικίας 6-15 χρονών περίπου, σχημάτιζαν παρέες (τα «μπλίκια») και επισκέπτονταν τα γειτονικά και κυρίως τα συγγενικά τους σπίτια, όπου τραγουδούσαν και χόρευαν.
Το απόγευμα, συγκεντρώνονταν οι Λαζαρίνες κάθε ηλικίας στην πλατεία του χωριού και άρχιζαν όλες μαζί τον Τρανό χορό, με το τραγούδι «Τσιντσιρό». Από βραδύς έκαναν το Κονάκι, τα κορίτσια ηλικίας 12-18 χρονών, όπου γλεντούσαν και χόρευαν με συμμετοχή των αγοριών της Αιανής.
Από το 1983, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αιανής ‘Η ΠΡΟΟΔΟΣ’ σε συνεργασία με το Δήμο Αιανής, καθιέρωσαν μία μουσικοχορευτική εκδήλωση το απόγευμα των Βαΐων, με παρουσίαση χορευτικών ομάδων από όλη την Επικράτεια. Τα τελευταία 4 χρόνια, ο Σύλλογος διοργανώνει, με τη βοήθεια γυναικών της Αιανής, παρουσίαση των στολών την Παραμονή του Λαζάρου. Σήμερα, οι επισκέψεις στα σπίτια γίνονται μόνο από κορίτσια ηλικίας 6-15 χρονών. Ωστόσο, η συμμετοχή στον Τρανό χορό «Τσιντσιρό» έχει αυξηθεί, καθώς παίρνουν μέρος γυναίκες όλων των ηλικιών. Η σειρά, με την οποία τοποθετούνται στον χορό σήμερα, είναι η εξής:
Μπροστά μπαίνουν τα κορίτσια ηλικίας 15-20 χρονών με νυφιάτικες στολές, ακολουθούν οι γυναίκες ηλικίας 20-70 χρονών με φούστες, έπειτα τα κορίτσια ηλικίας 10-15 χρονών με φούστες και τέλος Λαζαρίνες ηλικίας 6-10 χρονών με τις άσπρες καλοκαιρινές στολές. Μετά το πέρας του Τρανού χορού, ο Σύλλογος διοργανώνει Παραδοσιακό «Κονάκι» στο Πνευματικό κέντρο του χωριού, όπου οι γυναίκες γλεντάνε και χορεύουν, με τραγούδια που έλεγαν στα κονάκια. Την Κυριακή των Βαΐων, μετά το πέρας του εκκλησιασμού, οι γυναίκες στήνουν τον Τρανό χορό στην πλατεία του χωριού, τραγουδώντας και χορεύοντας τα Βαϊάτικα τραγούδια.

«Κάθε χρόνο ανήμερα του Λαζάρου οι Αιαναίες γυναίκες ντύνονται ευλαβικά με τα προαιώνια στολίδια του πολιτισμού τους καλώντας κάθε επισκέπτη να προϋπαντήσει μαζί τους τον ερχομό της άνοιξης.»

http://www.topoikaitropoi.gr/ithi-kai-ethima/to-ethimo-twn-lazarinwn-stin-aiani-kozanis/