Αποσπάσματα απο συνέντευξη του έτους 1967
Ερ.Έχετε ζήσει
σε δύο φανατικά καθολικές χώρες –πρώτα στην Ιταλία και τώρα στην Ισπανία– ενώ
δεν είσαστε καθολικός. Γιατί άραγε;
Η απόφασή μου να ζήσω σ’ αυτές τις χώρες δεν
έχει σχέση με τη θρησκεία. Ο μεσογειακός πολιτισμός είναι πιο γενναιόδωρος,
λιγότερο φορτισμένος με το αίσθημα της ενοχής. Δεν νοιώθω άνετα σε κοινωνίες
που στερούνται μια φυσική έφεση για τη χαρά, και που δεν έχουν κάποια άνεση
μπροστά στο θάνατο. Δεν καταδικάζω τον βόρειο και διαμαρτυρόμενο κόσμο των
καλλιτεχνών, όπως ο Μπέργκμαν. Απλώς δεν μου πάει. Η Σουηδία που μου αρέσει να
επισκέπτομαι είναι διασκεδαστική. Η Σουηδία όμως του Μπέργκμαν μού θυμίζει ένα
χαρακτηρισμό του Χένρυ Τζέιμς για τη Νορβηγία του Ίψεν, είναι δηλαδή ένας τόπος
που «βρωμά πνευματική φορμόλη». Πόσο συμφωνώ!
Ερ.Επανεξετάζοντας
τη ζωή σας έχετε μήπως τύψεις που δεν γίνατε πολιτικός;
Όταν νοιώθεις πως θα μπορούσες να είσαι
χρήσιμος και αποτελεσματικός στον δημόσιο βίο, δεν είναι δυνατόν παρά να έχεις
κάποιες τύψεις. Κολακεύομαι να πιστεύω ότι θα μπορούσα να είμαι χρήσιμος και
αποτελεσματικός στην πολιτική. Πιστεύω πως είμαι πιο προικισμένος για ρήτορας
παρά για ηθοποιός και πως θα μπορούσα, ίσως, να επικοινωνήσω με τους ανθρώπους
και να τους πείσω. Η τέχνη της ρητορείας είναι σήμερα νεκρή. Αν ζούσαμε, όμως,
σε μιαν εποχή που η ρητορεία θα αποτελούσε τέχνη πραγματική, θα γινόμουνα
ρήτορας.
Ερ.Ποιο είναι
το μεγαλύτερό σας ελάττωμα;
Η μελαγχολία και η νωθρότητα, η accidia, με τη
μεσαιωνική έννοια. Δεν με κατέχει για πολύ το θανάσιμο αυτό αμάρτημα, πάντα
όμως μοιάζει να παραμονεύει στο σκοτάδι. Και είμαι ένοχος όλων των άλλων
αμαρτημάτων, εκτός ίσως από τον φθόνο. Όσο για την αλαζονεία, δεν είμαι
σίγουρος αν είναι αμάρτημα. Είναι το μόνο σημείο που δεν παραδέχομαι στον
Χριστιανισμό, αν και δεν νομίζω ότι με διακρίνει αλαζονεία.
Ερ. Θεωρείται τη
λαιμαργία μεγάλο ελάττωμα;
Όλα τα ελαττώματα είναι φοβερά. Η διαφορά συνίσταται
στο ότι πολλά δεν φαίνονται, ενώ η λαιμαργία δεν κρύβεται, τουλάχιστον στη δική
μου περίπτωση. Έχω όμως την εντύπωση πως πρέπει να είναι λιγότερο θανάσιμη από
μερικά άλλα αμαρτήματα. Στο κάτω-κάτω είναι κάτι θετικό, μια σπονδή στην καλή
πλευρά της ζωής…
Ερ.Θα κόβατε
μια ταινία ή μια θεατρική παράσταση πορνογραφική, αν περνούσε από το χέρι σας;
Είμαι τόσο αντίθετος σε κάθε έννοια
λογοκρισίας, που πρέπει να απαντήσω αρνητικά. Όχι, δεν θα έκοβα τίποτα. Αν όμως
δεν υπήρχε λογοκρισία, έχω ένα μικρό κατάλογο πραγμάτων που θα προτιμούσα να
μην υπάρχουν, τουλάχιστον όχι συχνά. Το πολύ πιπέρι δεν κάνει καλό στη γεύση.
Τόσο στον κινηματογράφο όσο και στο θέατρο η μεγάλη ελευθεριότητα μπορεί να
οδηγήσει στην επικράτηση απλώς της ωμότητας, φτωχαίνοντας έτσι τη δραματική
έκφραση. Ασφαλώς δεν πρέπει να «λογοκρίνεται» ο καλλιτέχνης, πρέπει ωστόσο να
μπορεί να συγκρατηθεί ο ίδιος, για να μην περιορίσει τη γλώσσα της τέχνης του.
Το ίδιο ισχύει για τη βία και για τις άλλες ακρότητες στο θέατρο. Ίσως τελικά
θα πρέπει να υπάρξει λογοκρισία μόνο για κάτι που θεωρώ απόλυτα ταπεινό – την
προπαγάνδα που στρέφεται εναντίον κάθε σχέσης βασισμένης στην αγάπη.
Ερ. Πώς όμως συμβιβάζεται αυτό με…
Όλοι με
ρωτάνε διαρκώς πως συμβιβάζεται το Α με το Β. Ε, λοιπόν, η αλήθεια είναι πως
δεν με ενδιαφέρει «πώς συμβιβάζεται». Είμαι ένας άνθρωπος γεμάτος αντιφάσεις,
όπως όλοι σχεδόν οι άνθρωποι. Είμαστε φτιαγμένοι από αντιθέσεις και ζούμε
ανάμεσα σε δύο πόλους αντίθετους. Ο καθένας μας κρύβει μέσα του ένα Φιλισταίο
πλάι στον γνήσιο πνευματικό άνθρωπο, ένα άγιο κι ένα φονιά. Δεν μπορείς να
γεφυρώσεις τα άκρα. Απλώς τα αποδέχεσαι
Ερ.Έπαιξε η
θρησκεία ρόλο στην ανατροφή σας;
Όχι. Η
μητέρα μου ήταν καθολική. Αργότερα άρχισε να μελετά τις θρησκείες της Ανατολής,
ώσπου βαρέθηκε κι αυτές. Η Αγία Γραφή ήταν γι’ αυτήν ένα θαυμαστό λογοτεχνικό
κείμενο, και σαν τέτοιο μου τη δίδαξε. Ο πατέρας μου ήταν άθεος και ο κηδεμόνας
μου, όταν οι γονείς μου πέθαναν, συχνά κορόιδευε τη Βίβλο και τις ιστορίες της,
πράγμα που τότε με ενοχλούσε φοβερά. Κατέχομαι από ένα φυσικό δέος για την
προσπάθεια του ανθρώπου να φθάσει πέρα από τον άνθρωπο, στην Ανατολή και τη
Δύση. Η ευλάβεια είναι για μένα κάτι πιο εύκολο και φυσικό από τον αυτοϊκανοποιούμενο
σκεπτικισμό. Δεν είμαι μυστικιστής, αν και μελέτησα τους μύστες.
Ερ.Πιστεύετε στο Θεό;
Το θέμα της πίστης το νοιώθω σαν ένα διαρκή
εσωτερικό διάλογο, που δεν έχει καταλήξει σε ξεκάθαρο ανακοινώσιμο συμπέρασμα.
Ίσως να μην πιστεύω στο θεό, είμαι όμως αναμφίβολα φύση θρησκευτική. Εκείνο που
βρίσκω θαυμαστό στην Ιουδαιοχριστιανική σύλληψη είναι η σκέψη ότι ο άνθρωπος
–όποια και αν είναι καταβολή του και όσο κοντά και αν βρίσκεται στον αιμοβόρο
πίθηκο– είναι πραγματικά μοναδικός. Όταν είμαστε ικανοί να αγαπάμε χωρίς
υπολογισμό, γινόμαστε ένα απόλυτα μοναδικό είδος επάνω σε τούτον τον πλανήτη.
Κανένα άλλο ον δεν μπορεί να συγκριθεί μαζί μας. Η έννοια της θεότητας του
Χριστού αποτελεί έκφραση αυτής ακριβώς της αλήθειας. Και γι’ αυτό είναι ο μύθος
του αληθινός. Εκφράζει δραματικά, με τη μεγαλύτερη δυνατή τραγικότητα, την
έννοια της θεότητας του ανθρώπου.
Τη συνέντευξη τη βρήκαμε στο http://www.lifo.gr/team/u46465/57373
Έχετε ζήσει σε δύο φανατικά καθολικές χώρες –πρώτα στην Ιταλία και τώρα στην Ισπανία– ενώ δεν είσαστε καθολικός. Γιατί άραγε;
Η απόφασή μου να ζήσω σ’ αυτές τις χώρες δεν έχει σχέση με τη θρησκεία. Πηγή:
www.lifo.gr
