Μπακοδήμου Στ.
Νικολάου, θεολόγου
Το γεγονός
της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπως και άλλα γεγονότα από τη ζωή της Παναγίας, δεν
περιγράφεται στα Ευαγγέλια. Οι Ευαγγελιστές αφηγούνται περιστατικά από τη ζωή του Χριστού και τη διδασκαλία Του, αφού σκοπός
τους είναι να παρουσιάσουν στους μαθητές τους το Ευαγγέλιο της σωτηρίας. Για
την ζωή της Παναγίας όμως αντλούμε πληροφορίες από άλλα κείμενα. Έτσι το
γεγονός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου περιγράφεται, με πολλές λεπτομέρειες, στο
Απόκρυφο Ευαγγέλιο του Ιωάννη.
Σύμφωνα
λοιπόν με την διήγηση αυτή, τρεις μέρες πριν την Κοίμησή της ο Αρχάγγελος
Γαβριήλ την ειδοποίησε για την έξοδό της από την παρούσα ζωή. Την τρίτη μέρα
λοιπόν, έρχονται οι Άγιοι Απόστολοι ΄΄επί νεφελών εποχούμενοι΄΄, ασπάζονται την
Μητέρα του Κυρίου, ακούνε τις συμβουλές της και, μετά την Κοίμησή της,
φροντίζουν για την εκφορά της. Η Μήτηρ της Ζωής δεν φεύγει από τον κόσμο αυτό
με φυσικό τρόπο: ο ίδιος ο Χριστός, συνοδευόμενος από Αγγέλους, παραλαμβάνει
την μακαρία ψυχή της. Κατά την εκφορά του τιμίου λειψάνου της στην Γεθσημανή,
όπου ετάφη, κάποιος εβραίος, ονόματι Ιεφωνίας, επιχειρεί να βεβηλώσει το τίμιο
σώμα της. Όμως ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, του κόβει τα χέρια, τα οποία μένουν
κολλημένα επάνω στο σώμα της Παναγίας. Μπροστά στο θαύμα ο εβραίος μετανοεί και
αποκαθίσταται η σωματική του ακεραιότητα.
Τρεις μέρες αργότερα, η νεφέλη φέρνει τον
Θωμά, ο οποίος ζητά να προσκυνήσει το Λείψανο της Παναγίας. Στο άνοιγμα του
μνημείου τους αναμένει μια έκπληξη: η Μήτηρ της Ζωής δεν ήταν δυνατόν να
υποστεί φθορά, μετέστη προς τον Υιόν της, αφήνοντας πίσω ως απόδειξη του
θαύματος τα ενδύματά της, την Εσθήτα, το Μαφόριο, και τη Ζώνη (όπως ο Ιησούς
άφησε το σουδάριο και τα οθώνια).
Η Κοίμησις της
Θεοτόκου. Εφέστιος εικόνα (16ος αι.) της Ι. Μονής Άνω Ξενίας
Όλα αυτά τα
στοιχεία περιγράφονται και συνθέτουν την Εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Στη
σύνθεση κυριαρχούν τα πολυάριθμα πρόσωπα: στο κέντρο, πάνω στη νεκρική κλίνη
βρίσκεται ξαπλωμένη η κεκοιμημένη Θεοτόκος, ενώ στον κατακόρυφο άξονα κυριαρχεί
η μορφή του Χριστού, που κρατά στα χέρια Του ένα μικρό βρέφος, που δεν είναι
άλλο από την ψυχή της Θεοτόκου. Γύρω Του άγγελοι μέσα σε φωτεινή δόξα
συμμετέχουν στο γεγονός δίνοντας παράλληλα μια θριαμβευτική χροιά στα
τελούμενα, ενώ άλλοι δύο, στο ψηλότερο σημείο της εικόνας, ανοίγουν τις πύλες
του Ουρανού για να υποδεχτούν την αγία ψυχή της. Γύρω από το σώμα της Παναγίας
οι δώδεκα Απόστολοι και τρεις Ιεράρχες , οι Άγιοι Ιάκωβος ο Αδελφόθεος, ο
Ιερόθεος Αθηνών ( που δεν εικονίζεται ), ο Τιμόθεος και ο Διονύσιος Αρεοπαγίτης, οι οποίοι κατά
την παράδοση μεταφέρθηκαν και αυτοί με νεφέλες στην Ιερουσαλήμ, κηδεύουν με
συγκρατημένη θλίψη το σεπτό σκήνωμα, ενώ τέλος οι μυροφόρες γυναίκες με έντονη
την έκφραση της οδύνης συμμετέχουν στο πένθος. Μπροστά από το κρεβάτι με την
Θεοτόκο βλέπουμε τον εβραίο με κομμένα τα χέρια και τον αρχάγγελο Μιχαήλ με
παρατεταμένο το πύρινο ξίφος του.
Όλη η σκηνή εκτυλίσσεται εντός της οικίας όπου τα τελευταία χρόνια ζούσε η Παναγία. Αυτό
το στοιχείο υποδηλώνεται από τα κτίρια που δεξιά κι αριστερά πλαισιώνουν τη
σύνθεση. Σε πολλές εικόνες, κυρίως σε τοιχογραφίες όπου ο χώρος είναι αρκετός,
εικονίζονται στο πάνω μέρος της σύνθεσης οι Απόστολοι που έρχονται επάνω στις
νεφέλες από τους τόπους που δίδασκαν το Ευαγγέλιο, για να συμμετάσχουν στο
γεγονός.
Σε άλλες βλέπουμε τον Θωμά μπροστά στο κενό
μνημείο της Παναγίας, όπου αποκαλύπτεται ότι τελικά η Μήτηρ της Ζωής μετέστη
μαζί με το άχραντο σώμα της προς τον Υιό της. Σκοπός της βυζαντινής εικόνας της
Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι να επικεντρώσει το νου μας στο υπερφυσικό της
Μεταστάσεως της Θεοτόκου, όπως εξαίρεται σε κάθε επιμέρους στοιχείο, και να
τονιστεί ο θρίαμβος της Ζωής επί του θανάτου, ακόμα και στην υποκείμενη στη
φθορά ανθρώπινη υλική υπόσταση. Είναι θα λέγαμε η απαρχή, η απτή απόδειξη των
λόγων του Χριστού, ότι όποιος Τον ακολουθήσει θα ζήσει ζωή αιώνιο.
Εκφραστικότατο είναι το Εξαποστειλάριο της εορτής, που περιληπτικά θα λέγαμε
περιγράφει το γεγονός της Κοιμήσεως: «Απόστολοι εκ περάτων συναθροισθέντες
ενθάδε, Γεθσημανή τω χωρίω κηδεύσατέ μου το σώμα· και συ Υιέ και Θεέ μου,
παράλαβέ μου το πνεύμα».
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου