Η Ιερά Εικόνα της Παναγίας Ζιδανιώτισσας

Η σεπτή και θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας της Ζιδανιώτισσας είναι από τα λίγα κειμήλια, που διασώθηκαν δια μέσου των αιώνων μέχρι σήμερα, αφού πέρασε από πολλές μπόρες και φουρτούνες της ιστορίας.

Φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Γενέσιου της Θεοτόκου στην περιοχή Ζιδάνι, στα Καμβούνια όρη. Το Μοναστήρι ιδρύθηκε κατά το 16ο αιώνα σε εποχές που ο Ελληνισμός περνούσε τις πιο σκληρές και τις πιο δύσκολες μέρες της μακραίωνης σκλαβιάς του. Ήταν η εποχή που αλλεπάλληλα κύματα αγροίκων μουσουλμάνων μεταφέρθηκαν από τα βάθη της Μ. Ασίας και εγκαταστάθηκαν στις εύφορες πεδιάδες της πατρίδας μας, απωθώντας βίαια τους γηγενείς χριστιανικούς πληθυσμούς σε δύσβατες και απρόσιτες περιοχές.

Κοντά στα Σέρβια, στη θέση “Βρύσες” υπήρχε βυζαντινός ναός με την εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας, της Παντάνασσας. Πιθανότατα ανήκε στη γυναικεία μονή των Αγίων Θεοδώρων. Σήμερα σώζονται τα ερείπια του ναού των Αγίων Θεοδώρων στο τοπωνύμιο “Καλογριές” που φαίνεται να προήλθε από τις μοναχές του μοναστηριού.

Κατά την επικρατέστερη άποψη, σε κάποια ιστορική φάση οι Τούρκοι κατέστρεψαν το μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων και τον ναό με την εικόνα της Παναγίας. Διασώθηκε η εικόνα, την οποία το 1541 άνθρωποι ευσεβείς τη μετέφεραν για ασφάλεια στο δασωμένο Ζιδάνι και την εναπόθεσαν σε κάποιο εξωκλήσι στη θέση “Συκιές” ανατολικά του χωριού.

Η τοποθεσία αυτή ήταν γνωστή με την ονομασία “Παλαιομανάστηρο”, που δυστυχώς καταπλακώθηκε κάτω από χιλιάδες τόνων μπάζων αμιάντου κατά τη λειτουργία του γειτονικού εργοστασίου. Γύρω από το ξωκλήσι αυτό αναπτύχθηκε το μοναστήρι, που στα τέλη του 17ου αιώνα ήταν καλά οργανωμένο.

Για την Εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας (Ζιδανιώτισσας) δεν υπάρχουν πληροφορίες για την περίοδο και τον αγιογράφο που την φιλοτέχνησε. Γνωρίζουμε μόνο ότι ασημώθηκε με βαρύ ασήμι το 1755 από τον τεχνίτη Θεόδωρο, από τους Καλαρρύτες Ιωαννίνων, όπως φαίνεται και από τη σχετική επιγραφή που βρίσκεται στη βάση της, επί Αρχιερατείας του Επισκόπου Σερβίων και Κοζάνης Ιγνατίου. Οι φωτοστέφανοι τοποθετήθηκαν για να τονίζουν την αγιότητα των προσώπων.

Όσο αναφορά τις επιγραφές που υπάρχουν στην Εικόνα βλέπουμε το δίγραμμα «ΜΡ» και «ΘΥ», που αποτελούν συντομογραφίες της φράσης «(Μ)ΗΤΗ(Ρ) (Θ)ΕΟ(Υ)». Λίγο χαμηλότερα βρίσκεται γραμμένη η προσωνυμία της Θεοτόκου «Η ΕΛΕΟΥΣΑ» και πιο κάτω αριστερά κι οριζόντια «Η ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑ».

Στην Εικόνα της Παναγίας εκφράζεται παραστατικότατα η μητρική αγάπη της Θεοτόκου για τον Υιό της. Παρουσιάζεται να ακουμπά με τρυφερότητα το μάγουλό της με μητρική στοργή. Η παράστασή μας δείχνει την ανθρώπινη πλευρά της Παναγίας μας με τον Υιό της.

Το πρόσωπο της Παναγίας δεν αντανακλά ευτυχία αλλά μάλλον μελαγχολία και οφείλεται στο επερχόμενο πάθος, το οποίο θα αντιμετωπίσει ο Υιός της στον Γολγοθά. Έτσι το νόημα της εικόνας επικεντρώνεται στους θλιβερούς λογισμούς της Παναγίας. Μετά την αποκάλυψη των παθών και του θανάτου του Κυρίου ο πόνος αυτός δεν συντρίβει την Παναγία.  Γνωρίζει πως στην αγκαλιά της «βαστάζει τον βαστάζοντα πάντα», τον Υιό και Λόγο του Θεού.

Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης γράφει σχετικά ότι η Παναγία αποτελεί «μεθόριον αναμεταξύ της ακτίστου και κτιστής φύσεως· αύτη μόνη είναι Θεός άμεσος μετά τον Θεόν και έχει τα δευτερεία της Αγίας Τριάδος, ως ούσα μήτηρ αληθώς του Θεού».

Το έτος 1918 έπληξε την Κοζάνη θανατηφόρα γρίπη, η οποία σταμάτησε με θαυματουργή παρέμβαση της Παναγίας Ζιδανιώτισσας, που μεταφέρθηκε στην πόλη, όπου τελέστηκαν αγρυπνίες, παρακλήσεις και λιτανείες. Πολλές μαρτυρίες υπάρχουν επίσης από τα παλιά χρόνια για θαύματα της Παναγίας, στην οποία καταφεύγουν οι πιστοί στις δύσκολες περιστάσεις της ζωής τους, επιζητώντας την ίαση της ψυχής και του σώματος.

Κάθε χρόνο πραγματοποιείται αγιαστική περιοδεία της θαυματουργής Εικόνας της Παναγίας για ευλογία και αγιασμό των πιστών τόσο στην πόλη της Κοζάνης όσο και σε άλλες Ενορίες της εκκλησιαστικής περιφέρειάς μας.

Την Κοζάνη η Εικόνα αγιάζει με την έλευσή της κάθε χρόνο από την Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής έως και την 1^η Αυγούστου.

Το απόγευμα της Κυριακής του Θωμά πραγματοποιείται πάνδημη λιτάνευση της Εικόνας. Σχηματίζεται μεγάλη πομπή, που αποτελείται από το ιερατείο της Μητροπόλεως, τις τοπικές αρχές, διάφορες φιλαρμονικές μπάντες, αντιπροσωπείες τοπικών Συλλόγων και πλήθος πιστών, που κρατούν στα χέρια τους αναμμένες τις πασχαλινές λαμπάδες. Η πομπή ξεκινάει από τον Ι. Ναό των Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης και δια μέσου των οδών καταλήγει στον Ι. Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου, όπου ψάλλεται Μ. Εσπερινός. Αφού παραμείνει εκεί ένα ορισμένο χρονικό διάστημα για προσκύνημα, μεταφέρεται στη συνέχεια εκ περιτροπής και στους υπόλοιπους ενοριακούς Ναούς της πόλης, για να επιστρέψει την 1^ην Αυγούστου στην Ι. Μονή Ζιδανίου, όπου είναι η φυσική της θέση.

Επίσης, σε ανάμνηση της προστασίας που παρείχε η Παναγία Ζιδανιώτισσα κατά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1995, πραγματοποιείται κάθε χρόνο την 13η Μαΐου ευχαριστήρια Θεία Λειτουργία στον Ι. Ν. του Αγίου Νικολάου Κοζάνης και Λιτάνευση της Εικόνας πέριξ του Ι. Ναού.

Φέτος, μετά από χρόνιο αίτημα των Σερβιωτών και επιθυμία του Σεβασμ. Μητροπολίτη μας κ. Παύλου και του συμπατριώτου μας Πρωτοσυγκέλλου Αρχιμανδρ. κ. Χριστοφόρου Αγγελόπουλου, η Εικόνα της Παναγίας Ζιδανιώτισσας φιλοξενήθηκε και στα Σέρβια (30/10-4/11/2019). Ευχόμαστε δε να καθιερωθεί σε ετήσια βάση.

Νικόλαος Γ. Λεπίδας

Σέρβια, 6^η Δεκεμβρίου 2019, ημέρα μνήμης του εν Αγίοις πατρός ημών Νικολάου, Αρχιεπισκόπου Μύρων της Λυκίας του θαυματουργού και Μυροβλήτου.