Μ. Πέμπτη βράδυ προς Παρασκευή καί τά γεγονότα ἐξελίσσονται δραματικά. Ὁ Κύριος μετά τόν Μυστικό Δεῖπνο ἀνεβαίνει στό ὄρος τῶν Ἐλαιῶν. Εἶναι 10 τό βράδυ καί ὁ Κύριος προσεύχεται ἐν ἀγωνία στον κήπο της Γεσθημανή. Βρίσκεται στον ελαιώνα του κατόπιν Ευαγγελιστού Μάρκου. Ανέβηκε για να περάσει την νύχτα του προσευχόμενος. Ζητά απ’όλους να τον στηρίξουν προσευχόμενοι, μένοντας δίπλα του. Οἱ μαθηταί κοιμοῦνται ἀδιάφοροι. Ο Κύριος ‘’γενόμενος εν αγωνία εκτενέστερον προσηύχετο’’. Εκεί στη εναγώνια προσευχή του, που το κεφάλι του ακουμπούσε στην γη, ανοίγουν οι πόροι του προσώπου του και εκχύουν ιδρώτα αίματος. Άγγελος Κυρίου στέλνεται για να συμπαρασταθεί την εναγώνια καρδιά του. Η υπακοή στο θέλημα του Πατρός παίρνει την διάσταση της Θυσίας.
Ο Ἰούδας μέ Ρωμαίους στρατιώτες ἔρχονται νά τόν συλλάβουν. τόν παραδίδει μέ ‘’ἄναγνον φίλημα’’. Κυριολεκτικά τον σέρνουν κάτω στην πόλη για να τον παραδώσουν σε δίκη. Όλα γίνονται την νύχτα για να μη τους αντιληφθεί ο λαός και ξεσηκωθεί. Ήξεραν οι Αρχιερείς πώς να διαστρέψουν τον λαό την ημέρα εναντίον του Κυρίου. Εἶναι γύρω στίς 2 καί ὁ Κύριος δικάζεται ἀπό τους Αρχιερείς Ἄννα καί τόν Καϊάφα. Φορώντας το ‘’εφούδ’’ ο Άννας προφητεύει ότι συμφέρει να πεθάνει ο Κύριος χάριν του λαού. ἡ απόφαση των Αρχιερέων και του Μ. Συνεδρίου εἶναι θάνατος. Στις ώρες εκείνες της νύχτας, της αναμονής των αποφάσεων, του Πάθους του Κυρίου, ο Πέτρος τον αρνείται τρείς φορές και με δάκρυα ζητά συγχώρηση.
Στίς 6 τό πρωί τόν ὁδηγοῦν στόν Ρωμαῖο Διοικητή, τόν Πιλᾶτο, γιά νά πάρουν τήν ἔγκριση τοῦ θανάτου Του. Αὐτός τόν δικάζει προς στιγμήν, αλλά και τόν παραπέμπει στόν βασιλέα Ἡρώδη για να πάρει την γνώμη του. ο Κύριος δεν ομιλεί καθόλου στον Ιουδαίο βασιλιά. Οι στρατιώτες του τον εμπαίζουν βάζοντάς τον κόκκινη χλαμύδα και ακάνθινο στεφάνι και καλάμι στα χέρια του σαν σκήπτρο. Τον εμπαίζουν σαν να είναι ο βασιλιάς. Τον κοροϊδεύουν παίζοντας και χτυπώντας τον στην πλάτη και φτύνοντας τον. Τον χτυπούν στο κεφάλι για να μπουν τα αγκάθια βαθειά μέσα στο πρόσωπο του. τελικά έρχεται πάλι στον Πιλάτο, που παρ’ όλο που δεν βρήκε αιτία θανάτου για να αποφύγει κάποια επανάσταση του λαού υπογράφει σαν ρωμαίος διοικητής την απόφαση του θανάτου του Χριστού. αιτία θανάτου ότι επαναστάτησε κατά του ρωμαϊκού καθεστώτος και έκαμε τον εαυτό του βασιλιά. Θάνατος δια του Σταυρού, τρόπος βασανιστικός θανάτου που ανήκε για τους μεγάλους εγκληματίες. Γράφτηκε η πινακίδα ‘’Ιησούς Ναζωραίος Βασιλεύς των Ιουδαίων’’. Τόν παραδίδει γιά νά μαστιγωθεῖ καί νά σταυρωθεί. Έκανε το χατήρι των Ιουδαίων που διεστραμμένοι πλέον από τους άρχοντες των κρυγάζουν ‘’σταυρωθήτω’’ για τον Χριστό και ζητούν την ελευθερία του κρατουμένου εγκληματία Βαραββά. Είναι γύρω στις 9 το πρωί της Μ. Παρασκευής και ο Χριστός φορτωμένος με τον σταυρό του βαδίζει μέσα από τα Ιεροσόλυμα για να φτάσει έξω της πόλεως στον Κρανίου τόπο, στον Γολγοθά. Η μορφή του είναι σε μεγάλη εξάντληση, αιμόφυρτος από την μαστίγωση, ταλαιπωρημένος από όλη την νύχτα, το πρόσωπο του μέσα στο αίμα δεν μπορεί να βαδίσει και να σηκώσει τον κόπο του. εκεί κάποιες γυναίκες τον λυπούνται και κλαίνε μόλις τον βλέπουν. Γυρίζει και τις λέγει πως δεν χρειάζεται να κλαίνε και να τον λυπούνται αλλά να κλάψουν για τα παιδιά τους και τα δεινά που έρχονται. Τελικά αγγαρεύεται ο Σίμων ο Κυρηναίος για να σηκώσει τον Σταυρό του.
Εἶναι Μ. Παρασκευή γύρω στίς 12 καί ὁ Χριστός ὑψώνεται μεταξύ οὐρανοῦ καί γῆ. σταυρώνεται ἐν μέσῳ δύο ληστῶν. ἔχει ἀπομείνει μόνος Του. ὅλοι τόν ἐγκατέλειψαν…είναι ό άλλος σταυρός της εγκατάλειψης που σηκώνει από τους ίδιους τους μαθητές του που σαν λαγοί εξαφανίστηκαν φοβούμενοι μη συλληφθούν κι αυτοί. Πάνω στον Σταυρό τον κοροϊδεύουν και τον προκαλούν να κατεβεί και να κάνει το θαύμα του για να τον πιστέψουν. Ο Κύριος δεν μπαίνει στον πειρασμό αυτόν επι του Σταυρού. Δεν ήρθε για να καταστρέψει αλλά για να σώσει. Ταπεινώνεται γυμνός επι του Σταυρού να τον φτύνουν και να τον πετροβολούν οι παραπορευόμενοι από τον δρόμο εκείνο. Οι παριστάμενοι τον ακούν επτά φορές να ομιλεί. Την μια για να προσευχηθεί γιά ὅλους ’’πἀτερ άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσιν’’. συγχωρεῖ όλους του σταυρωτές του. μόνο ὁ ἕνας ληστής στέκεται κοντά Του, τόν ὑπερασπίζεται καί μετανοεῖ και εξομολογείται. Ο Κύριος τον κάνει πρώτο κάτοικο του Παραδείσου, ’’σήμερον μετ’ εμού εση εν τω Παραδείσω’’. Βλέπει την μάνα Του να στέκεται με τον Ιωάννη κάτω από τον Σταυρό και την τακτοποιεί για να μείνει με τον αγαπητό του μαθητή, ‘’γύναι ίδε ο υιός σου’’. Νιώθει εγκατάλειψη και μονολογεί τον μεσιανικό 23ο ψαλμό του Δαυίδ ’’Θεέ μου, Θεέ μου ίνα τι με εγκατέλειπες..’’ η εξάντληση και η δίψα του είναι μεγάλη και ζητά νερό, ‘’διψώ.’’ Του δίνουν χολή με ξύδι με τον σφουγγάρι που φτάνει στο στόμα του, που το είχαν εκεί για χρήση αναισθητικού στον πόνο. Ακούστηκε η φωνή του να λέγει ‘’τετέλεσται’’ και μετά ‘’εις χείρας σου παρατίθεμαι το πνεύμα μου’’. Ήταν 3 το μεσημέρι και ο Κύριος παραδίδει Αυτός μόνος του το πνεύμα του, δεν πεθαίνει από φυσική αιτία. Αυτός διαλέγει την ώρα του αφού πλέον είχε υπακούσει έως εσχάτου στον Θεό Πατέρα.
Καί ἡ καρδιά μου στεκόταν κάτω ἀπό τόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ. Η μορφή τοῦ ληστῆ πού κλέβει τόν Παράδεισο μέ τήν μετάνοιά του μέ συγκλονίζει. Έχω στήσει καί τόν δικό μου σταυρό δίπλα ἀπό τόν Κύριο. Σταύρωνα τήν ἐγωκεντρικότητά μου. ἡ ἀγάπη τοῦ Κυρίου ἅπλωνε τά ματωμένα χέρια της καί ἀγκάλιαζε ὅλον τόν κόσμο... καί ἐμένα… μοῦ ἔπαιρνε τόν πόνο ὁ πάσχων Θεός… μοῦ ἔδινε ἐλπίδα ὁ πονεμένος Κύριος… ὅλη Του ἡ ὕπαρξη μιλοῦσε σιωπηλά γιά τήν ὑπομονή καί τήν ἀγάπη καί τήν συγχωρητικότητα…ξεκίνησε και η δική μου η σταύρωση. Έβλεπα να σηκώνω κι εγώ τον σταυρό της μετανοίας μου, της αγάπης μου και της υπομονετικής ελπίδος μου.
Ἕκαστον μέλος τῆς ἁγίας σου σαρκός, ἀτιμίαν δι' ἡμᾶς ὑπέμεινε, τὰς ἀκάνθας ἡ κεφαλή, ἡ ὄψις τὰ ἐμπτύσματα, αἱ σιαγόνες τὰ ῥαπίσματα, τὸ στόμα τὴν ἐν ὄξει κερασθεῖσαν χολὴν τῇ γεύσει, τὰ ὦτα τὰς δυσσεβεῖς βλασφημίας. Ὁ νῶτος τὴν φραγγέλωσιν, καὶ ἡ χεὶρ τὸν κάλαμον, αἱ τοῦ ὅλου σώματος ἐκτάσεις ἐν τῷ σταυρῷ, τὰ ἄρθρα τοὺς ἥλους, καὶ ἡ πλευρὰ τὴν λόγχην. Ὁ παθὼν ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ παθῶν ἐλευθερώσας ἡμᾶς. Ὁ συγκαταβὰς ἡμῖν φιλανθρωπίᾳ, καὶ ἀνυψώσας ἡμᾶς, παντοδύναμε Σωτήρ, ἐλέησον ἡμᾶς.
Σταυρωθέντος σου Χριστέ, πᾶσα ἡ Κτίσις βλέπουσα ἔτρεμε, τὰ θεμέλια τῆς γῆς, διεδονήθησαν φόβῳ τοῦ κράτους σου· σοῦ γὰρ ὑψωθέντος σήμερον, γένος Ἑβραίων ἀπώλετο, τοῦ Ναοῦ τὸ καταπέτασμα, διερράγη διχῶς, τὰ μνημεῖα ἠνεῴχθησαν, καὶ νεκροὶ ἐκ τῶν τάφων ἐξανέστησαν. Ἑκατόνταρχος ἰδὼν τὸ θαῦμα, ἔφριξε· παρεστῶσα δὲ ἡ Μήτηρ σου, ἐβόα θρηνῳδοῦσα μητρικῶς· Πῶς μὴ θρηνήσω, καὶ τὰ σπλάγχνα μου τύψω, ὁρῶσά σε γυμνόν, ὡς κατάκριτον ἐν ξύλῳ κρεμάμενον; Ὁ σταυρωθεὶς καὶ ταφείς, καὶ ἀναστὰς ἐκ τῶν νεκρῶν, Κύριε δόξα σοι
Συσταύρωση - και συσταυρωθώμεν…
Οι τρείς Σταυροί μου
α. ο Σταυρός της μετανοίας
Τις ημέρες αυτές βλέπω τον εαυτό μου και τον συνοδεύω δίπλα από τα πρόσωπα που ακολουθούσαν τον Χριστό. Τρείς μορφές μπροστά μου διαγράφονται μέσα στο όλο Πάθος του Χριστού μου, που συγκλονίζουν τις ημέρες αυτές την καρδιά μου μέχρι δακρύων και είναι της πόρνης γυναικός, του Πέτρου και του Ληστού επί σταυρού. Είναι πρόσωπα που μιλούν για την δική μου ζωή. Πόσο ταίριαζαν με τον εαυτό μου που κι εγώ φέτος μαζί τους πρόκειται να πορευθώ ακολουθώντας τον Χριστό στην σταυρική του Πορεία. Έβλεπα μέσα από τα πρόσωπα αυτά το έλεος και την αγάπη του Χριστού. Είναι πρόσωπα που βαθειά αμάρτησαν αλλά και που βαθειά μετανόησαν και ο Χριστός τους αποδέχτηκε. Ακούω τον λόγο του Χριστού να λέγει ότι ‘’εάν αναβώ στον Σταυρό πάντας ελκύσω προς εμέ’’. Ιδιαίτερα τις ημέρες αυτές ελκύει ο Σταυρός όλους του ανθρώπους και τους συγκλονίζει με μετάνοια. Μεγάλη εντύπωση κάθε Μ. Τετάρτη και Μ. Παρασκευή, ημέρες πένθους έρχονται έκτακτα στο εξομολογητήριο ψυχές ιδιαίτερες με σημαδιακή την μετάνοια τους και τον συγκλονισμό της καρδιά τους για να εξομολογηθούν και να λυτρωθούν από την αμαρτία. Τους ελκύει ο Κύριος με το Πάθος του. ένα Θαύμα αληθινό που συνεχίζεται να γίνεται κάθε Μεγάλη Εβδομάδα στις καρδιές μυστικά των ανθρώπων όντως. Είναι που τις ημέρες αυτές συσταυρωνόμαστε, πεθαίνουμε για την αμαρτία.
Παίρνω θάρρος από τα πρόσωπα αυτά και κινώ τον δρόμο της μετανοίας μου, που μου τον χαράζουν αυτοί.
Άλλες τραγικές φιγούρες πνιγμένοι μέσα στον εγωισμό τους και στο πάθος της εξουσίας των δεν μπόρεσαν να γνωρίσουν την μεγάλη αγάπη του Χριστού που είλκυε τους πάντες και αυτοαπορρίφθηκαν. Μπροστά μου στέκεται η απελπισία του Ιουδα, η εξουσιολαγνεία του Πιλάτου, η συμφεροντολογία και αναισχυντία του λαού, η υποκρισία των φαρισαίων και Γραμματέων, ο φθόνος των Αρχιερέων. Αυτοί δεν κατάλαβαν τον Χριστό δεν ένιωσαν το μεγαλείο της αγάπης του, τον σταύρωσαν. Δεν μπόρεσαν να μετανοήσουν γιατί τους εμπόδιζε ο εαυτός τους και το πάθος τους. Κι όμως κι γι’αυτούς ο Κύριος έδωκε την παρουσία του με την προσευχή του και την αγάπη του, αλλ’ αυτοί περισσότερο έκραζαν ‘’σταύρωσον σταύρωσον αυτόν’’. Ήταν η επιλογή τους, ‘’το αἰμα Αυτού εφ’ ημάς και επί τα τέκνα ημών’’.
Όλες τις ημέρες αυτές η μία με την άλλη με φέρνουν μπροστά μου τα πρόσωπα αυτά και τα μελετώ. Με παίρνουν από το χέρι για να μπω κι εγώ στην ίδια μετάνοια και έτσι να μπορέσω να ανταμώσω τον Χριστό μου πάνω στον Σταυρό και να συσταυρωθώ μαζί του. Μελετούσα την μετάνοια τους και η καρδιά μου σειόταν μπροστά στο μεγαλείο της αγάπης του Χριστού, και κραύγαζα ‘’δόξα τη μακροθυμία σου Κύριε, δόξα σοι.’’ Υπάρχει και για μένα το έλεος του Θεού.
Με έπαιρναν από το χέρι και εμένα αμαρτωλό και με δίδασκαν
Τα δάκρυα
Την ομολογία
1. τα δάκρυα - ο πρώτος δρόμος της μετανοίας.
Η πόρνη και τα δάκρυα της
Στο κέντρο της Μεγάλης Εβδομάδος περιγράφεται η μετάνοια της πόρνης, που πλησίασε τον Χριστό στο τραπέζι του Σίμωνος του φαρισαίου και που έλουσε τα πόδια Του με μύρο και δάκρυα μετανοίας. Εκεί ο Κύριος ένιωσε το μεγαλείο της καρδιάς της γυναικός αυτής και ομολόγησε πως ’’αυτή αγάπησε πολύ διότι της συγχωρέθηκαν πολλά’’. Το πρόσωπο της πόρνης προβάλλεται για μια λυτρωτική συμπόρευση μετά δακρύων στο Πάθος του Χριστού και μια συσταύρωση ελπιδοφόρα. Την Μεγάλη Τετάρτη ένας μαθητής γίνεται προδότης και μια πόρνη γίνεται μαθήτρια, μια αντίθεση που τόσο όμορφα τονίζεται στην υμνολογία της ημέρας και προτρέπει στην μετά των δακρύων μετάνοια. Η σπορά δακρύων μετανοίας φέρουν ως καρπό την γλυκύτατη αγάπη στον Χριστό. Ο άνθρωπος, που έμαθε να μετανοεί και να ζητά μετά δακρύων το έλεος του Θεού, έχει την καρδιά του γεμάτη από θείο έρωτα. Τα δάκρυα της μετανοίας είναι ο χειραγωγός που οδηγεί στην πηγή της ζωής που είναι ο Χριστός. Και λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος ο διδάσκαλος της μετανοίας σαν μια προτροπή για τις ημέρες αυτές του Πάθους του Χριστού.
‘’Στύγνασον, γενοῦ κατηφὴς, ἔκχεε δάκρυα. Μὴ γὰρ ἄλλο τι ἐξέχεεν ἡ πόρνη; Οὐδὲν ἕτερον, ἢ δάκρυα καὶ μετάνοιαν• ἔλαβε χειραγωγὸν τὴν μετάνοιαν, καὶ προσῆλθε τῇ πηγῇ.’’
Το πρόσωπο της μετανοούσης γυναικός δηλώνουν με πολύ ευκρίνεια την αγάπη του Θεού και την φιλανθρωπία. Αν τα δάκρυα πείθουν τον Θεό, πόσο μάλλον γιατρεύουν όλο τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου από την ψυχολογική απορύθμιση, που επιβάλλει η αμαρτία με τις ενοχές και την κατάθλιψη. Τα δάκρυα είναι η αληθινή ελευθερία της καρδιάς, αυτά που ποτίζουν το χωράφι της ψυχής και το προσδίδουν ευφορία.
Ο Πέτρος και τα δάκρυα του - το Β’ Βάπτισμα του
Πολύ συγκλονιστική είναι η μετάνοια του Απ. Πέτρου, η οποία αναφέρεται ως παράδειγμα λυτρωτικών δακρύων. Μετά από τη τριπλή άρνηση του Πέτρου ο Κύριος τον κοίταξε κατάματα πάνω από το ανώγειο που βρισκόταν. Αντιλήφθηκε την τριπλή του άρνηση και ‘’ενέβλεψε τω Πέτρω’’. Το βλέμμα Του ήταν δυνατότερο και από τον λόγο. Δεν ήθελε ο Χριστός να ελέγξει και να ντροπιάσει τον μαθητή του ενώπιον των Ιουδαίων, γι’ αυτό αφήνει την φωνή του δια του βλέμματος. Ήταν σαν να του έλεγε τόσο ηχηρά μεσα στην καρδιά του ‘’Πέτρο μπορεί να με αρνήθηκες όπως σου το έιχα ειπεί, όμως εγώ σ’αγαπώ και , όπως κι αν είσαι’’. Ηταν ένα βλέμμα αγαπης και γλυκύτητος. Τα μάτια του Χριστού του Παντεπότη Θεού τον αγκάλιασαν σε ένα σιφχταγκάλιασμα αγάπης και επιείκειας. Αυτό το βλέμμα του Κυρίου τράνταξε συθέμελα την ψυχή του πεπτωκότος Αποστόλου, που δεν άντεξε και βγήκε έξω από τον περίβολο και έκλαψε πικρά. Με δάκρυα ράντιζε το πρόσωπο του και σπάραζε η καρδιά του. Τα δάκρυα του ήταν η κάθαρση του. Ήταν το δεύτερο βάπτισμα, όπως το ονομάζει ο Ιερός Χρυσόστομος.
«Είτα ο Χριστός ενέβλεψε τω Πέτρω, φωνήν δια του βλέμματος αφιείς. ου γαρ δια στόματος αυτώ ελάλησεν, ίνα μη ελέγξη αυτόν επί των Ιουδαίων, και τον ίδιον καταισχύνη μαθητήν, αλλά δια του βλέμματος την φωνήν αφήκε. τουτέστι, Πέτρε, ο έλεγον, γέγονεν. Αμέλει γουν και ο Πέτρος αισθανόμενος τότε ήρξατο κλαίειν, αλλ’ ουχ απλώς έκλαυσεν, αλλά πικρώς, δεύτερον βάπτισμα δια των δακρύων εκ των οφθαλμών ποιήσας. Αλλά κλαύσας ούτω πικρώς, εξήλειψε την αμαρτίαν. Μετά ταύτα δε πιστεύεται τας κλείς των ουρανών.»
Μετάφραση
Έπειτα ο Χριστός κοίταξε κατάματα τον Πέτρο, σαν να του άφηνε φωνή δια βλέμματος• δεν του μίλησε δια στόματος για να μην τον ελέγξει μπροστά στους Ιουδαίους και τον δικό του μαθητή τον ντροπιάσει, αλλά του μίλησε δια του βλέμματος του• δηλαδή, Πέτρε, αυτό που έλεγα έγινε. Ο Πέτρος μόλις το κατάλαβε άρχισε τότε να κλαιει, και όχι μόνο έκλαψε, αλλά πικρώς, τελώντας το δεύτερο βάπτισμα του δια των δακρύων των οφθαλμών του. Και κλαίγοντας έτσι πικρά, εξάλειψε την αμαρτία• μετά δε ταύτα ο Χριστός του εμπιστεύτηκε τα κλειδιά των ουρανών.
Ο Κύριος μας κινείται με την ευγένεια της αγάπης του και δεν εκθέτει τον Πέτρο με σφοδρό έλεγχο, αλλά του μιλά μέσα από το βλέμμα του. Ο Πέτρος του απαντά με τα δάκρυα των οφθαλμών του. Μιλούν με τα μάτια τους. Είναι αλήθεια πως τα μάτια του ανθρώπου εκφράζουν την καρδιά του καλύτερα από κάθε λόγο. Μια συνομιλία δια των οφθαλμών. Μετάνοια δια των οφθαλμών.Ο Κύριος εκφράζει την γλυκύτητα της αγάπης του και ο Πέτρος την συντριβή της ψυχής του. Ο Θεός κρατά την αγάπη και ο άνθρωπος τα δάκρυα. Δεν χρειάστηκαν λόγια παρά μόνον τα μάτια στην μυστική αυτή διεργασία της μετανοίας.
Και πόσες φορές τις ημέρες αυτές του Πάθους του Χριστού έβλεπα τον εαυτό μου να κλαίει για τα λάθη του. Καθόμουνα κάτω από τον Σταυρό και έβλεπα τα μάτια του Χριστού να μ ακολουθούν στην πορεία μου. Δεν ήταν μάτια ελεγκτικά και και απαξιωτικά όταν με κοιτούσαν και στις πιο δύσκολες ώρες μου αλλά μάτια αγάπης και αποδοχής μου και γλυκύτητος.
Άκουγα την φωνή του Ιερού Χρυσοστόμου να μου λέγει:
«κλάψε και συ γι’ αυτήν την αμαρτία σου. Και όχι απλώς μόνο να κλάψεις εξωτερικά και ενοχικά, αλλά να κλάψεις πικρά σαν τον Πέτρο. Μέσα από αυτό το βάθος της αίσθησης της πικρίας της αμαρτίας πρόσφερε τις πηγές των δακρύων σου, ώστε να σε σπλαχνιστεί ο Δεσπότης και να σου συγχωρήσει το αμάρτημα. Φιλάνθρωπος είναι ο Κύριος. Αυτός είπε ‘’ου θέλω τον θάνατον του αμαρτωλού, ως το επιστρέψαι, και μετανοήσαι, και ζήν αυτόν’’. Έναν μικρό πόνο σου ζητά ο Κύριος κι Αυτός σου δίνει τα μεγάλα. Αυτή την έκφραση της καρδιάς σου ζητά, για να σου δώσει θησαυρό σωτηρίας. Πρόβαλε δάκρυα και αυτός σου δίνει συγχώρηση. Πρόβαλε μετάνοια και αυτός σου παρέχει άφεση αμαρτιών• δώσε τα δάκρυα σου για να έχεις πρόσωπο στην απολογία σου επί του φοβερού βήματος του Χριστού. Αυτός δίνει τα δικά του και εμείς τα δικά μας. Αν δώσουμε τα δικά μας, θα δώσει κι αυτός τα δικά του…μην αμελήσουμε τον εαυτό μας, μήτε να χάσουμε την σωτηρία μας, την στιγμή που έχουμε ένα τέτοιο πέλαγος φιλανθρωπίας του Δεσπότου των πάντων, που ξέρει να μετανιώνει μπροστά στα δάκρυα της μετανοίας μας για τις αμαρτίες μας.»
‘’δεν ξέρεις πως και εκείνοι που λειτουργούν στο άγιο Θυσιαστήριο έχουν κι αυτοί τις δικές τους αμαρτίες; με σάρκα είναι ντυμένοι και αίμα κυκλοφορεί στις φλέβες τους και με οστά είναι συνδεδεμένοι• και εμείς, που καθόμαστε στους θρόνους μας και σας διδάσκουμε, με αμαρτίες είμαστε συμπεπλεγμένοι. Αλλά δεν απελπιζόμαστε από την φιλανθρωπία του Θεού, ούτε προσάπτουμε κάποια απανθρωπία. Όλοι είμαστε άνθρωποι δημιουργημένοι από τα ίδια υλικά. Δεν παραιτούμεθα από την διδασκαλία , διότι εμπιστευόμαστε στη φιλανθρωπία του Θεού. Και εσείς μεν όταν αμαρτάνετε δεν έχετε τόσο μεγάλη ευθύνη, διότι είστε μαθητές κάτω από δάσκαλο. Εμείς όμως όσο πιο ψηλά βρισκόμαστε στο αξίωμα, τόσο πιο πολλές ευθύνες έχουμε. Άλλο να αμαρτάνει ο διδάσκαλος και άλλο να αμαρτάνει ο μαθητής. Και αυτό συμβαίνει κατά θεία παραχώρηση, ώστε και αυτοί οι ιερείς να έχουν τους πειρασμούς και τις πτώσεις των• διότι αν δεν είχαν αμαρτίες και οι ίδιοι τους και δεν πειραζόταν από τα ίδια πάθη του βίου, θα ήταν απάνθρωποι στους άλλους και δεν θα έδιναν συγχώρηση….γι’ αυτό αν δεν έπεφταν κι αυτοί σε αμαρτίες και δεν ήταν ευάλωτοι στον πειρασμό, καμία συγχώρηση δεν θα έδιναν στους αμαρτάνοντες, αλλά με απανθρωπία φερόμενοι θα τους έκοβαν όλους και θα τους πετούσαν έξω από την Εκκλησία. Το ότι αυτά που λέγω δεν είναι στοχασμοί, αλλά είναι αυτή η πραγματικότητα, έλα να σε πείσω μέσα από την ιστορία• ο Πέτρος επρόκειτο να αναλάβει τα κλειδιά της βασιλείας των ουρανών, μάλλον δε του τα εμπιστεύθηκε ο Κύριος πραγματικά και επρόκειτο να του εμπιστευθεί και το πλήθος των λαών….Ο Πέτρος όμως ήταν ανήμερος και απότομος. Αν ήταν αναμάρτητος, ποία συγγνώμη θα έπαιρναν οι διδασκόμενοι απ’ αυτόν; Αλλά γι’ αυτό και ενεργεί έτσι η θεία Χάρις με το να απομακρυνθεί για λίγο από τον Θεό και να πέσει ο Πέτρος σε αμάρτημα, ώστε μ’ αυτἀ που ο ίδιος έπαθε να γίνει πιο φιλάνθρωπος προς τους άλλους….ο Πέτρος ο διδάσκαλος της οικουμένης αφέθηκε να αμαρτήσει, ώστε η συγχώρηση του να γίνει υπόθεση φιλανθρωπίας και για του άλλους.
Και άραγε γιατί σας τα λέγω όλα αυτά; διότι και εμείς οι ιερείς που καθόμαστε στους θρόνους μας έχουμε τις αμαρτίες μας. Γι’ αυτό και ο θεός δεν εμπιστεύθηκε την ιερωσύνη ούτε σε άγγελο, ούτε σε αρχάγγελο• διότι είναι αναμάρτητοι• για να μη κεραυνοβολούν αθρόα όσους από τον λαό αμαρτάνουν• αλλά ο θρόνος αυτός της ιερωσύνης δόθηκε σε άνθρωπο προερχόμενο από ανθρώπους, που κι αυτός είναι συνδεδεμένος με την ηδονή και την αμαρτία, ώστε όταν τον πλησιάσει ένας αμαρτωλός βλέποντας τα δικά του αμαρτήματα να γίνεται πιο φιλάνθρωπος για εκείνον. Διότι αν ήταν άγγελος ο ιερέας και ερχόταν για συγχώρηση ένας πόρνος, θα του έκοβε το κεφάλι, διότι ποτέ του αυτός δεν υποπίπτει σε τέτοιο πάθος. Αν είχε την εξουσία άγγελος δεν θα δίδασκε, αλλά θα έπαιρνε κεφάλια. Επειδή εκείνος δεν έπεφτε θα τον έφερε σε μεγάλη οργή εναντίον του αμαρτωλού. Αλλά γι’ αυτό δόθηκε η εξουσία αυτή σε άνθρωπο, ώστε βλέποντας τα πλημμελήματα του και έχοντας δική του πείρα, να συγχωρεί τους αμαρτωλούς και να μη αδειάσει η εκκλησία από την οργή του.’’
Με πολύ ελπίδα και πόνο και αγάπη ο Ιερός Χρυσόστομος προτρέπει τους πιστούς λέγοντας:
’’προφθάσωμεν το πρόσωπον αυτού εν εξομολογήσει•ας σβήσουμε την πυρκαγιά των αμαρτημάτων μας,όχι με ύδατα πολλά, αλλά με λίγα δάκρυα•το δάκρυ σβήνει την πυρκαγιά των αμαρτημάτων,και αποπλύνει την δυσωδία της αμαρτίας.’’
Ηαπελπισίατου Ιούδα
Έβλεπα τις αμαρτίες μου και απομακρυνόμουνα από τον Χριστό. Μια ενοχικότητα και μια αυτοτιμωρία απλωνόταν μέσα μου και με απομάκρυνε από τον Σταυρό. Εγώ δεν είμαι άξιος για να πλησιάσω τον Κύριο. Πώς να κοινωνήσω, πώς να τον αγγίξω, πώς να φιλήσω τα πόδια του. Φοβόμουνα και μια απελπισία με απέδιωχνε. Εχω χώρο εγώ δίπλα στον Κύριο; Χωρούσε άραγε η απελπισία τις ώρες αυτές; Έβλεπα σαν τον Ιούδα να με καταλαμβάνει μια τεράστια λύπη και να απομακρύνομαι. Μια αυτοκτονία ψυχική έπαιρνε διαστάσεις μέσα μου. Κι όμως και ο Ιούδας κι αυτός θα μπορούσε να γίνει κάτοικος του παραδείσου με την μετάνοια του αλλά απελπίστηκε.
Έβλεπα το πρόσωπο του Ιούδα και θλιβόμουνα. Μαθητής του Χριστού ο Ιούδας και η απελπισία τον οδήγησε στην απώλεια. Δεν είχε μάτια για να δει την αγάπη και το έλεος του Χριστού από τον εγωισμό και την αθλιότητα του. Τον έβλεπε ως επαναστάτη και κοσμικό άρχοντα. Τόσα χρόνια και δεν γνώρισε πως ο Κύριος είναι ο φίλος των αμαρτωλών, των τελώνων και των πορνών.
Πολύ περιγραφικά και αποκαλυπτικά ο Ιερός Χρυσόστομος ομιλεί για την πτώση του Ιούδα στην οποία έπαιξε μεγάλο ρόλο ο Σατανάς και πλεονέκτησε με την υπερβολή της απελπισίας, καθώς και για την αγάπη του Χριστού, που θα μπορούσε να συγχωρήσει τον προδότη αν πραγματικά μετανοούσε.
‘’μετανόησε ο Ιούδας• αμάρτησα, είπε, παραδούς αίμα αθώον• άκουσε ο διάβολος τα λόγια του αυτά και κατάλαβε πως άρχισε τον δρόμο προς το καλύτερο και πως βαδίζει προς την σωτηρία, και φοβήθηκε την μεταβολή. Έλεγε πως έχει φιλάνθρωπο Δεσπότη• όταν επρόκειτο να τον προδώσει, δάκρυσε γι’ αυτόν και μύρια τον παρακάλεσε• πολύ περισσότερο δεν θα το δεχθεί εν μετανοία; Ενώ ήταν αδιόρθωτος τον τραβούσε με την αγάπη του και τον καλούσε• πολύ περισσότερο τώρα που διορθώνεται και έχει επίγνωση της αμαρτίας του δεν θα τον δεχτεί κοντά του; μα και γι’ αυτό ήλθε να σταυρωθεί. Τι έκανε λοιπόν. Τον θορύβησε• γέμισε την ψυχή του με το σκοτάδι της υπερβολής της αθυμίας, τον καταδίωξε, τον κυνήγησε μέχρι που να του βάλει τον βρόχο στον λαιμό του, και τον πέταξε έξω από την παρούσα ζωή και τον αποστέρησε από τον πόθο της μετανοίας. Το ότι, αν ζούσε, και αυτός θα σωζόταν, είναι φανερό από τους σταυρωτές Του• διότι, αν έσωσε αυτούς που τον ανέβασαν πάνω στον Σταυρό, και αν ακόμη και πάνω στον σταυρό παρακαλούσε τον Πατέρα και ζητούσε συγγνώμη για το τόλμημα τους, είναι φανερό ότι και τον προδότη με όλη του την αγάπη θα τον δεχόταν, αν έδειχνε την σωστή μετάνοια• αλλά εκείνος δεν άντεξε να μείνει στο φάρμακο, διότι τον κατάπιε ‘’η περισσότερη λύπη’’.’’
Σε μια ἀλλη του ομιλία περιγράφει σε τέσσερα στάδια την επιβολή και εξέλιξη της αμαρτίας πάνω στον Ιούδα: την αιχμαλωσία, την προδοσία, τον θεατρισμό και τον θάνατο. Πάντοτε ο κύριος στόχος του διαβόλου δεν είναι αυτή η ίδια η αμαρτία, αλλά η απελπισία και ο πνευματικός θάνατος.
’’άκουσον γούν πώς τον άθλιον και ταλαίπωρον Ιούδαν
1. λαβούσα αιχμάλωτον ουκ εφείσατο, (αιχμαλωσία)
2. αλλ’ εποίησε ιερόσυλον, προδότην• (προδοσία)
3. και μετά το την αμαρτίαν ανύσαι, εις θέατρον αυτόν ήγαγε τον Ιουδαίων, και απεκάλυψε το πλημμέλημα, (θεατρισμός)
4. και ουδέ ούτως αφήκε καρπώσασθαι το εκ της μετανοίας κέρδος, αλλά προαπήγαγε της μετανοίας, επί βρόχον αγαγούσα. (αυτοκτονία-θάνατος)
Τύραννος γαρ χαλεπή, πονηρά επιτάττουσα επιτάγματα, και καταισχύνουσα τους υπακούοντας. ’’
Και μου έλεγε ο Ιερός Χρυσόστομος τόσο παρηγορητικά για την μετάνοια μου, πως κι εγώ έχω θέση στον Χριστό, αν και τόσο αμαρτωλός.
«Όταν αμάρτης, μη απογνώς σεαυτού,
αλλά παρ’ αυτά επί την ανάστασιν δράμε».
Μη είπης προς σεαυτόν. Οίμοι, απολώμην! Επόρνευσα, εμοίχευσα, εφόνευσα. Έχεις σωτηρίας λιμένα διακρουόμενον την αμαρτίαν. Όταν γάρ ίδω τον τοιούτον δεξάμενον τραύματα, και διασπαραττόμενον, ευθέως επί την μετάνοιαν τρέχω, και παρρησιάζομαι δακρύων πηγάς εκχέων.»
Τί γάρ ἐστιν ἁμαρτία πρὸς τὴν τοῦ Δεσπότου φιλανθρωπίαν; Ἀράχνη. Ἄνεμος φυσᾷ, καὶ διασπᾶται ἀράχνη• Θεὸς βούλεται, καὶ οὐ παραλύεται ἁμαρτία; Ταῦτα λέγω, οὐχ ἵνα ῥᾳθυμοτέρους ἐργάσωμαι, ἀλλ᾽ ἵνα ὑμᾶς εἰς πίστιν ἀγάγω προσδοκίας μείζονος καὶ χρηστοτέρας ἐλπίδος. Μηδέποτε ἀπογίνωσκε, ὦ ἄνθρωπε• ἐκείνου ἀπόγνωθι τοῦ ἀπογινώσκοντος ἑαυτόν.
’’τούτο λέγει και ο Κύριος•
εξομολόγησιν μοι δός, και δάκρυον, και μετάνοιαν,
και τα άλλα από της εμής φιλανθρωπίας δωρούμαί σοι’’.
Ἁμαρτωλὸς εἶ; μὴ ἀπογνῷς• οὐ παύομαι συνεχῶς ταῦτα ἐπαλείφων τὰ φάρμακα• καὶ γὰρ οἶδα ἡλίκον ὅπλον ἐστὶ κατὰ τοῦ διαβόλου τὸ μὴ ἀπογινώσκειν ὑμᾶς. Ἂν ἔχῃς ἁμαρτήματα, μὴ ἀπογνῷς• οὐ παύομαι ταῦτα συνεχῶς λέγων• κἂν καθ᾽ ἡμέραν ἁμαρτάνῃς, καθ᾽ ἡμέραν μετανόει• καὶ ὅπερ ἐν ταῖς παλαιαῖς ποιοῦμεν οἰκίαις, ὅταν σαθρωθῶσιν, ὑπεξαι ρούμεθα τὰ σεσαθρωμένα, καὶ καινὰ ἐπισκευάζομεν, καὶ οὐδέποτε συνεχοῦς ἐπιμελείας ἐπιλανθανόμεθα• τοῦτο καὶ ἐν ἡμῖν ποιῶμεν. Εἰ ἐπαλαιώθης σήμερον ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας, ἀνακαίνισον σεαυτὸν ἀπὸ τῆς μετανοίας. Καὶ ἔνι, φησὶ, μετανοήσαντα σωθῆναι; Καὶ πάνυ ἔνι. Πάντα τὸν βίον ἐν ἁμαρτίαις διέτριψα, καὶ ἐὰν μετανοήσω, σώζομαι; Πάνυ. Πόθεν δῆλον; Ἀπὸ τῆς τοῦ Δεσπότου σου φιλανθρωπίας. Μὴ γὰρ τῇ μετανοίᾳ σου θαῤῥῶ; μὴ γὰρ ἡ μετάνοιά σου ἰσχύει τοσαῦτα κακὰ ἀποσμήξασθαι; Εἰ ἡ μετάνοια μόνη ἦν, εἰκότως ἐφοβοῦ• ἐπειδὴ δὲ τῇ μετανοίᾳ κεράννυται Θεοῦ φιλανθρωπία, θάῤῥει• Θεοῦ γὰρ φιλανθρωπίας μέτρον οὐκ ἔστιν, οὐδὲ λόγῳ ἑρμηνευθῆναι δύναται αὐτοῦ ἡ ἀγαθότης. Ἡ μὲν γὰρ σὴ κακία μέτρον ἔχει, τὸ δὲ φάρμακον μέτρον οὐκ ἔχει• ἡ σὴ κακία οἵα ἐὰν ᾖ, ἀνθρωπίνη ἐστὶ κακία, ἡ δὲ τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπία ἄφατος• καὶ θάῤῥει, ὅτι περιγίνεταί σου τῆς κακίας.
Ἐννόησονσπινθῆραεἰςπέλαγοςἐμπεσόντα• μὴδύναταιστῆναιἢφανῆναι;Ὅσον σπινθὴρ πρὸς πέλαγος, τοσοῦτον κακία πρὸς τὴν τοῦ Θεοῦφιλανθρωπίαν• μᾶλλον δὲ οὐδὲ τοσοῦτον, ἀλλὰ πολλῷ πλέον. Τὸ μὲν γὰρ πέλαγος, κἂν μέγα ᾖ, μέτρον ἔχει• ἡ δὲ τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπία ἀπεριόριστος. Ταῦταλέγω, οὐχἵναὑμᾶςῥᾳθυμοτέρουςἐργάσωμαι, ἀλλ᾽ἵνασπουδαιοτέρουςκαταστήσω.
Μετάφραση.‘’Είσαι αμαρτωλός; Μην απελπισθείς. Δεν θα παύσω ποτέ να σου δίνω σαν φάρμακο την συμβουλή αυτή. Διότι ξέρω πολύ καλά πόσο σπουδαίο όπλο είναι εναντίον του διαβόλου το να μην απελπιζόμαστε ποτέ. Αν έχεις λοιπόν αμαρτήματα μην αποθαρρύνεσαι. Και αν αμαρτάνεις κάθε ημέρα, να μετανοείς κάθε ημέρα. Εκείνο που κάνουμε για τα παλαιά σπίτια, αυτό ας εφαρμόσουμε και στον εαυτό μας. Όταν εκείνα σε μερικά μέρη φθαρούν και χαλάσουν, αφαιρούμε τα σάπια και τα αντικαθιστούμε με καινούργια και ποτέ δεν παύουμε να επαγρυπνούμε και να ενδιαφερόμαστε για την επισκευή του. Αυτό ας κάνουμε και για τον εαυτό μας. Εάν, λόγου χάριν, σήμερα πάλιωσες λόγω της αμαρτίας, φρόντισε να ξανακαινουργιώσεις τον εαυτό σου με την μετάνοια….
Σκέψου μια σπίθα που πέφτει μέσα στο πέλαγος. Μήπως μπορεί να σταθεί και να φανεί πουθενά; Έ ! Λοιπόν. Ό,τι είναι η σπίθα μέσα στο πέλαγος, αυτό είναι η αμαρτία μέσα στην φιλανθρωπία του Θεού. Ή μάλλον ούτε τόσο, αλλά πολύ λιγότερο. Διότι το πέλαγος, όσο μεγάλο κι αν είναι, πάντως έχει τέλος. Ενώ η φιλανθρωπία του θεού δεν έχει τέλος και όριο. Αυτά σας τα λέγω, όχι για να σας κάνω αμελείς, αλλά τουναντίον, για να σας παρακινήσω στο να γίνετε προθυμότεροι και θερμότεροι στον βίο της μετανοίας και της αρετής.’’
Η συγχώρηση του ανθρώπου εξαρτάται καθαρά από την μετάνοια του, και όσο πιο δυνατή είναι, τόσο πιο μεγάλη γίνεται και η χαρά της λύτρωσης,
‘’οξεία η μετάνοια, οξυτέρα και η συγχώρησις’’ .
«οὐ γὰρ τὸ πεσεῖν χαλεπόν, ἀλλὰ τὸ πεσόντα κεῖσθαι καὶ μὴ ἀνίστασθαι,ἀλλὰ ἐθελοκακούντα καὶ βλακεύοντατοῖς τῆς ἀπογνώσεως λογισμοῖςτὴν τῆς προαιρέσεως ἀποκρύπτειν ἀσθένειαν».
«ου γαρ το των αμαρτημάτων πλήθος εις απόγνωσιν εμβάλειν είωθεν, αλλά το ψυχήν έχειν ασεβή»
«μηδέποτε ἀπογινώσκομεν οὐδὲν γὰρ οὕτως ἰσχυρὸν ὅπλον τῷ διαβόλῳ, ὡς ἀπόγνωσις• διὰ τοῦτο οὐχ οὕτως αὐτὸν εὐφραίνομεν ἁμαρτάνοντες, ως απογινώσκοντες.»
‘’ζω εγώ, τάδε λέγει Κύριος, ου βούλομαι τον θάνατον του ασεβούς ως το αποστρέψαι τον ασεβή από της οδού αυτού και ζήν αυτόν.’’
Τα δάκρυα της αληθινής μετάνοιας της πόρνης οδηγούν στην λύτρωση, ενώ τα δάκρυατης εγωιστικής μετάνοιας του Ιούδα οδηγούν στην αυτοκτονία. Στο Πάθος του Χριστού βλέπουμε πολύ χαρακτηριστικά τα δάκρυα του Πέτρου και τα δάκρυα του Ιούδα. Ο ένας λυτρώνεται και ο άλλος αυτοκτονεί. Και όλο αυτό κρύβει ή την μεγάλη ταπείνωση ή τον μεγάλο εγωισμό
2. η ομολογία -ο δεύτερος δρόμος της μετανοίας.
Ο ληστής
Πολύ τρανταχτό παράδειγμα είναι η ομολογία του ληστού στην Σταύρωση του Κυρίου. Με την ομολογία-εξομολόγηση του έγινε ο πρώτος κάτοικος του Παραδείσου, χωρίς να κάνει κανένα άλλο έργο αρετής. Τον εισάγει στον Παράδεισο σαν δίκαιο και άγιο, κι αυτό μόνο με την εξομολόγηση. Ήταν αρκετή μόνο η ομολογία του. δεν πρόλαβε να κάνει έργα αρετών , μόνο με την εξομολόγηση του κέρδισε την συγχώρηση. Μια ζωή ολόκληρη έκλεβε και την τελευταία στιγμή κλέβει και τον Παράδεισο με την μετάνοια του. Ο Παράδεισος είναι ο τόπος των μετανοούντων, ο τόπος που κατακτιέται με την αληθινή μετάνοια.
‘’ λέγε σύ πρώτος τις αμαρτίες σου για να δικαιωθείς. Ώ φιλανθρωπία του Δεσπότου. Δεν είπε, να μην κολασθείς, αλλά για να γίνεις δίκαιος. Καλά δεν αρκούσε που δεν τον κολάζεις, και τον κάνεις και δίκαιο; Και βέβαια. Πρόσεξε με ακρίβεια τον λόγο αυτό. Δίκαιο και άγιο τον κάνω. Και που επιτελέστηκε αυτό; Σ’ έναν ληστή που είπε μόνον τα λόγια αυτά στον άλλο συσταυρούμενο, ‘’ουδέ φοβή συ τον Θεόν. Και ημείς μεν δικαίως• άξια γαρ ων επράξαμεν απολαμβάνομεν’’. Τότε τον απάντησε ο Σωτήρ• σήμερα μαζί μου θα είσαι στον Παράδεισο. Δεν του είπε σε απαλλάσσω από την κόλαση και την τιμωρία, αλλά τον εισάγει στον Παράδεισο σαν δίκαιο και άγιο.’’
Με πολύ αγάπη ακούγεται η προτροπή του Ιερού Χρυσοστόμου:
« Ιατρείο είναι η εκκλησία, όχι δικαστήριο. Δεν ζητάει ευθύνες για τα αμαρτήματα, αλλά συγχώρηση των αμαρτημάτων προσφέρει»
‘’῞Ημαρτες; εἴσελθε εἰς τὴν ἐκκλησίαν, καὶ ἐξάλειψόν σου τὴν ἁμαρτίαν. Ὁσάκις ἂν πέσῃς εἰς τὴν ἀγορὰν, τοσαυτάκις ἐγείρῃ• οὕτως ὁσάκις ἂν ἁμαρτήσῃς, μετανόησον ἐπὶ τῇ ἁμαρτίᾳ• μὴ σαυτοῦ ἀπογνῷς• κἂν δεύτερον ἁμάρτῃς, δεύτερον μετανόησον, μὴ διὰ ῥᾳθυμίαν τέλεον ἐκπέσῃς τῆς τῶν προκειμένων ἀγαθῶν ἐλπίδος• κἂν ἐν ἐσχάτῃ πολιᾷ ᾖς καὶ ἁμάρτῃς, εἴσελθε, μετανόησον• ἰατρεῖον γάρ ἐστιν ἐνταῦθα, οὐ δικαστήριον, οὐκ εὐθύνας ἁμαρτημάτων ἀπαιτοῦν, ἀλλὰ συγχώρησιν ἁμαρτημάτων παρέχον. Θεῷ μόνῳ εἰπὲ τὴν ἁμαρτίαν σου• Σοὶ μόνῳ ἥμαρτον καὶ τὸ πονηρὸν ἐνώπιόν σου ἐποίησα• καὶ συγχωρεῖταί σου ἡ ἁμαρτία.’’
«..μὴ παραμείνωμεν τοῖς κακοῖς, μηδὲ ἀπογνῶμεν τὴν καταλλαγὴν ἀλλ᾽ εἴπωμεν, καὶ αὐτοί• "Πορευσώμεθα πρὸς τὸν πατέρα", καὶ ἐγγίσωμεν τῷ θεῷ. Αὐτὸς γὰρ ἡμᾶς οὐδέποτε ἀποστρέφεται, ἀλλ᾽ ἡμεῖς ἐσμεν οἱ μακρύνοντες ἑαυτούς•’’Ὁ Θεὸς γάρ, φησίν, ἐγγίζων ἐγώ εἰμι καὶ οὐ θεὸς πόρρωθεν ’’.»
β. ο Σταυρός της αγάπης
η Συγχωρητικότητα
η προσευχή του Χριστού επί Σταυρού
Συγκλονιστκά είναι τα λόγια του Χριστού πάνω στον Σταυρό. Προσεύχεται για τους σταυρωτές του. Μέσα στον όλο πόνο του και την κακία των ανθρώπων, παίρνει κουράγιο και με απλωμένα τα καρφωμένα και ματωμένα χέρια Του κραυγάζει στον Θεό Πατέρα ’’Πάτερ αφες αυτοίς ου γαρ οίδασιν τι ποιούσιν’’. Τους δικαιολογεί και τους αγκαλιάζει. Η προσευχή της αγάπης Του και της συγχώρησης. Λίγο πρίν το βράδυ με ιδρώτα αίματος προσευχόταν για όλους στον κήπο της Γεσθημανή, ‘’γενόμενος εν αγωνία εκτενέστερον προσηύχετο’’. Αιματηρή η αγωνία του που γινόταν προσευχή αγάπης και αγκάλης για όλους. Σταυρωνόταν η καρδιά του προσευχόμενη λίγο πριν από την σταύρωση. Το πρόσωπο του γλυκύ και ιλαρό και προσευχόμενο ως άκακο αρνί που το οδηγούν στην σφαγή χωρίς να μιλά και να αντιλογεί. Και συγκλονίζονται απ’ αυτήν την αγάπη και ο ληστής και ο ο εκατόνταρχος Λογγίνος και ομολογούν και μετανοούν και αγγίζουν τον Χριστό.
Ο σταυρός της κακίας των άλλων - ‘’τούτο εξομολόγησις’’
Έβλεπα τον Χριστό να προσεύχεται για τους εχθρούς του πάνω από τον Σταυρό του με μια ηρεμία και γλυκύτητα
Ζώντας μέσα στην δυσκολία ταπεινώνεται η καρδιά μου και σπάζει ο εγωισμός μου και ματώνοντας από τις κακίες των ανθρώπων γνωρίζω καλύτερα τον εαυτό μου και την δική μου αθλιότητα και πιάνομαι από τον Θεό. Η εξιλέωση του εαυτού μου έρχεται από αυτές τις δυσκολίες. Ο διπλανός μου είναι ο σταυρός μου ωρες – ώρες αλλά είναι και η ανάσταση μου από τον θάνατο της αμαρτίας που πλανιέται μέσα μου.
Θέλω κι εγώ να πλησιάσω τον Κύριο πάνω στον Σταυρό, αλλά η μετάνοια μου παίρνει ένα άλλο νόημα αναγκαίο χωρίς εναλλαγή χωρίς παζάρεμα του εαυτού μου και του εγωισμού μου. Να συγχωρήσω και να κλάψω και να προσευχηθώ για τους εχθρούς μου. Δεν μπορώ να πλησιάσω αλλιώς τον Κύριο. Είναι μονόδρομος η συγχώρηση των άλλων. Είναι ο εύκολος δρόμος για να συγχωρηθούν και τα δικά μου αμαρτήματα. «δια τούτο έδωκεν ημίν ο Θεός προς έκτισιν εύκολόν τε και ραδίαν οδόν, και πάντα δυναμένην διαλύσασθαι εκείνα, το μη μνησικακείν λέγω»
Να μπροστά μου βλέπω δίπλα από τον Εσταυρωμένο Κύριο μου και τον εαυτό μου σταυρωμένο από τις κακίες των ανθρώπων και την πικρια και την εγκατάλειψη.
Ο μόνος τρόπος εξόφλησης του δικού μου χρέους είναι να συγχωρήσω τα λίγα που με χρωστούν οι αδελφοί μου. Είναι εύκολος ο δρόμος και ανώδυνος για να συγχωρεθούν και οι δικές μου αμαρτίες.
Ακούω τον Ιερό Χρυσόστομο να μου λέγει:
‘’Εἰ σῶμα εἶ τοῦ Χριστοῦ, φέρε τὸν σταυρόν• καὶ γὰρ ἐκεῖνος ἤνεγκε• φέρε ἐμπτύσματα, φέρε ῥαπίσματα, φέρε ἥλους. Τοιοῦτον ἐκεῖνο τὸ σῶμα ἦν. Τὸ σῶμα ἐκεῖνο ἀναμάρτητον ἦν• Ἁμαρτίαν γὰρ, φησὶν, οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ εὑρέθη• αἱ χεῖρες αὐτοῦ πρὸς εὐεργεσίαν ἅπαντα ἔπραττον τῶν δεομένων• οὐδὲν τὸ στόμα ἐξέβαλε τῶν οὐ προσηκόντων• Δαιμόνιον ἔχεις, ἤκουσε, καὶ οὐδὲν ἀντεῖπεν.
Ἐπεὶ δὲ περὶ σώματος ἡμῖν ὁ λόγος, ὅσοι μετέχομεν τοῦ σώματος, ὅσοι τοῦ αἵματος ἀπογευόμεθα τούτου, ἐννοεῖτε ὅτι τοῦ μηδὲν ἐκείνου διαφέροντος οὐδὲ διεστῶτος μετέχομεν πρὸς μετοχὴν, ὅτι ἐκείνου τοῦ ἄνω καθημένου, τοῦ προσκυνουμένου παρὰ ἀγγέλων, τοῦ τῆς ἀκηράτου δυνάμεως ἐγγὺς, τούτου ἀπογευόμεθα. Οἴμοι, πόσαι πρὸς σωτηρίαν ἡμῖν ὁδοί Σῶμα ἡμᾶς ἑαυτοῦ ἐποίησε, σῶμα ἡμῖν τὸ ἑαυτοῦ μετέδωκε, καὶ οὐδὲν τούτων ἡμᾶς ἀποτρέπει τῶν κακῶν.’’
Μου αναφέρει ένα παράδειγμα, τον Βασιλιά Δαυίδ.
Ο Βασιλιάς Δαβίδ μετά την μετάνοια του βρίσκεται σε δεινή θέση. Το ίδιο του το παιδί ο Αβεσσαλώμ επαναστατεί και τον εκδιώκει από το παλάτι. Ο Δαβίδ αποσύρεται οικειοθελώς μη θέλοντας να πολεμήσει με τον γιο του. Στον δρόμο της φυγής του ο Σεμεεί, ένας άνθρωπος που ευεργετήθηκε από τον ίδιο, στέκεται σε ένα ύψωμα και τον υβρίζει και τον πετροβολά με τον πιο αίσχιστο τρόπο. Ο Δαβίδ απαγορεύει τον στρατηγό του να τον πατάξει δια μαχαίρας για την κακία του. Δέχεται την ταπείνωση αυτή ως μια εξιλέωση των αμαρτιών του και ως μια δοκιμασία του Θεού. Τότε συντετριμμένος από την αχαριστία και τον πόλεμο αυτό γονατίζει και προσεύχεται με τον 142 Ψαλμό ’’Κύριε εισάκουσον της προσευχής μου…’’, που είναι το μεγαλείο όλης της ταπείνωσης ενός μετανοημένου αμαρτωλού ανθρώπου, που αφήνεται στα χέρια του Θεού χωρίς να διεκδικεί το δίκαιο του, ούτε και να εκδικείται, αλλά να υπομένει και να δικαιώνεται. Ο Δαβίδ αμάρτησε πολύ με την μοιχεία και τον φόνο, αλλά έκλαψε πολύ με τον 50ο Ψαλμό, ομολόγησε ενώπιον του προφήτου Νάθαν και ταπεινοφρόνησε ενώπιον των διωκτών με καρδιά αγάπης και συγχωρητικότητος. Είχε μετάνοια ολόκληρο. Γι’ αυτό και ο Θεός τον Δαβίδ δεν τον έβλεπε μέσα από τις μεγάλες του αμαρτίες, αλλά μέσα από την γλυκεία εν μετανοία του καρδιά και τον ονόμαζε ‘’άνθρωπο κατά την καρδίαν Μου’’. «τι γαρ ταπεινότερον των ρημάτων τούτων, ών επί του Σεμεεί εφθέγγετο ο μακάριος ούτος προφήτης, λέγων• ‘άφετε αυτόν καταράσθαι• Κύριος γαρ ενετείλατο αυτώ’»;
«Ο Δαβίδ είχε την καρδιά του συντετριμμένη και τεταπεινωμένη κυρίως τότε που καθάριζε τον εαυτό του από τα αμαρτήματα. Αυτό είναι εξομολόγηση, αυτό είναι μετάνοια. Αν νηστεύοντας νομίζουμε ότι κάτι κάνουμε και αλλαζονευόμεθα, όχι μόνο δεν ωφεληθήκαμε, αλλά και βλαφτήκαμε. Ταπείνωσε λοιπόν την καρδιά σου και συ για να ελκύσεις τον θεό κοντά σου• ‘εγγύς Κύριος τοις συντετριμμένοις τη καρδία’… και αν κάποιος σε υβρίσει και σε λοιδορήσει, μη αγριέψεις, αλλά στέναξε όχι για την ύβρη, αλλά για τις αμαρτίες σου που σε έφεραν σ’ αυτήν την ατιμία…δια ταύτα στέναξον, και τούτο ποίει διηνεκώς, τούτο γαρ εξομολόγησις.»
« Όταν λοιπόν επιλέγεις με την θέληση σου να μνησικακείς, κατάλαβε το ότι τον εαυτό σου κάνεις κακό και όχι τον άλλον, τα δικά σου τα αμαρτήματα δεσμεύεις και όχι του πλησίον……..μη ωθούμε το ξίφος στον εαυτό μας με την μνησικακία».
« ώστε εαυτούς τιμωρούμεθα μισούντες ετέρους• ώσπερ ουν και εαυτούς ευεργετούμεν αγαπώντες».
Η ψυχή μου είναι ένα καλάθι που δεν μπορεί να υποδεχθεί τα σμήνη των χαρισμάτων του Αγίου πνεύματος, διότι είναι ακάθαρτο από την πικρία. «ώσπερ εις σκεύος ακάθαρτον ουκ αν ποτέ εαυτάς καθείεν αι μέλισσαι… ούτω δη και επί του Πνεύματός εστι του Αγίου. Αγγείον τί εστιν η ημετέρα ψυχή και καλαθίσκος, τα σμήνη των χαρισμάτων των πνευματικών υποδέξασθαι δυναμένη• αλλ’ εάν ή ένδον χολή και πικρία και θυμός, τα σμήνη αφίπταται» .
« μη τοίνυν λέγε, ότι ύβρισε και διέβαλε και μύρια ειργάσατο κακά• όσα γαρ αν είπης, τοσούτω μάλλον δεικνύεις αυτόν ευεργέτην. Έδωκε γαρ αφορμήν απολούσασθαι τα αμαρτήματα• ώστε όσω αν μείζονα ηδικηκώς ή, τοσούτω μείζονος αμαρτημάτων αφέσεως αίτιος σοι καθίσταται. Αν γαρ εθέλωμεν ουδείς ημάς αδικήσαι δυνήσεται• αλλά και οι εχθροί τα μέγιστα ωφελήσουσιν ημάς».
• Ο άνθρωπος καταγίνεται πολλές φορές με κατάρες και ύβρεις εναντίον των εχθρών του. Με τον τρόπο αυτόν ανοίγει το στόμα του και μπήγει τα δόντια του σ’ αυτόν που τον λύπησε και τον κατατρώγει και με την κακία του. Τα λόγια του αυτά είναι κατά των παιδιών του εχθρού του και των ιδίων και αξιώνει από τον Θεό να στείλει την οργή του και να τους πετάξει στην κόλαση και να καταστρέψει το σπιτικό τους. «υπάρχουν πιο χειρότερα δαγκώματα απ’ αυτά; Πιο πικρότερα βέλη; Δεν σου δίδαξε ο Χριστός έτσι• δεν σου πρόσταξε να ματώνεις το στόμα σου έτσι. Χειρότερες είναι αυτές οι γλώσσες που βρίσκονται μέσα σε στόματα ματωμένα, που κατατρώγουν ανθρώπινες σάρκες.
Πώς θα δώσεις τον ασπασμό της αγάπης στην Θεία Λειτουργία;
Πώς θα πλησιάσεις στην θυσία του Σώματος και του Αίματος του Χριστού;
Πώς θα κοινωνήσεις του Αίματος του Δεσποτικού έχοντας μέσα στο μυαλό σου τέτοιον ιό; Όταν εσύ λέγεις στον Θεό, να τον καταραστείς, να του καταστρέψεις το σπίτι, να τον απολέσεις, και μύρια άλλα κακά εύχεσαι, δεν διαφέρεις από τον ανθρωποκτόνο και τον φονιά, μάλλον δε ούτε από ανθρωποφάγο θηρίο».
…………………………………………………………………………………………………….
Εδώ ολοκληρωνόταν η μετάνοια μου, το χρέος της αγάπης μου και της υπομονής μου. Άκουγα τον Ιερό Χρυσόστομο να ηχεί με τα λόγια του ‘’τούτο εξομολόγησις’’.
Αυτό είναι εξομολόγηση, αυτό είναι μετάνοια.
Και προχωρούσα…
γ. ο Σταυρός της ελπίδος
Στις ημέρες μας μια τεράστια απελπισία απλώνεται σαν σύννεφο μαύρο. Από την μια μεριά η θλίψη, ο πόνος, αρρώστεια με όλες τις οικονομικές δυσπραγίες κι από την άλλη η ενοχικότητα της αμαρτίας γίνονται οι δύο όγκοι που συνθλίβουν την καρδιά του ανθρώπου.
η δυσκολία
Μέσα στις ημέρες αυτές έβλεπα τον εαυτό μου να γυρίζει και να πνίγεται στις θλιψεις και τα οικονομικά αδιέξοδα και να απελπίζεται. Τα έβαζα με τον Θεό που βρεθήκαμε στην δυσκολία αυτή. Όμως κι αυτό δεν μου άρεζε. Ό,τι έσπειρα θερίζω. Ο Σταυρός της πτώχειας και της δυσκολίας. Είναι το μαρτύριο που απλώνεται σ’ όλους. Ο Κύριος όμως είναι ο πατέρας που δεν αφήνει τον πιστό λαό του. Κι αν ζούμε καιρό μαρτυρίου και σταύρωσης, τίποτε δεν γίνεται χωρίς να το ξέρει ο Θεός. Και ένα σπουργίτη δεν πέφτει στην γη αν ο Κύριος δεν θελήσει. Κάπου το πάει ο Θεός, μας καλλιεργεί στην ταπείνωση. Θα έρθει και η ανάσταση. Σαν χριστιανούς δεν μας πρέπει η απελπισία. Στον διάβολο μόνο ανήκει και όχι σε μας. Ο Θεός σαν καλός χρυσοχόος μας καίει για να μας καθαρίσει χρυσό άριστο και σαν άριστος κιθαρωδός τείνει τις χορδές της καρδιάς μας τόσο όσο να μπορέσουμε να βγάλουμεμέλος εναρμόνιο αγάπης και προσευχών και εμεπιστοσύνης σ’ Αυτόν. Κάθαρση πνευματική η όλη θλίψη που περνάμε.
Δυνατὸς μὲν γὰρ ὁ Θεὸς ἅπαντα λῦσαι σήμερον τὰ δεινά• ἀλλ᾽ ἕως ἂν ἴδῃ καθαρθέντας ἡμᾶς, ἕως ἂν ἴδῃ γενομένην ἐπιστροφὴν, καὶ μετάνοιαν παγίαν καὶ ἄσειστον, οὐ καταλύει τὴν θλῖψιν.
Καὶ γὰρ ὁ χρυσοχόος, ἕως ἂν ἴδῃ τὸ χρυσίον καλῶς ἐκκαθαρθὲν, οὐκ ἀνασπᾷ τοῦ χωνευτηρίου• οὕτω καὶ ὁ Θεὸς οὐ παράγει τοῦτο τὸ νέφος, ἕως ἂν ἡμᾶς σωφρονίσῃ καλῶς. Ὁ γὰρ συγχωρήσας τὸν πειρασμὸν, αὐτὸς οἶδε καὶ τὸν καιρὸν τῆς λύσεως τοῦ πειρασμοῦ.
Οὕτω καὶ ὁ κιθαρῳδὸς οὔτε ἐπιτείνει τὴν νευρὰν, ἵνα μὴ διαῤῥήξῃ, οὔτε χαλᾷ πέρα τοῦ μέτρου, ἵνα μὴ λυμήνηται τὴν συμφωνίαν τῆς ἁρμονίας• οὕτω καὶ ὁ Θεὸς ποιεῖ, οὔτε ἐν ἀνέσει διηνεκεῖ, οὔτε ἐν θλίψει μακρᾷ τὴν ἡμετέραν καθίστησι ψυχὴν, κατὰ τὴν αὐτοῦ σύνεσιν ἀμφότερα ταῦτα ποιῶν.
Οὐκ ἀφίησι μὲν γὰρ διηνεκοῦς ἀνέσεως ἀπολαύειν, ἵνα μὴ γενώμεθα ῥᾳθυμότεροι• οὐκ ἀφίησι δὲ ἐν θλίψει συνεχεῖ εἶναι πάλιν, ἵνα μὴ καταπέσωμεν μηδὲ ἀπαγορεύσωμεν.
Οι θλίψεις και η στενοχώριες είναι ένας Σταυρός που όντως οδηγεί στην ανάσταση. Τότε θα πρέπει τον Θεό να ευχαριστώ και για τις ώρες που πονώ, όπως το λέγει ο Απ. Παύλος, ‘’και ήδιστα καυχήσομαι εν ταις ασθενείαις μου’’. Οι ώρες του πόνου των δυσκολιών αντιμετωπίζονται με το μοναδικό φάρμακο που λέγεται ευχαριστία στον Θεό. Μεγάλος θησαυρός και μεγάλος πλούτος η ευχαριστία στην θλίψη. Αυτό κρατά τον άνθρωπο απροσκύνητο στην απελπισία. Ξέρει ο Θεός που τα επιτρέπει. Αυτός που τρέφει τα πουλιά και ντύνει τα λουλούδια Αυτός τρέφει και τα παιδιά του. Ακούω την φωνή του Κυρίου μου που έλεγε πως ‘’τα πουλιά και οι αλεπούδες έχουν την φωλιά τους για να μένουν, αλλά ο Υιός του Ανθρώπου δεν έχει που να κλείνει την κεφαλή του’’. Άκουγα την φωνή του στην προσευχή της Γεσθημανή να λέγει ανθρώπινα ‘’παρελθέτω το ποτήριον απ’εμού’’, αλλά μετά με μια υπακοή και ευχαριστί να λέγει γενηθήτω όπως θέλει ο Θεός. Αυτός ο Χριστός μας δίνει όλα τα υλικά και μας φροντίζει όταν εμείς έχουμε σαν προτεραιότητα τα πνευματικά.
‘’Μέγας θησαυρὸς ἡ εὐχαριστία, μέγας πλοῦτος, ἀνάλωτον ἀγαθὸν, ὅπλον ἰσχυρόν• ὥσπερ οὖν ἡ βλασφημία τὴν οὖσαν ἐπιτείνει ζημίαν, καὶ ὧν ἀπωλέσαμεν πλείονα προσαπολέσαι ποιεῖ. Ἀπώλεσας χρήματα; ἂν μὲν εὐχαριστήσῃς, ἐκέρδανας τὴν ψυχὴν καὶ μείζονα ἐκτήσω τὸν πλοῦτον, τοῦ Θεοῦ πλείω τὴν εὔνοιαν ἐπισπασάμενος• ἂν βλασφημήσῃς, προσαπώλεσας καὶ τὴν σωτηρίαν τὴν σαυτοῦ, καὶ οὐδὲ ἐκεῖνα ἀνεκτήσω, καὶ ἣν εἶχες ψυχὴν, καὶ ταύτην κατέθυσας.’’
π. Σεβαστιανός
Είμαστε στα χέρια του Θεού. Ο Θεός μας παρακολουθεί με ακρίβεια και
γνωρίζει την καρδιά του καθενός. Δεν θα μας αδικήση. Αφού υπάρχει θεία
δικαιοσύνη και θεία ανταπόδοση ,και ο Θεός μας αγαπάει – το κυριώτερο
από όλα – ό,τι καλό κάνει κανείς δεν χάνεται. Για αυτό είναι χαμένος , τελείως λειψός, όποιος ζητάει να δικαιωθή από τους ανθρώπους.
