Τούτη
την ώρα αισθάνομαι πως είμαι ο ίδιος μια αντίφαση. Αλήθεια, η Σουηδική
Ακαδημία έκρινε πως η προσπάθειά μου σε μια γλώσσα περιλάλητη επί
αιώνες, αλλά στην παρούσα μορφή της περιορισμένη, άξιζε αυτή την υψηλή
διάκριση. Θέλησε να τιμήσει τη γλώσσα μου, και να - εκφράζω τώρα τις
ευχαριστίες μου σε ξένη γλώσσα. Σας παρακαλώ να μου δώσετε τη συγγνώμη
που ζητώ πρώτα-πρώτα από τον εαυτό μου.
Ανήκω
σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο
αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου.
Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το
πράγμα που μας χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή. Η
ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις
που δέχεται καθετί ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Άλλο
χαρακτηριστικό αυτής της παράδοσης είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά·
κανόνας της είναι η δικαιοσύνη. Στην αρχαία τραγωδία, την οργανωμένη με
τόση ακρίβεια, ο άνθρωπος που ξεπερνά το μέτρο, πρέπει να τιμωρηθεί από
τις Ερινύες. Ο ίδιος νόμος ισχύει και όταν ακόμα πρόκειται για φυσικά
φαινόμενα: "Ήλιος ουχ υπερβήσεται μέτρα" λέει ο Ηράκλειτος, "ει δε μη, Ερινύες μιν Δίκης επίκουροι εξευρήσουσιν".
Συλλογίζομαι
πως δεν αποκλείεται ολωσδιόλου να ωφεληθεί ένας σύγχρονος επιστήμων, αν
στοχαστεί τούτο το απόφθεγμα του Ίωνα φιλοσόφου. Όσο για μένα
συγκινούμαι παρατηρώντας πως η συνείδηση της δικαιοσύνης είχε τόσο πολύ
διαποτίσει την ελληνική ψυχή, ώστε να γίνει κανόνας και του φυσικού
κόσμου. Και ένας από τους διδασκάλους μου (εννοεί τον Μακρυγιάννη), των
αρχών του περασμένου αιώνα, γράφει: "...θα χαθούμε γιατί αδικήσαμε..." Αυτός
ο άνθρωπος ήταν αγράμματος· είχε μάθει να γράφει στα τριανταπέντε
χρόνια της ηλικίας του. Αλλά στην Ελλάδα των ημερών μας, η προφορική
παράδοση πηγαίνει μακριά στα περασμένα όσο και η γραπτή. Το ίδιο και η
ποίηση. Είναι για μένα σημαντικό το γεγονός ότι η Σουηδία θέλησε να
τιμήσει και τούτη την ποίηση και όλη την ποίηση γενικά, ακόμη και όταν
αναβρύζει ανάμεσα σ’ ένα λαό περιορισμένο. Γιατί πιστεύω πως τούτος ο
σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την
ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην
ανθρώπινη ανάσα, και τι θα γινόμασταν αν η πνοή μας λιγόστευε; Είναι μια
πράξη εμπιστοσύνης κι ένας Θεός το ξέρει αν τα δεινά μας δεν τα
χρωστάμε στη στέρηση εμπιστοσύνης.
Παρατήρησαν,
τον περασμένο χρόνο γύρω από τούτο το τραπέζι, την πολύ μεγάλη διαφορά
ανάμεσα στις ανακαλύψεις της σύγχρονης επιστήμης και στη λογοτεχνία·
παρατήρησαν πως ανάμεσα σ’ ένα αρχαίο ελληνικό δράμα και ένα σημερινό, η
διαφορά είναι λίγη. Ναι, η συμπεριφορά του ανθρώπου δε μοιάζει να έχει
αλλάξει βασικά. Και πρέπει να προσθέσω πως νιώθει πάντα την ανάγκη ν’
ακούσει τούτη την ανθρώπινη φωνή που ονομάζουμε ποίηση. Αυτή τη φωνή που
κινδυνεύει να σβήσει κάθε στιγμή από στέρηση αγάπης και ολοένα
ξαναγεννιέται. Κυνηγημένη, ξέρει πού να βρει καταφύγιο· απαρνημένη, έχει
το ένστικτο να πάει να ριζώσει στους πιο απροσδόκητους τόπους. Γι’ αυτή
δεν υπάρχουν μεγάλα και μικρά μέρη του κόσμου. Το βασίλειό της είναι
στις καρδιές όλων των ανθρώπων της γης. Έχει τη χάρη να αποφεύγει πάντα
τη συνήθεια, αυτή τη βιομηχανία. Χρωστώ την ευγνωμοσύνη μου στη Σουηδική
Ακαδημία που ένιωσε αυτά τα πράγματα· που ένιωσε πως οι γλώσσες, οι
λεγόμενες περιορισμένης χρήσης, δεν πρέπει να καταντούν φράχτες όπου
πνίγεται ο παλμός της ανθρώπινης καρδιάς· που έγινε ένας Άρειος Πάγος
ικανός:
να κρίνει με αλήθεια επίσημη την άδικη μοίρα της ζωής,
για
να θυμηθώ τον Σέλεϋ, τον εμπνευστή, καθώς μας λένε, του Αλφρέδου
Νόμπελ, αυτού του ανθρώπου που μπόρεσε να εξαγοράσει την αναπόφευκτη βία
με τη μεγαλοσύνη της καρδιάς του.
Σ’
αυτόν τον κόσμο, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους
τους άλλους. Πρέπει ν’ αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου κι αν βρίσκεται.
Όταν,
στο δρόμο της Θήβας, ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα, κι αυτή του έθεσε
το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη
χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε
την απόκριση του Οιδίποδα.
Giorgos Seferis' speech at the Nobel Banquet at the City Hall in Stockholm, December 10, 1963
(English)
I feel at this moment that I am a living contradiction. The Swedish Academy
has decided that my efforts in a language famous through the centuries
but not widespread in its present form are worthy of this high
distinction. It is paying homage to my language - and in return I
express my gratitude in a foreign language. I hope you will accept the
excuses I am making to myself.
I
belong to a small country. A rocky promontory in the Mediterranean, it
has nothing to distinguish it but the efforts of its people, the sea,
and the light of the sun. It is a small country, but its tradition is
immense and has been handed down through the centuries without
interruption. The Greek language has never ceased to be spoken. It has
undergone the changes that all living things experience, but there has
never been a gap. This tradition is characterized by love of the human;
justice is its norm. In the tightly organized classical tragedies the
man who exceeds his measure is punished by the Erinyes. And this norm of
justice holds even in the realm of nature.
«Helios will not overstep his measure»; says Heraclitus, «otherwise the Erinyes, the ministers of Justice, will find him out».
A modern scientist might profit by pondering this aphorism of the
Ionian philosopher. I am moved by the realization that the sense of
justice penetrated the Greek mind to such an extent that it became a law
of the physical world. One of my masters exclaimed at the beginning of
the last century, «We are lost because we have been unjust» He
was an unlettered man, who did not learn to write until the age of
thirty-five. But in the Greece of our day the oral tradition goes back
as far as the written tradition, and so does poetry. I find it
significant that Sweden wishes to honour not only this poetry, but
poetry in general, even when it originates in a small people. For I
think that poetry is necessary to this modern world in which we are
afflicted by fear and disquiet. Poetry has its roots in human breath -
and what would we be if our breath were diminished? Poetry is an act of
confidence - and who knows whether our unease is not due to a lack of
confidence?
Last
year, around this table, it was said that there is an enormous
difference between the discoveries of modern science and those of
literature, but little difference between modern and Greek dramas.
Indeed, the behaviour of human beings does not seem to have changed. And
I should add that today we need to listen to that human voice which we
call poetry, that voice which is constantly in danger of being
extinguished through lack of love, but is always reborn. Threatened, it
has always found a refuge; denied, it has always instinctively taken
root again in unexpected places. It recognizes no small nor large parts
of the world; its place is in the hearts of men the world over. It has
the charm of escaping from the vicious circle of custom. I owe gratitude
to the Swedish Academy for being aware of these facts; for being aware
that languages which are said to have restricted circulation should not
become barriers which might stifle the beating of the human heart; and
for being a true Areopagus, able «to judge with solemn truth life's ill-appointed lot», to quote Shelley, who, it is said, inspired Alfred Nobel, whose grandeur of heart redeems inevitable violence.
In
our gradually shrinking world, everyone is in need of all the others.
We must look for man wherever we can find him. When on his way to Thebes
Oedipus encountered the Sphinx, his answer to its riddle was: «Man».
That simple word destroyed the monster. We have many monsters to
destroy. Let us think of the answer of Oedipus.
[French]
Sire, Madame, Altesses Royales, Mesdames, Messieurs.
En ce moment je sens que je suis une contradiction. L'Académie Suédoise
a en effet décidé que mon effort dans une langue fameuse à travers bien
des siècles, mais peu répandue dans sa forme actuelle, était digne de
cette haute distinction. Elle a voulu rendre hommage à ma langue et
voilà que je lui adresse mes remerciements dans une langue étrangère.
Veuillez bien accepter les excuses que je me fais à moi-même.
J'appartiens
à un petit pays. C'est un promontoire rocheux dans la Méditerranée, qui
n'a pour lui que l'effort de son peuple, la mer et la lumière du
soleil. C'est un petit pays, mais sa tradition est énorme. Ce qui la
caractérise c'est qu'elle s'est transmise à nous sans interruption. La
langue grecque n'a jamais cessé d'être parlée. Elle a subi les
altérations que subit toute chose vivante. Mais elle n'est marquée
d'aucune faille. Ce qui caractérise encore cette tradition, est l'amour
de l'humain; la justice est sa règle. Dans l'organisation si précise de
la tragédie classique, l'homme qui dépasse la mesure doit être puni par
les Erinnyes. Bien plus, la même règle vaut pour les lois naturelles. «Le soleil ne peut pas dépasser la mesure» - dit Heraclite - «inon les Erinnyes, servantes de la justice, sauront le ramener à l'ordre»
- Je pense que qu'il n'est pas tout à fait improbable qu'un homme de
science moderne trouve profit à méditer sur cet apophtegme du philosophe
Ionien. Pour moi ce qui m'émeut, c'est de constater que le sentiment de
la Justice avait tellement pénétré l'âme grecque qu'il était devenu une
règle du monde physique. Et un de mes maîtres du début du siècle
dernier s'écrie: «Nous sommes perdus, parce que nous avons été injustes.» Cet
homme était un illettré; il avait appris à écrire à l'âge de
trente-cinq ans. Mais dans la Grèce de nos jours la tradition orale va
aussi loin dans le passé que la tradition écrite. Ainsi va la poésie. Je
trouve significatif que la Suède tienne à honorer et cette poésie et la
poésie en général, même si elle jaillit parmi un peuple restreint. Car
je pense que la poésie est nécessaire à ce monde moderne ou nous vivons
affligé, comme il est, par la peur et l'inquiétude. La poésie a ses
racines dans la respiration humaine - et que serions-nous si notre
souffle s'amoindrissait ? Elle est un acte de confiance - et Dieu sait
si nos malaises ne sont pas dûs à notre manque de confiance.
On
a observé, l'an dernier, autour de cette table, l'énorme différence qui
existe entre les découvertes de la science d'aujourd'hui et la
littérature; qu'entre un drame grec et un drame moderne, il n'y a pas
grande différence. Oui, le comportement des hommes ne semble pas avoir
changé. Et, je dois ajouter, qu'il a depuis toujours besoin d'entendre
cette voix humaine que nous appelons la poésie. Cette voix, qui court à
tout moment le danger de s'éteindre, faute d'amour, et qui sans cesse
renaît. Menacée, elle sait toujours où trouver un refuge; reniée, elle a
toujours l'instinct de reprendre racine dans des régions inattendues.
Pour elle, il n'existe pas de grandes et de petites parties du monde.
Son domaine est dans le cour de tous les hommes de la terre. Elle a le
charme de fuir l'industrie de l'habitude. Je dois ma reconnaissance à
l'Académie Suédoise d'avoir senti ces faits; d'avoir senti que les
langues dites d'usage restreint ne doivent pas devenir des barrières
dans lesquelles le battement du cour humain doit être étouffé; de
constituer un aéropage capable:
To judge with solemn truth life's ill-appointed lot,
pour
songer à Shelley l'inspirateur, dit-on, d'Alfred Nobel - cet homme qui a
su racheter l'inévitable violence par la grandeur de son cour.
Dans
ce monde qui va en se rétrécissant, chacun de nous a besoin de tous les
autres. Nous devons chercher l'homme, partout où il se trouve.
Quand,
sur le chemin de Thèbes, Oedipe rencontra le Sphinx qui lui posa son
énigme sa réponse fut: l'homme. Ce simple mot détruisit le monstre. Nous
avons beaucoup de monstres à détruire. Pensons à la réponse d'Oedipe.
Πηγή για τα παραΘέματα λόγου: α) Το κείμενο στα Ελληνικά από τον Τόμο "Ένας αιώνας Νόμπελ. Οι ομιλίες των συγγραφέων που τιμήθηκαν με το Βραβείο Νόμπελ στον 20ό αιώνα", (Επιμέλεια-Επίλογος: Θανάσης Θ. Νιάρχος), εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2001 β) Το κείμενο στην αγγλική και γαλλική γλώσσα από τον επίσημο διαδικτυακό Τόπο Nobelprize.org
Σ᾿ ἐκείνους ποὺ 
῞Οποιος ἀκούει ἐσᾶς, 
