Ποιά ἡ ἀλήθεια γιά τή Ροτόντα;

(Μέ ἀφορμή τή διαμάχη γιά τόν Ἱ. Ναό "Ροτόντα" Θεσσαλονίκης)  

Τό ὄνομα Ροτόντα τό ἔδωσαν ξένοι περιηγηταί (18^ος αἰώνας) λόγω τοῦ κυκλικοῦ της σχήματος.

Κτίστηκε γύρω στο 300 μ.Χ. , ἀπό τόν Γαλέριο γιά μαυσωλεῖο του. (Ὁ Γαλέριος πέθανε καί ἐτάφη μακριά ἀπό την Θεσσαλονίκη ). Κατά μία ἄλλη ἐκδοχή ὑπῆρξε ναός ἀφιερωμένος στό Δία.

Μέ τήν κατάργηση τῆς εἰδωλολατρίας και τήν ἐπικράτηση τοῦ Χριστιανισμοῦ στά χρόνια τοῦ Μεγάλου Θεοδοσίου ( 379-395 μ.Χ.) το ρωμαϊκό αὐτό οἰκοδόμημα μετατράπηκε σε Χριστιανικό Ναό. Εἶναι ὁ ἀρχαιότερος Ναός τῆς Θεσσαλονίκης. Τότε προστέθηκε ἀνατολικά ἡ ἀψιδα τοῦ Ἱεροῦ , κτίστηκε δακτύλιος σέ ἀπόσταση ὀκτώ μέτρων και διπλασιάστηκε σχεδόν ὁ ἀρχικός χῶρος τοῦ Ναοῦ ,γιά νά ἐξυπηρετήσει τό μεγάλο πλῆθος τῶν χριστιανῶν. Διακοσμήθηκε μέ πολύχρωμη ὀρθομαρμάρωση καί λαμπρά ψηφιδωτά στόν τροῦλο, στίς καμάρες καί στά τοξωτά ἀνοίγματα.

Τά ψηφιδωτά εἶναι τά ἀρχαιότερα ἐντοίχια ψηφιδωτά καί τά μοναδικά τῆς αὐτοκρατορικῆς τέχνης στά χρόνια τοῦ Μ. Θεοδοσίου. Στη ζωφόρο τῶν μαρτύρων μπορεῖ νά δεῖ σήμερα κανείς δεκαπέντε Ἁγίους μάρτυρες ἀπό τήν Ἀνατολή πού τιμῶνται ὅμως σέ ὅλη τήν αὐτοκρατορία ,τόν καθένα μέ τό ὄνομα του , τό ἐπάγγελμα του καί τήν ἡμερομηνία ἑορτασμοῦ του . Ἕνα μνημειῶδες εἰκονογραφημένο ἡμερολόγιο.

Στήν κορυφή τοῦ τρούλου βρίσκεται τό θαυμάσιο ψηφιδωτό τοῦ Χριστοῦ «ἐν δόξη».

Ἡ μεγαλοπρέπεια τοῦ οἰκοδομήματος, ὁ θαυμάσιος χριστιανικός διάκοσμος καί ἡ βαθύτερη σημασία πού εἶχε ὡς εἰδωλολατρικό αὐτοκρατορικό οἰκοδόμημα , πού εἶχε μετατραπεῖ σέ αὐτοκρατορικό Χριστιανικό Ναό, συνετέλεσαν ὥστε ἡ Ροτόντα νά γίνει μητρόπολιτικός Ναός τῆς Θεσσαλονίκης και καθιερώθηκε ὡς Ναός τῶν Ἀρχαγγέλων ἤ τῶν Ἀσωμάτων.

Ὁ Ναός τῶν Ἀρχαγγέλων ὑπῆρξε ἡ μητρόπολη τῆς Θεσσαλονικης σέ ὅλη τή μακρά περίοδο τοῦ Βυζαντίου( Εὐστάθιος Μητροπολίτης Θεσσαλονικης, 13^ος αἰών. Καμενιάτης 14^ος αἰων.).

Ἡ θαυμάσια τοιχογραφία τῆς Ἀναλήψεως στήν ἀψίδα τοῦ Ἱεροῦ δημιουργήθηκε ὅταν ὁ αὐτοκράτορας Βασίλειος Βουλγαροκτόνος ἔμπαινε στή Θεσσαλονίκη μετά τήν ὁριστική συντριβή τῶν Βουλγάρων τοῦ Σαμουήλ.

Τό Ναό σεβάστηκαν ὡς μητροπολιτικό Ναό καί αὐτοί οἱ Λατίνοι , πού δέν δίστασαν να ἐγκατασταθοῦν ἀκόμη καί μέσα στόν Ἅγιο Δημήτριο.

Ἀκόμη καί οἱ Τοῦρκοι , μετά 160 χρόνια ἀπό την ἅλωση τῆς Θεσσαλονίκης , τόλμησαν νά μετατρέψουν,τελευταῖο ἀπό ὅλους, τον περίφημο αὐτό Ναό σέ τζαμί, στούς ἄγριους   διωγμούς τοῦ 1590.

Τότε τά ἱερά σκεύη καί οἱ φορητές εἰκόνες μεταφέρθηκαν σ’ἕνα ἐκκλησάκι τοῦ Ἁγίου Γεωργίου πού βρίσκευτα ἔξω ἀπό τον περίβολο τῆς Ροτόντα. Οἱ ἀνεκτίμητοι θησαυροί τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ διασκορπίστηκαν , ὅπως ὁ περίφημος ἄμβωνας –γλυπτικό ἀριστούργημα –τοῦ ὁποίου δύο μεγάλα τεμάχια μεταφέρθηκαν το 1900 ἀπό τους Τούρκους στήν Κωνσταντινούπολη.

Μέ την ἀπελευθέρωση τῆς Μακεδονίας τό 1912 ἀπό τον Τουρκικό ζυγό ὁ Ναός ἐγκαινιάστηκε ἀπό τον Μητροπολίτη Γεννάδιο εἰς τιμήν τοῦ Ἁγίου Γεωργίου.

Το 1917 κατά τον πρῶτο παγκόσμιο πόλεμο, ἀρχαιολόγοι ἀπό τά γαλλικά στρατεύματα πού βρισκόταν στήν πόλη, εἰσέβαλαν στον Ναό ὑπό τό πρόσχημα τῶν ἀρχαιολογικῶν ἀνασκαφῶν καί τόν ἀνέσκαψαν ἐκ θεμελίων.

Τό 1964 ὁ Μητροπολίτης Παντελεήμων Παπαγεωργίου ἐγκαινίασε νέο θυσιαστήριο μέ ἅγια λείψανα. Κατόπιν τούτου ὁ Ναός λειτουργοῦσε κανονικά μέ τόν ἰδιαίτερο χαρακτηρισμό τοῦ Πανεπιστημιακοῦ Ναοῦ.  

Στούς σεισμούς τοῦ 1978 ὁ Ναός βρισκόταν σέ ἐξελεκτική κατάσταση καταρρεύσεως. Ἔγιναν πλῆθος ἐργασιῶν, κατ’ἀρχήν ὑποστυλώσεως , ἔρευνες, πλῆθος ἐργαστηριακές δοκιμές, ἐνέματα, συντήρηση τῶν ψηφιδωτῶν και τέλος πρίς λίγες μέρες ἀπαλλάχτηκε ἀπό τίς σκαλωσιές καί ὁλοκληρώθηκε ἡ ἀποκατάσταση του.

Τό περίεργο εἶναι ὅτι ὁ Σταυρός τοῦ τρούλου , ἡ Ἁγία Τράπεζα τοῦ 1964 καί ἡ ἐπιγραφή Ἱερός Ναός Ἁγίου Γεωργίου ἔχουν ἐξαφανιστεῖ.   Ἐπί τῶν ἡμερῶν του, ὁ μητροπολίτης   Παντελεήμων Χρυσοφάκης ἐγκαινίασε ἐκ νέου τόν Ἱ. Ναό.

Ἡ ἀνακήρυξή τοῦ Ναοῦ ὡς μνημείου, βέβαια δέν σημαίνει ὅτι ἔχασε την ἱερότητα τοῦ χώρου του. Πολύ σωστά το κεντρικό ἀρχαιολογικό συμβούλιο (ΚΑΣ) πανψηφεῖ ἀποφάσισε τήν ἐπανατοποθέτηση στόν τροῦλο τοῦ τιμίου Σταυροῦ πού ὑπῆρχε τουλάχιστον μέχρι το 1951. ΥΠΠΟΑ/Γ∆ΑΠΚ/∆ΒΜΑ/ΤΒΜΑΧΜΑΕ/369131/217733/10534/3011/23.12.2015.

Στά σύγχρονα φοιτητικά νειάτα τῆς Θεσσαλονίκης ἀνήκει ὁ ὡραῖος ἀγώνας καί ἡ προσπάθεια νά ἀποδοθεῖ κανονικά στή λατρεία και τη δόξα τοῦ Ὑψίστου ὁ Μητροπολιτικός Ναός τῶν Ἀρχαγγέλων και μάλιστα ὡς Πανεπιστημιακός Ναός , διατηρώντας καί τό μνημειακό του χαρακτήρα, γιά νά ξαναζωντανέψει ἡ λάμψη του καί γιά νά σπουδάζουν σ’αὐτόν τά νειάτα μέ «περήφανο πόνο» τη δόξα πού μᾶς πρέπει.

Εύθαλία Γούναρη

Θεολόγος-Πολιτικός Μηχανικός

Τέως προϊσταμένη τῆς Διευθύνσεως Ἀποκαταστάσεως Δημοσίων Κτιρίων καί Μνημείων τῆς ΥΑΣΒΕ

ΑΓΙΟΣ ΝΕΙΛΟΣ Ο ΜΥΡΟΒΛΥΤΗΣ

Άρθρο του κ. Σωτήρη Δ. Λυσίκατου.

200 χρόνια από την ανακομιδή των λειψάνων του (1815-2015).

«Ο Νείλος ώφθη ουχί ύδωρ εκρέων Μύρον δε εύπνοον, ου μυρεψός η χάρις».

«Ο Νείλος δε φαινόταν να αναβλύζει νε­ρό, αλλά εύοσμο μύρο, που το παρείχε η. θεία χάρις».

Με το δίστιχο αυτό εγκωμιάζει ο υμνω­δός τον όσιο Νείλο.

Ο καύχημα της Πελοποννήσου και του Άθωνα, ο όσιος Νείλος γεννήθηκε στον Αγιο Πέτρο Κυ­νουρίας, το 1601, κατά κόσμον Νικόλαος Τερζάκης. Με το θείο του, ιερομόναχο Μα­κάριο, ασκήτευσαν στη Μονή Παναγίας της Μαλεβής και αργότερα, για περισσότερη άσκηση, αποσύρθηκαν στον Αθωνα, στην περιοχή Καυσοκαλυβίων, σε δύσβατο, ερημικό μέρος όπου, κατά τον 7ο αιώνα ε­ίχε ασκητεύσει ο πρώτος ησυχαστης του Αγίου Ορους, ο Πέτρος ο Αθωνίτης. Τον άγονο αυτό τόπο της ασκήσεώς τους τον ονόμασαν «Αγία Πέτρα», σε ανάμνηση του οσίου Πέτρου και της ιδιαπέρας πατρίδος τους, του Αγίου Πέτρου Κυνουρίας.

Μετά την κοίμηση του θείου του, ο Όσιος αποσύρθηκε σε δυσπρόσιτο σπή­λαιο απόκρημνου βράχου, κάθετα αιωρού­μενου στη θάλασσα, ύψους 300 μ. με μό­νους συντρόφους τα πετεινάτου ουρανού, με αυστηρά νηστεία και προσευχή και την περιστασιακή επίσκεψη άλλου ασκητού, που του έφερε τη λιτή ξηρά τροφή του. Κοιμήθηκε το 1651, σε ηλικία 50 ετών.

Επιβράβευση της σκληρής του άσκη­σης και του πνευματικού του αγώνα ήταν να του δοθεί το χάρισμα της μυροβλυσίας και της θαυμάτουργίας, όπως λέει στο συναξάριό του (το βίο του) ο υμνογράφος του, π. Γερ. Μικραγιαννανίτης: «Ο τάφος αυ­τού πηγή μύρων γέγονεν, αναβλύζων δαψιλώς (=άψθονα) ρείθρα (=ρυάκια) ευώδους μύρου... καταρρέοντα προς την θάλασσαν».

Από τον τάφο του άρχισε να αναβλύζει τό­σο πολύ μύρο, εξού και «Μυροβλύτης», ώστε σχημάτιζε αυλάκια που κυλούσαν στη θάλασ­σα και το έπαιρναν με δοχεία οι ναυτικοί.

Μετά την κοίμηση του οσίου, η περιοχή της «Αγίας Πέτρας», όπως και οι περισσότε­ρες μονές του Αγίου Ορους, ερημώθηκε εξαι­τίας των τούρκικων και πειρατικών επιδρομών, αλλά και των πυρκαγιών κι έτσι λησμονήθηκε ο τόπος της ταφής του. Όμως, θεία βουλήσεις, μετά 164 χρόνια, το 1815, ο όσιος εμφανίστη­κε εν οράματι, σε μοναχό και του υπέδειξε το χώρο της ταφής του. Η ανακομιδή (εκταφή) των ευωδιαστών λειψάνων του έγινε την 7η Μαΐου 1815 και μεταφέρθηκαν στην παρακεί­μενη μονή της Μεγ. Λαύρας, όπου τα υποδέχθη­κε ο εκ Δημητσάνης, μετέπειτα μαρτυρικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε', ο οποίος απαγχονίσθηκε από τους Τούρκους την ημέρα του Πάσχα, 10 Απριλίου 1821, θεωρηθείς πρωταί­τιος της επανάστασης της 25ης Μαρτίου 1821. Ετσι, ο όσιος τιμάται διπλώς: στην κοίμησή του, 12 Νοεμβρίου και στην ανακομιδή των λειψάνων του 7η Μάιου.

Αθωνίτες - Τσακωνίτες – Τσάκωνες.

Οι πληροφορίες για το βίο του οσίου αντλούνται κυρίως από το Υπόμνημα (Κώδικας 50, της μονής Μεγ. Λαύρας) σε ευανάγνωστη άριστα καλλιτεχνική γραφή. Κατά τον συντάκτη του Υπομνήματος, ο όσιος παρουσιάζεται ως Τσάκωνας στην καταγωγή και επαναλαμβά­νεται η πληροφορία μιας παλιάς αγιορείτικης παράδοσης, που έφε­ρε τον Αθωνα να κατοικείται από Τσάκωνες, τους οποίους ο Μ. Κων­σταντίνος μετοίκησε στην Πελοπόννησο για να παραχωρηθεί ο τόπος στους μοναχούς και ετυμολογεί τη λέξη Τσάκωνες με τη φράση: «- Τους Αθωνίτες - Τσακωνίτες- Τσάκωνες». «Ούτος (ο όσιος Νείλος) εβλάστησεν εν τη Τσακωνία της Πελοποννήσου, εις τον Αγιον Πέτρον, ήτις εστίν αποικία των αθωνιτών, βαρβαρωθείσης της φωνής αθωνίταις τζακωνίταις..., οι δε Τζακώνίται πάντες ευσεβείς και ορθόδοξοι...».

Η ίδια πληροφορία περί σχέσεως Τσακωνιάς - Αγίου Ορους, υπάρχει και στον Κώδικα 107 της μονής Κωνσταμονίτου: Στην περιοχή της Μεγ. Λαύρας «υπήρχε συναγωγή (οικισμός των Ελλήνων... τότε δε και Τσακώνων». Στο βιβλίο «Αγιον Ορος» του Γερ. Σμυρνάκη (1903) γράφεται: «Πολλοί των Αθωνιτών πιστεύουσι και έτεροι πείθουσιν εκ χειρογράφων παραδόσεων ότι ο Μ. Κων­σταντίνος μετοίκησε πάντας τους κατοίκους του Αθωνος, Τσάκωνας όντας, εις Πελοπόννησον».

Υμνογραφία – Αγιογραφία.

Από τις ακολουθίες του οσίου σταχυολογούμε λίγους ύμνους, που εγκωμιάζουν τα πνευματικά παλαίσματα, το χάρισμα της μυρο­βλυσίας και τους τόπους καταγωγής και ασκήσεώς τους. «Μονάσας θεαρέστως εν τω Αθω τρισόλβιε, εν προσευχαίς και νηστείαις, τον θεόν εξεζήτησας και γέγονας δοχείον καθαρόν του πνεύματος...».

Απολυτίκιο: Πελοπόννησος άπασα χαίροι πολιούχον σε ως κεκτημένη.* Αγίου Πέτρου δε κωμόπολις αγάλλεται ως κεκτημένη,* Νείλε τα σπάργανα και θρεψαμένη σε ευσεβώς παναοίδημε.* Πάτερ όσιε Χριστώ τω θεώ ικέτευε, δωρίσασθαι ημίν το μέγα έλεος.

Κοντάκιον: Ως εκκαθάρας σε αυτόν πόνοις ασκήσεως,* του Παρακλήτου μυροθήκη ώφθης έμψυχος*, και θεράπων του Κυρίου ηγιασμένος.* αλλ’ απαύστως καθικέτευε μακάριε,* λυτρωθήναι πειρασμών και περιστάσεων* τους βοώντάς σοι, χαίροις Νείλε Πατήρ ημών.

Μεγαλυνάριο: Χαίροις Μυροβλύτα Νείλε σοφέ,* ασκήσεως άνθος* και του Αθω κλέος σεπτόν,* χαίροις του ναού σου ευπρέπεια και δόξα,* και θείος αντιλήπτωρ,* των ευφημούντων σε.

Σε χαρακτηριστική εικόνα ο όσιος αποδίδεται με αυστηρό, γερα­σμένο πρόσωπο, λόγω των σκληρών αγώνων του, και διεισδυτικό βλέμμα. Φοράει μοναχικό γαλάζιο εξώρασο και κουκούλα με σταυ­ρό και φέρει ειλητάριο, που συνοψίζει το μήνυμά του στους πιστούς: «Ζήλου τα καλά, τα δε κακά εντρέπου» δηλ. να θυμάσαι τα καλά και να ντρέπεσαι για τα άσχημα.

Προφητεία του Οσίου.

Στον όσιο αποδίδεται προφητεία για τα έσχατα. Μας προειδο­ποιεί για την ηθική κατάπτωση: «θα σκοτισθείη διάνοια από τα πάθη της σαρκός και θα πληθυνθεί η ασέβεια και η ανομία».

Επίλογος – Πρόταση.

Τα ανωτέρω είναι μόνο ελάχιστα ψήγματα για τον Οσιο Νείλο, κο­ρυφαίο ασκητή του Αγίου Ορους και καύχημα της Κυνουρίας. Φρονούμε ότι, με ευκαιρία την επέτειο των 200 χρόνων από την ανεύρεση των λειψάνων του οσίου, θα ήταν θεάρεστο να οργανωθεί επιστημονική ημερίδα που να αφορά στον όσιο στην αρκαδική γη με συνεργασία των δύο Μητροπόλεων αυτής, και την συμμετοχή Αγιορειτών πατέρων και της μοναδικής ενορίας του Αγίου Νείλου του Μυροβλύτου που βρίσκεται στο Χατζηκυριάκειο του Πειραιά.

Θα ήταν ευλογία η εκδήλωση να λάβει χώρα στην ενορία Κοιμήσεως Θεοτόκου Τροπαίων το Σάββατο  της Διακαινησίμου, ήτοι την 7^η Μαΐου 2016, που εορτάζεται η ανακομιδή των λειψάνων του.  Την αυτήν ημέρα στην ίδια ενορία θα πραγματοποιηθούν τα αποκαλυπτήρια της πρώτης προτομής στο ελλαδικό χώρο, του προφήτη του Μοριά Χριστοφόρου Παπουλάκου. Με την ευχή του αγιόφιλου ιεράρχη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως κ. Ιερεμία, η ημερίδα και τα αποκαλυπτήρια μπορούν να συνδυαστούν δίδοντας την ευκαιρία στους πιστούς να πληροφορηθούν για τον βίο και το έργο του οσίου  και να προσκυνήσουν το φιαλίδιο που περιέχει μύρο του, το οποίο φυλάσσεται στο Κειμηλιαρχείο του Ναού της Παναγιάς των Τροπαίων.

Την ευλογία του Μυροβλύτου να έχουμε.

Αγίου Ιωάννου Προδρόμου 2016-Ομιλία π.Σεβαστιανού Τοπάλη

Θεοφάνεια 2016-Ομιλία π Σεβαστιανού Τοπάλη

Ναυπάκτου Ιερόθεος: «Να υπερβούμε τις αντιπαλότητες για τη διδασκαλεία των θρησκευτικών»

«Πρέπει να υπερβούμε τις αντιπαλότητες, να βρούμε μια λύση, η οποία θα συγκεράσει τις δύο αντίθετες πλευρές», δήλωσε ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ιερόθεος στην  σύσκεψη που είχαν σήμερα το απόγευμα οι ιεράρχες – μέλη της 12μελούς Ιεράς Συνόδου- ο Πρόεδρος της Επιτροπής Εκκλησιαστικής εκπαίδευσης Μητροπολίτης Καισαριανής Δανιήλ, οι πρόεδροι των Πανεπιστημιακών Θεολογικών Σχολών Αθήνας και Θεσσαλονίκης και εκπρόσωποι των δύο θεολογικών Ενώσεων της χώρας για τη διαδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία.

Αν και οι αποφάσεις της Ιεράς Συνόδου αναμένονται την Τετάρτη το μεσημέρι ο εισηγητής του θέματος Μητροπολίτης Ναυπάκτου επισήμανε ότι το ενδριαφέρον: «πρέπει να επικεντρωθεί στο τρέχον πρόγραμμα σπουδών με την δική του θεματική μεθοδολογία, στο οποίο όμως μερικές βελτιώσεις, εντάσσοντάς το στα σύγχρονα παιδευτικά δεδομένα, οπότε να εισαχθούν σε κάθε βιβλίο – όχι σε κάθε μάθημα – μερικά κεφάλαια θρησκειολογικά, ανάλογα με την θεματολογία του βιβλίου, αφού όμως δοθεί προτεραιότητα στην ορθόδοξη παράδοση, την οποία ακολουθεί η πλειοψηφία των ελλήνων πολιτών, αλλά και να χρησιμοποιηθούν ως εφαρμογές και τα καλά στοιχεία του νέου προγράμματος σπουδών».

 

Κατά τον Μητροπολίτη Ναυπάκτου η πρόταση του αυτή είναι σύννομη με το Σύνταγμα, τις αποφάσεις των Ανωτατων Διοικητικών Δικαστηρίων της χώρας αλλά και της ευρωπαϊκής πολιτικής.  Και διευκρίνησε ότι μόνον «οι ετερόδοξοι, ετερόθρησκοι και οι άθρησκοι έχουν το συνταγματικό δικαίωμα να ζητήσουν απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών, για λόγους θρησκευτικής συνειδήσεως, με την υποχρέωση όμως να διδαχθούν άλλο μάθημα».

 

tovima.gr

Αγίου Νικηφόρου Του Λεπρού

Ομιλία π.Σεβαστιανού Τοπάλη

ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΩΤΑ

 π.Χρήστος Ζαχαράκης

Ὅταν παραδόθηκε ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστὴς, ἀ., ἀ., τότε ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ἄρχισε τὸ κήρυγμά του στὸ λαό.  Μὲ τὰ ἴδια λόγια τοῦ Ἰωάννη, «μετανοεῖτε, γιατὶ ἔφθασε ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν», κήρυττε κι ὁ Χριστός. Αὐτὸ δὲν φανερώνει μόνο πὼς τὸ κήρυγμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι συνέχεια στὸ κήρυγμα τῶν Προφητῶν, ἀλλὰ καὶ πὼς ἡ μετάνοια ἀποτελεῖ τὴν προϋπόθεση μὰ καὶ τὸν τρόπο ποὺ θὰ κερδίσουμε τὴ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Ὅλο τὸ κήρυγμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας, δηλαδὴ ὅλο τὸ Εὐαγγέλιο συμπεριλαμβάνεται καὶ συγκεφαλαιώνεται στὴ μετάνοια, ποὺ δὲν εἶναι μιὰ λέξη, ἀλλὰ μιὰ πράξη, ποὺ ἀλλάζει ριζικὰ καὶ ὁλοκληρωτικὰ τὸν ἄνθρωπο.

Ἡ μετάνοια εἶναι τὸ πρῶτο ποὺ χρειάζεται σὰν ἀρχὴ καὶ σὰν θύρα στὸ δρόμο τῆς σωτηρίας. Γιατὶ μετάνοια θὰ πεῖ, ν᾽ ἀλλάξεις τὸν τρόπο ποὺ σκέφτεσαι καὶ ν᾽ ἀλλάξεις καὶ τὸν τρόπο ποὺ ζεῖς. Μετάνοια θὰ πεῖ νὰ πάρεις μιὰ γενναία ἀπόφαση καὶ νὰ ἐλευθερωθεῖς ἀπὸ κακίες καὶ πάθη, ποὺ σὲ κρατᾶνε δέσμιο καὶ σὲ ταπεινώνουν· νὰ μισήσεις τὸν ἑαυτό σου καὶ ν ἀγαπήσεις τὸ Θεό· νὰ πάψεις νὰ ἔχεις ἁπόλυτη ἐμπιστοσύνη στὸ μυαλό σου καὶ ν᾽ ἀνοίξεις τὰ μάτια σου στὸ φῶς τῆς πίστεως· νὰ κλάψεις καὶ νὰ πενθήσεις γιὰ τὴν ἁμαρτία σου καὶ νὰ ζητήσεις τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Μὰ ὅλα αὐτὰ ὄχι μόνο σὰν μιὰ ἀνθρώπινη προσπάθεια, σὰν μιὰ ἄσκηση καὶ γυμνασία, ἀλλὰ καὶ σὰν καρπὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Ἡ μετάνοια εἶναι πολύ εὐρύτερη ἔννοια ἀπό τήν ἁπλή συνειδητοποίηση καί ἐξαγόρευση τῶν ἁμαρτιῶν μας. Εἶναι μία συνολική ἐπανατοποθέτηση τῆς καρδιᾶς μας, ἕνας διαφορετικός τρόπος νά ἀντιμετωπίζουμε τά πράγματα, μία ἀλλαγή τοῦ νοῦ μας. Ὁ ἀσφαλέστερος τρόπος νά διακρίνουμε ἄν ἔχουμε μετάνοια, εἶναι ἄν ὁ πόνος καὶ ἡ αἴσθηση τῆς ἀδυναμίας μας δημιουργοῦν διάθεση προσευχῆς. Ἄν τό πένθος μας δέν μᾶς ὁδηγεῖ σέ προσευχὴ εἶναι ἁπλά ἐγωισμός. Δύο εἶναι οἱ ἐχθροί τῆς μετάνοιας, ἡ ραθυμία-ἀδιαφορία καί ἡ ἀπόγνωση-ἀπελπισία. Ἡ ἀπόγνωση δέν ἀφήνει τόν ἄνθρωπο νά ἐλπίζει στό Θεό καί νά προσεύχεται. Ὁ ἐγωιστής βασίζεται στόν ἑαυτό του καί ὁδηγεῖται στήν ἀπελπισία, ἐνῶ ὁ ταπεινός εἶναι δυνατός γιατί ἐλπίζει στό Θεό. Ἡ ραθυμία παραπλανᾶ τόν ἄνθρωπο μέ τήν σκέψη ὅτι πάει καλά καί ἔτσι ἀφήνεται μέ κίνδυνο νά χάσει ὅ,τι ἔχει κερδίσει πνευματικά. Μετά τόν ὁδηγεῖ στήν ἀπόγνωση. Εἶναι πολύ σημαντικό νά μήν πέφτουμε σέ ἀπόγνωση ἀλλά καί νά βοηθοῦμε τούς ἄλλους νά μήν ἀπελπίζονται, γιατί ἡ ἀπελπισία εἶναι πιό ἐπικίνδυνη ἀπό κάθε ἁμαρτία.

     Ὁ λόγος τῶν ἁγίων, ποὺ εἶναι ἔκφραση ἑνός ἄλλου βιώματος, ἔχει τή δυνατότητα νά μένει πάντα καινούργιος καί νά μᾶς ἀποκαλύπτει μία ἄλλη διάσταση ἠθικῆς πού ὁ δικός μας ἐγωισμός καί ἡ «πνευματική τυφλότητα» δέν εἶναι σέ θέση νά συλλάβουν. Μᾶς βοηθάει νά νιώσουμε πόσο ἐπιφανειακή εἶναι ἡ ἀντίληψή μας γιά τήν ἁμαρτία, ἀλλά καί πόσο ἀδικοῦμε τό Θεό ὅταν Τόν θεωροῦμε ἀδύναμο καί ἀνίσχυρο νά μᾶς σώσει. Προκαλεῖ τήν ἐγωιστική μας διάθεση γιά προσωπική αὐτοδικαίωση καί σωτηρία ὡς ἀνταμοιβή τῶν κατορθωμάτων μας καί μᾶς βεβαιώνει ὅτι δέν εἶναι ἡ ἀπάθεια καί ἡ τελειότητα προϋποθέσεις ἁγιότητας, ἀλλά ἡ μετάνοια, ἡ ταπείνωση καί ἡ συντριβή τῆς καρδιᾶς. Ὁ Πέτρος ὁ Δαμασκηνός, (ἐκφραστής ἑνός τέτοιου ἁγιοπνευματικού βιώματος, χτισμένου μέσα στήν σκληρή ἄσκηση καί τήν ἐναγώνια ἀναζήτηση τοῦ Θεοῦ,) μᾶς συμβουλεύει ὅτι σέ ὅποια κατάσταση καί ἄν βρισκόμαστε δέν πρέπει νά ἀπελπιζόμαστε, ἀρκεῖ νά νιώθουμε μέ συντριβή τήν ἀπόστασή μας ἀπό τό Θεό καί νά ἀποζητοῦμε τήν ἕνωσή μας μέ Αὐτόν. Ἀκόμα καί ἄν δέν καταφέρουμε νά κόψουμε κάποια πάθη, ἀκόμα καί ἄν παραμένουμε στίς ἀδυναμίες μας, ἄν νιώθουμε συντριβή γι' αὐτές καί ἀκριβῶς μέσα ἀπό αὐτές κτίζουμε ἕνα αἴσθημα αὐτομεμψίας καί ταπείνωσης, εἴμαστε λιγότερο ἁμαρτωλοί ἀπό αὐτόν πού μέσα σέ ἕνα πνεῦμα αὐτοδικαίωσης καί πνευματικῆς ὑπεροχῆς κατακρίνει καί καταδικάζει τούς ἄλλους. Ἡ αἴσθηση τῆς ὑπεροχῆς τῶν ἀρετῶν μας γεννάει τήν σκληροκαρδία καί τήν κατάκριση, διώχνει τήν ἀγάπη, φέρνει τήν ἀπομόνωση ἀπό τούς συνανθρώπους μας καί ἀπό τό Θεό καί μᾶς ὁδηγεῖ στόν πνευματικό θάνατο. Δέν πρέπει, λοιπόν, νά ἀπελπιζόμαστε ὅταν, παρά τίς προσπάθειές μας καί τή διάθεση νά ἀλλάξουμε, δέν εἴμαστε στήν κατάσταση πού θά θέλαμε, ἀλλά μέ συντριβή καρδιᾶς νά ζητοῦμε τό ἔλεος καί τήν εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ. Παράλληλα νά ἔχουμε καί ἐμεῖς σπλαχνικό φρόνημα πρός τόν πλησίον μας, νά μήν βλέπουμε τίς ἁμαρτίες του, νά σκεπάζουμε τά λάθη του γιά νά ἐκφράζουμε ἔτσι ἔμπρακτα τήν εὐγνωμοσύνη μας στό Θεό γιά τήν δική του εὐσπλαχνία σέ μᾶς.

Ἀληθινή μετάνοια εἶναι ἡ ἀποκατάσταση τῆς σχέσης μας μέ τόν Θεό καί εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς βαθιᾶς μας ἀναζήτησης γιά ζωή καί πραγματική χαρά. Μέ τήν μετάνοια ὁ ἀόρατος Θεός γίνεται προσωπικός μας Θεός καί ἀρχίζουμε νά νιώθουμε ἔμπρακτά τὸ ἀπέραντο ἔλεος καί τὴν ἀγάπη του. Μαλακώνει ἡ καρδιά μας καί γίνεται σπλαχνική, ἀποκαθίσταται ἡ ἐσωτερική μας ἑνότητα. Σταματᾶμε νά βλέπουμε τόν ἄλλον σάν ἀπειλὴ καί νά κλεινόμαστε στόν ἑαυτό μας καί στήν αὐτοδικαίωσή μας. Ἡ μετανοημένη καρδιά γεμίζει ἐλπίδα καί ἐμπιστοσύνη στόν Θεό, δέν ἀγωνιᾶ γιά τά λάθη της, τίς ἁμαρτίες της. Νιώθει μέ συντριβή τήν ἀδυναμία της καί ἐναποθέτει τήν σωτηρία της στό Θεό. Γεμάτη ἀνάπαυση, ἐλευθερία καί πνευματική εὐαισθησία θέλει μέ χαρά νά μοιραστεῖ μέ τούς ἄλλους αὐτή τήν ἀγάπη πού γεύεται ἀπό τόν Θεό καί ἔτσι βρίσκεται δίπλα τους ἁπλά καί ἀβίαστα χωρίς ἀγωνία καί λογισμούς. Ὁ ἀληθινά μετανοημένος ἄνθρωπος εἶναι καί ἀληθινά ταπεινός, εἶναι ἐκεῖνος πού  δέν φαντάζεται ἀρετές καί θεία μεγαλεία, ἀλλά δέχεται μέ ἁπλότητα τήν κατάσταση στήν ὁποία βρίσκεται καί μέ προσοχή τοῦ νοῦ καί συνεχῆ προσευχή παρακαλεῖ τό Θεό νά τόν ἐλεήσει καί νά τοῦ χαρίζει ἀληθινή ταπείνωση. 

Ἡ πραγματική ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου,  ἀ., ἀ.,  καθορίζεται ἀπό τό ποῦ ἔχει στραμμένη τήν καρδιά του, ποιές εἶναι οἱ ἐπιθυμίες του, οἱ ἐπιδιώξεις του, τί τόν ἀναπαύει. Ὁ σαρκικός ἄνθρωπος ἀναζητώντας τήν ἀναγνώριση, τή δόξα, τήν κοσμική ἐπιτυχία, τόν πλοῦτο, ἀναπαύεται καί ὑποδουλώνεται σέ αὐτά, γίνεται δέσμιός τους. Παύει νά εἶναι ἐλεύθερος. Κρίνει τά πάντα καί τούς πάντες μέ μέτρο τήν ἐπιτυχία τους σέ αὐτά. Ὁποιαδήποτε ἐξωτερική ἀλλαγή πού θίγει κάτι ἀπό αὐτά τόν ἐπηρεάζει καί τόν κάνει νά δυστυχεῖ. Ὁ πνευματικός ἄνθρωπος, ἀναζητώντας τό ἀληθινό νόημα τῆς ζωῆς, ποθώντας τήν Ἀλήθεια, προσπαθεῖ νά ἀπελευθερωθεῖ ἀπό τά κοσμικά αὐτά δεσμά, δέν τά πολεμᾶ μέ ἐμπάθεια, ἀλλά τά ὑπερβαίνει μέ ἀγάπη, γνωρίζοντας ὅτι κάποια εἶναι ἀναγκαία ἀλλά ὄχι οὐσιώδη, ἐνῶ ἄλλα εἶναι ἐντελῶς περιττά. Μέ αἴσθημα μετάνοιας, ἀναγνωρίζοντας τήν προσωπική του ἀδυναμία, ζητᾶ μέ ἐλπίδα τή θεία παρηγοριά καί βοήθεια γιά νά συνεχίσει τόν ἀγώνα ἀποδέσμευσής του καί νά κερδίσει τήν πραγματική ἐλευθερία.    ΑΜΗΝ.

Η ομιλία έγινε στον Ι.Ν Αγίου Δημητρίου Κοζάνης