φωτό: Νικόλαος Μαγγίνας
Ο Μ Ι Λ Ι Α
ΤΗΣ Α. Θ. ΠΑΝΑΓΙΟΤΗΤΟΣ
ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ
κ. κ. Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Υ
ΕΝ Τῼ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚῼ ΝΑῼ
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΟΡΤΗΝ ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΣΤΗΡΙΩΝ ΑΥΤΟΥ
(11 Ἰουνίου 2010)
* * *
Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Ἐντιμολoγιώτατοι Ἄρχοντες,
Εὐλογημένοι Χριστιανοί,
Εὐχαριστοῦμεν ἐκ μέσης καρδίας καί ἐν συγκινήσει πολλῇ, ἀγαπητέ ἀδελφέ καί συλλειτουργέ, Ἱερώτατε Μητροπολῖτα ἅγιε Χαλκηδόνος κ. Ἀθανάσιε, διά τήν γέμουσαν ἀγάπης, μεστήν νοημάτων καί λόγων ἐπαινετικῶν προσφώνησιν ὑμῶν ἐπί τῇ ἑορτῇ καί τῇ μνήμῃ τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Ἀποστόλου Βαρθολομαίου, οὗ τό ὄνομα φέρομεν καί Κύριος οἶδε κατά πόσον ἐπαξίως.
Εἶπέ ποτε πολιός γέρων ἁγιορείτης εἰς νεαρόν ἐκ τοῦ κόσμου διάκονον, μέγα ἐφ᾿ ἑαυτῷ φρονοῦντι˙ «Ἐάν κάποιοι σέ ἐπαινοῦν, πρόσεχε μήπως ἐπαρθῇς. Νά νομίζῃς ὅτι τά λεγόμενα ἀφοροῦν σέ κάποιον ἄλλο πού στέκεται δίπλα σου καί ὄχι σέ ἐσένα. Ἔτσι γλυτώνεις ἐκ τῆς ἐπάρσεως πού φέρνουν οἱ ἔπαινοι».
Τούτῳ τῷ διακριτικῷ γέροντι στοιχοῦσα καί ἡ ἡμετέρα Μετριότης, λέγει μετά τοῦ προφητάνακτος Δαυΐδ «Μή ἡμῖν, Κύριε, μή ἡμῖν, ἀλλ᾿ ἤ τῷ ὀνόματί σου δός δόξαν» (Ψαλμ. ΡΙΓ’, 9). Ἐκείνῳ γάρ πρέπει πᾶσα δόξα, τιμή καί προσκύνησις.
Ἀλλά «περί τήν νύσσαν τόν πῶλον κεντῶ», ἵνα τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός καί προκατόχου ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου μνησθῶμεν (Λόγος εἰς τήν Γέννησιν).
Σήμερον ἑορτάζομεν τήν μνήμην τοῦ κατά μέν τούς τρεῖς συνοπτικούς Εὐαγγελιστάς Βαρθολομαίου, καί κατά τόν Εὐαγγελιστήν Ἰωάννην Ναθαναήλ, διότι κατά τούς ἐγκρίτους τῆς Καινῆς Διαθήκης ἑρμηνευτάς Βαρθολομαῖος καί Ναθαναήλ ἕν εἰσι καί τό αὐτό πρόσωπον. Τό μέν Ναθαναήλ (Θεόσδοτος ἤ Θεόδωρος ἑλληνιστί) τό κύριον αὐτοῦ ὄνομα, τό δέ Βαρθολομαῖος τό ἐπώνυμον ἤ ὀρθότερον τό πατρώνυμον αὐτοῦ (υἱός τοῦ Ταλμαΐ ἤ Τολομᾶ).
Οὗτος, λοιπόν, ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Βαρθολομαῖος ἐκήρυξεν, ὡς γνωστόν, εἰς τούς εὐδαίμονας Ἰνδούς «Χριστόν Ἰησοῦν, καί τοῦτον ἐσταυρωμένον» (Α’ Κορ. 2, 2), διό καί ἐσταυρώθη ὑπό τῶν εἰδωλομανούντων, κατ᾿ ἰσχυράν καί παλαιοτάτην τῆς Ἐκκλησίας παράδοσιν. Καί οὐ μόνον αὐτός ἀλλά καί πολλοί ἄλλοι Ἅγιοι Ἀπόστολοι κατά τόν αὐτόν ἐμαρτύρησαν τρόπον, σταυρωθέντες δηλονότι, ὡς Ἀνδρέας, Πέτρος, Φίλιππος, Ἰάκωβος Ἀλφαίου, Σίμων ὁ Κανανίτης, Κλεόπας καί μακρά σειρά ἄλλων μετ᾿ αὐτούς Ἁγίων Μαρτύρων ἕως οὗ ὁ τῶν ἀνάκτων πρῶτος Χριστιανός, ὁ μέγας Κωνσταντῖνος, κατήργησε τήν διά σταυρώσεως θανατικήν ποινήν, ἐξ ἀπείρου σεβασμοῦ πρός τόν σταυρωθέντα Κύριον. Σημειωτέον ὅτι ἡ σταύρωσις ἦτο ρωμαϊκή ποινή διά τούς κακούργους, τούς ληστάς, τούς δούλους καί τούς ἐπαναστάτας, ἐνῷ διά τούς Ρωμαίους πολίτας ἦτο ἡ διά ξίφους καρατόμησις.
Ἔμειναν ὅμως δύο τινά: Ἡ τιμητική προσκύνησις τοῦ Ζωοποιοῦ τοῦ Κυρίου Σταυροῦ, καί ἡ ἀνάμνησις τῶν φρικτῶν πόνων τοῦ μαρτυρίου τῆς σταυρώσεως. Ἐξ ἧς καί αἱ φράσεις αἱ ἕως τοῦ νῦν λεγόμεναι: «μέ σταύρωσες», «μή μέ σταυρώνῃς», «εἶσαι σταυρωτής», «σηκώνει τόν σταυρόν του», ὡς καί ἄλλαι παρεμφερεῖς.
Ὡς ἐκ τούτου, ὀρθῶς καί ἡ Ὀρθοδοξία γενικῶς ἀλλά καί ἡ ἐν τῇ Πόλει ταύτῃ Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία ἀποκαλεῖται «ἐσταυρωμένη». Καί τοῦτο διότι ὅλη ἡ ἀνά τούς αἰῶνας πορεία τῆς Μητρός Ἐκκλησίας εἶναι μία διαρκής «σταύρωσις» καί μία ἀέναος «συσταύρωσις» μετά τῆς ὁμογενείας.
Εἶναι μία πορεία ἐν μέσῳ κινδύνων κατά τό τοῦ Σειραχίδου «Ἐπίγνωθι ὅτι ἐν μέσῳ παγίδων διαβαίνεις καί ἐπί ἐπάλξεων πόλεως περιπατεῖς» (Σοφία Σειράχ 9, 13). Τό χωρίον τοῦτο ἑρμηνεύων ὁ ἐν Ἁγίοις πατήρ ἡμῶν Βασίλειος ὁ Μέγας συμπληροῖ: «Πανταχόθεν σεαυτόν περισκόπει. Ἀκοίμητον ἔχε πρός τήν σεαυτοῦ φυλακήν τό τῆς ψυχῆς ὄμμα. Ἐν μέσῳ παγίδων διαβαίνεις. Κεκρυμμένοι βρόχοι παρά τοῦ ἐχθροῦ πολλαχόθεν καταπεπήγασι. Πάντα οὖν περισκόπει «ἵνα σῴζῃ ὥσπερ δορκάς ἐκ βρόχων καί ὥσπερ ὄρνεον ἐκ παγίδος» (Παροιμίαι 6, 5).
Ἔγραφε πρός ἡμᾶς πρό ἡμερῶν προσφιλής ἐν Χριστῷ ἀδελφός: «Ἴσως στούς ἀποκαλυπτικούς μας καιρούς τό πιό δυνατό κήρυγμα Ὀρθοδοξίας εἶναι ἡ ἐσταυρωμένη Μητέρα Ἐκκλησία, πού μαρτυρεῖ ὅτι βρίσκεται μέν ἐν φυλακῇ, ἐν πτωχείᾳ, ἐν πληγαῖς, ἐν στενοχωρίαις, ἐν θλίψεσιν, ἀλλά αὐτό εἶναι ἡ δόξα Της καί ὁ στέφανός Της καί αὐτό ἐγγυᾶται τήν πορεία Της, τήν ἁγιότητά Της».
Ἐδῶ πλησίον εἶναι αἱ «Κυανέαι Πέτραι», βραχονησίδες εἰς τό ἄνω στόμιον τοῦ Βοσπόρου ἐν τῇ ἐξόδῳ πρός τόν Εὔξεινον Πόντον, ἄκρως ἐπικίνδυνοι διά τήν ναυσιπλοΐαν. Ὠνομάζοντο καί «Πλαγκταί Πέτραι» διότι ἐπιστεύετο ὅτι κινοῦνται ἡ μία πρός τήν ἄλλην. Εἶναι αἱ περίφημοι «Συμπληγάδες Πέτραι». Ἐν μέσῳ αὐτῶν πορεύεται ἡ τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία καί ἡ εὐλογημένη ὁμογένεια.
Πολλάκις, καθ᾿ ἅ φησιν ὁ τῆς ἡμετέρας Μετριότητος προκάτοχος, ὁ ἐν Ἁγίοις πατήρ ἡμῶν Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, «εἴδομεν τήν θάλασσαν κάτωθεν ἀναμοχλευομένην τῆς ἀβύσσου, χαλεπός γάρ ὁ χειμών» (Ἐπιστολή ΡΚΕ’, πρός Κυριακόν ἐπίσκοπον). Ὅμως ὁ δεσπότης ἡμῶν Χριστός «οὐ τέχνῃ περιγίνεται τοῦ χειμῶνος, ἀλλά νεύματι λύει τήν ζάλην» (αὐτόθι).
Νεύει πρός ἡμᾶς ὁ Κύριος τῆς δόξης ἵνα μή γενώμεθα ὡς οἱ ναῦται, οἵτινες λόγῳ τρικυμίας «ἀντί τῶν οἰάκων καί τῶν κωπῶν τάς χεῖρας τοῖς γόνασι περιπλέκουσι, καί ἵνα μή πρός ἀμηχανίαν τοῦ χειμῶνος κείμεθα ἐπί τῶν στρωμάτων ὀλοφυρόμενοι καί κλαίοντες» (αὐτόθι).
«Οὐ γάρ ἔδωκεν ἡμῖν ὁ Θεός πνεῦμα δειλίας, ἀλλά δυνάμεως καί ἀγάπης καί σωφρονισμοῦ» (Β’ Τιμ. 30, 7). Μακράν ἀφ᾿ ἡμῶν πᾶν εἶδος, ἔστω καί ἀποσκίασμα, δειλίας. Διότι, ὡς λέγει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ τῆς Κλίμακος συγγραφεύς, «δειλία ἐστίν ἐκτροπή πίστεως, ὡς ἐπί προσδοκίᾳ ἀδοκήτων. Ὁ δοῦλος Κυρίου γενόμενος, τόν οἰκεῖον Δεσπότην καί μόνον φοβηθήσεται˙ ὁ δέ τοῦτον οὔπω φοβούμενος, τήν ἑαυτοῦ σκιάν πολλάκις πεφόβηται. Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους. Οὐ γάρ ἔστιν ἐν τῷ οὐρανῷ καί ἐπί τῆς γῆς ἰσχυρότερον ὅπλον» (Λόγος Κ’).
Γνωρίζομεν καί ἀκραδάντως πιστεύομεν ὅτι ἡ Ἐκκλησία ᾠκοδομήθη ἐπί τήν πέτραν, ἡ δέ πέτρα ἦν ὁ Χριστός. Καί «εἰ ὁ Θεός ὑπέρ ἡμῶν, τίς καθ᾿ ἡμῶν;» (Ρωμ. 8, 31). Οὔτε βροχή, οὔτε ποταμοί, οὔτε ἄνεμοι, οὔτε δείματα καί φόβητρα δύνανται ἵνα παρασαλεύσωσιν ἡμᾶς οὐδέ βῆμα ποδός. Ψάλλομεν μετά τοῦ ψαλμῳδοῦ: «οὐ φοβηθησόμεθα ἐν τῷ ταράσσεσθαι τήν γῆν καί μετατίθεσθαι ὄρη ἐν καρδίαις θαλασσῶν» (Ψαλμ. ΜΕ’, 3). Ἀπό ὕσπληγγος θέομεν καί νομίμως ἀθλούμεθα, ἀποβλέποντες εἰς τόν τῆς πίστεως ἡμῶν ἀρχηγόν καί τελειωτήν Ἰησοῦν, ὅς «ἀντί τῆς προκειμένης αὐτῷ χαρᾶς ὑπέμεινε σταυρόν» (Ἑβρ. 12, 2).
Ἀποκαλούμεθα «Ρωμηοί», ἐκ τῆς Νέας βεβαίως Ρώμης. Αὐτή ἡ λέξις περιλαμβάνει τήν ἔννοιαν τῆς ρώμης πού εἶναι δύναμις, ἰσχύς, ἀνδρεία, ρωμαλέον φρόνημα, ρωμαλεότης φρενῶν, ἀγωνιστική διάθεσις «καί στά εὔκολα καί στά δύσκολα». Μακράν ἀφ᾿ ἡμῶν πᾶσα μεμψιμοιρία, «μιζέρια», ἡττοπάθεια. Ζῇ Κύριος ὁ Θεός!
Πρό ὀλίγων μόλις ἐτῶν ἐφαίνετο ὅτι τό πᾶν ἀπώλετο. Αἱ Κασσάνδραι ὠρύοντο. Διαπεφωνήκαμεν.
Ὅμως, ἦλθεν ἡ ἄνοιξις. Ἐντός ὀλίγου καί τό θέρος. Νῦν οἱ πάγοι ἐκτήκονται καί, ὡς λέγει ὁ Θεολόγος Γρηγόριος, «νῦν πηγαί διαυγέστερον νάουσι, νῦν δέ ποταμοί δαψιλέστερον τῶν χειμερίων δεσμῶν λύονται» (Λόγος εἰς τήν Καινήν Κυριακήν). Ὁ νοῶν νοείτω.
Εὐελπιστοῦμεν ὅτι θά ἀνατείλουν ἀκόμη καλύτεραι ἡμέραι καί διά τήν Ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Μεγάλην Ἐκκλησίαν καί διά τήν ὁμογένειαν. Ὑπεμείναμεν χειμῶνα βαρύν. Ἦλθεν ἡ ἄνοιξις καί ἡ ἀνθοφορία. Ἀναμένομεν τό θέρος καί τήν καρποφορίαν. Ἀπαναινόμεθα τήν ἔλευσιν φθινοπώρου καθ᾿ ὅ φθίνουσιν αἱ ὀπῶραι καί φρικιῶμεν ἀναλογιζόμενοι νέον χειμῶνα καί «βοριᾶν πού τ᾿ ἀρνάκια παγώνει», κατά τόν ποιητήν.
Εἰθισμένοι βεβαίως εἴμεθα εἰς πειρασμούς καί εἰς τό «κινεζικόν» μαρτύριον. Ὡς ἄνθρωποι ἀσθενεῖς εὐχόμεθα πολλάκις τῆς ἡμέρας ἵνα μή ὁ Κύριος εἰσενέγκῃ ἡμᾶς εἰς πειρασμόν. Ἀλλ᾿ ὅταν, Θεοῦ παραχωρήσει, οἱ πειρασμοί ἔλθουν δριμύτεροι, τότε ἀκούομεν Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου τοῦ παραγγέλλοντος: «Πᾶσαν χαράν ἡγήσασθε, ἀδελφοί μου, ὅταν πειρασμοῖς περιπέσητε ποικίλοις, γινώσκοντες ὅτι τό δοκίμιον ὑμῶν τῆς πίστεως κατεργάζεται ὑπομονήν» (Ἰακώβου 1, 2-3). Καί ἡμεῖς ἐνταῦθα οὐσιαστικῶς δέν ζῶμεν, μόνον ὑπομένομεν.
Ἀφίνομεν τά πάντα εἰς τό ἔλεος τοῦ Κυρίου, ᾧ μέλει περί ἡμῶν. Ἡ Πόλις ἡμῶν καί Χριστούπολις εἶναι, καί Θεοτοκούπολις καί Ἁγιούπολις. Ἐν αὐτοῖς πᾶσι πᾶσα ἡ ἐλπίς ἡμῶν ἐστι. Καί οὐ ψευσόμεθα τῶν ἐλπίδων.
Καταπληκτική ομιλία
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίς πολλά έτη Δέσποτα.