Εφραίμ του Σύρου- Ασκητικά

Εφραίμ του Σύρου- Ασκητικά

Του οσίου πατρός μας Εφραίμ επιστολή προς Ιωάννη μοναχό, σχετικά με την υπομονή, και περί του να μη απατάται κανείς από τους λογισμούς με πρόφαση δικαιολογίες, και να λέγει , ότι ως βοσκός πορεύομαι. Και περί σωφροσύνης.

Υπομνηστικό δηλαδή επιστολή.

Κάθε ώρα έχω στο νου μου, αδελφέ, την οπτασία που μου διηγήθηκες∙ γι’ αυτό αγωνίσου να ζεις άξια του προορισμού σου, για να αρέσεις στον Χριστό, ο οποίος σε στρατολόγησε. Διότι γνωρίζω την προθυμία και τον ζήλο σού προς τον Θεό∙ , έτσι , επειδή έχεις σκοπό να σωθείς, είσαι όμως άπειρος στη ενάρετη ζωή, σε συμβουλεύω να ακολουθείς τα ίχνη των αγίων και τελείων αδελφών και πατέρων, και να μαθαίνεις απ’ αυτούς πως πρέπει να φέρεται ο δούλος του Θεού, το οποίο και πάντοτε σου έλεγα, για να θεωρείς την διαγωγή του καθενός και να μιμείσαι την πολιτεία του, πως δηλαδή ο καθένας οπλισμένος με την ευσέβειά, βιάζεται να λάβει το βραβείο του επουράνιου προορισμού του∙ και να παρατηρείς ακριβώς , άλλου την ελπίδα στο Θεό, άλλου την διπλή αγάπη, δηλαδή προς τον Κύριο και τον πλησίον, και πως άλλος για το φόβο του Θεού φρουρεί την ψυχή του, και φυλάσσεται από κάθε πονηρό πράγμα∙ ζώντας βίο άμεμπτο και ακατηγόρητο, περισσότερο όμως και επαινούμενος από όλους για την αγιότητα του βίου του∙ διότι είναι πολλοί τέτοιοι, για τους οποίους σου έλεγα, σε εκείνους να προσέχεις, και όχι σ’ εμένα τον οκνηρό. Λοιπόν γίνε μιμητής αυτών , οι οποίοι είναι ως φωστήρες ανάμεσά μας, και βλέπε πως καθένας πολεμούμενος από τον εχθρό με ποικίλα πάθη , προσφεύγει με την προσευχή προς τον Θεό, και αφού προσκολληθεί σ’ αυτόν με κατάνυξη και πόθο, λαμβάνει την βοήθεια της χάριτος, απομακρύνει τους άτοπους και ακάθαρτους λογισμούς, μετανοεί για τα όσα έπραξε με κλάμα και δάκρυα και στεναγμούς, πενθώντας με κατήφεια τις αμαρτίες του, και εξομολογούμενος με προσευχές και αγρυπνίες∙ κακοπαθώντας με νηστεία και εγκράτεια και θλίψη, και αγωνιζόμενος να σωθεί με αυτά τα όπλα.

Λοιπόν αγωνίσου και εσύ να πολεμήσεις μέχρι θανάτου, ως αληθινός στρατιώτης ∙ διότι η άσκηση, παιδί μου, δεν είναι παιχνίδι, αλλά απαιτείται καρτερία και πολλή ακρίβεια για να κατορθωθεί η σωτηρία της ψυχής. Γι’ αυτό δεν παρέλειψα να φανερώσω εγγράφως καμία από τις αρετές, για να μην πεις ότι δεν γνώριζα τι να κάνω. Έτσι λοιπόν αγωνίσου με κάθε σεμνότητα και συνετή διαγωγή, για να αρέσεις και στον Θεό και στους ανθρώπους. Διότι ,αν με τέτοιο τρόπο κυβερνήσεις τον εαυτό σου, παρατηρώντας με προσοχή την τέλεια αποχή του καθενός από τα γήϊνα, και την ενάρετη πολιτεία προς τον Θεό, εύκολα και συ θα μπορέσεις να ελκύσεις τον εαυτό σου στο ύψος των αρετών∙ και αυτό το κατορθώνεις βλέποντας πως άλλος άφησε τα πάντα και ενώ έγινε ακτήμονας αγωνίζεται με κάθε τρόπο να καταστήσει το νου του αμέριμνο, για να προσεύχεται με ησυχία, και να μην έχει λογισμό ή φροντίδα η οποία τον εμποδίζει να προσεύχεται, ή τα δάκρυα, ή την προς τον Θεό θερμή και τέλεια αγάπη. Διότι και συ γνωρίζεις , αγαπητέ, ότι εάν κάποιος με πόθο και δάκρυα προσεύχεται με καθαρή καρδιά, αυτόν ο Θεός τον θεωρεί στη διάνοιά του, σαν σε καθρέπτη. Γι’ αυτό με πολλή φτώχεια και πείνα και πολλή στενοχώρια τρέχει ο καθένας προς τα αγαθά, που έχουν υποσχεθεί στους δίκαιους∙ διότι είναι στενή η πύλη και τεθλιμμένη η οδός, η οποία οδηγεί στη ζωή. Γι’ αυτό σου υποδεικνύω την οδό αυτή, στην οποία ακόμη εγώ δεν μπήκα, για να προσέξεις και να μιμηθείς την διαγωγή των αγίων∙ άλλου την ευλάβεια , και άλλου την αρετή, άλλου την ευσχημοσύνη και την τάξη στη θρησκεία, και άλλου την κατάσταση, άλλου την ταπεινοφροσύνη, και άλλου την τιμή∙ και άλλος απ’ αυτούς κατηγορείται από μόνος, και άλλος εξουθενώνεται και εξευτελίζεται ίδιος∙ βλέπε αυτού την επειμέλεια και εκείνου την ησυχία∙ άλλου την πραότητα, και άλλου την μακροθυμία, και άλλου την ανεξικακία, άλλου το ειρηνικό , άλλου το προσφιλές, άλλου την ομόνοια, άλλου την συμφωνία, άλλου την σύνεση , άλλου την φρόνηση , άλλου την εγκράτεια, άλλου τη σοφία, άλλου την ευκολία στη συμβουλή.∙ άλλου την διάκριση, άλλου την μυστικότητα, άλλου την ιλαρότητα, άλλου το χαριτωμένο, άλλου το ευπροσήγορο, άλλο το ευδιάλλακτο, άλλου το συγκαταβατικό, άλλου το συγχωρητικό, άλλου την ανδρεία και το θάρρος στις κακουχίες∙ άλλου τους αγώνες, άλλου την υπακοή, άλλου την εργασία, άλλου τον έπαινο, άλλου την προθυμία, άλλου την διακονία στους αδελφούς, άλλου τον ζήλο, άλλου την θερμότητα, άλλου την υποταγή, άλλου την παντελή καταφρόνηση της ζωής που να πεθαίνει κάθε μέρα όπως ο εσταυρωμένος μας Χριστός∙ άλλου την υπομονή, άλλου το καρτερικό∙ άλλου την αλήθεια, άλλου την παρρησία, άλλου τον έλεγχο, άλλου τον λαμπρό και σε όλους φανερό βίο, άλλου την ακρίβεια, την επιτηδειότητα, την παιδία, την σωφροσύνη, την αγιότητα, την αγνότητα, την πνευματικότητα. Και του ενός παρατήρησε την ελεημοσύνη, και εκείνου το βοηθητικό, άλλου την χρηστότητα, άλλου την αγαθότητα, άλλου την ευσπλαχνία άλλου τον οικτιρμό, άλλου την φιλαδελφία, άλλου το χαρακτηριστικό, άλλου την ισότητα, άλλου την δικαιοκρισία, άλλου την συγγνώμη, άλλου την συμπάθεια, άλλου την φιλοξενία, άλλου την αφέλεια, άλλου την ακακία, την απάθεια, την ακεραιότητα, την αυτάρκεια, την συμμετρία, την ευχαριστία, την απλότητα, την παράκληση, την προθυμία, την επίσκεψη στους ασθενείς, την ευθύτητα και το προτρεπτικό∙ και άλλων τέλος την ανελλιπή προσευχή και ψαλμωδία, και τα αυλάκια των δακρύων , και γενικά την ένθεη πολιτεία όλων. Ενώ κατοικείς εν μέσω τόσου θησαυρού, φρόντισε να πλουτήσεις και να συζήσεις μετά των φρονίμων παρθένων, και να μην συγκαταριθμηθείς με τις μωρές. Έχεις τόσους φωστήρες, ο οποίοι καταφωτίζουν τους οφθαλμούς σου κάθε ημέρα και νύκτα, πορεύσου στο φως τους, και ακολούθησε τα ίχνη τους, δια να μπεις μαζί τους στις αιώνιες σκηνές. Με ταχύτητα περπάτησε στα βήματά τους, για να μπορέσεις να φτάσεις κάποιους από αυτούς. Γιατί γνωρίζω αν θέλεις μπορείς. 

Λοιπόν περίζωσε τη μέση σου , και άναψε τη λαμπάδα της δικαιοσύνης, και πρόσμενε τον Κύριο σου, για να βρεθείς έτοιμος στη συνάντηση μαζί του. Δεν θα παύσω να σου γράφω για τέτοια πράγματα∙ διότι γνωρίζω, ότι με ακούς προσεκτικά∙ αλλά πρόσεχε, και προσπάθησε να προφυλαχτείς μέχρι θανάτου, για να προϋπαντήσεις τον αθάνατο Νυμφίο με θάρρος και χαρά. Τίμα την παρθενία, και αυτή θα σε οδηγήσει στον ουράνιο νυμφικό θάλαμο. Γι’ αυτό είπε ο Απόστολος Παύλος∙ σας αρραβώνιασα με έναν άνδρα, για να σας παραστήσω στο Χριστό ως αγνή παρθένος. Τώρα λοιπόν αγαπητέ μου, σου έγραψα τις αρετές των αγίων ανδρών, και τις ενέδρες του Εχθρού, για ν’ απαλλαγείς από τις παγίδες εκείνου, και να μπορέσεις να σώσεις την ψυχή σου. Γιατί μη πεις, ότι εισήλθα σε μοναστήρια, και φόρεσα το αγγελικό σχήμα, κα σώθηκα∙ διότι όχι μόνο οι άνθρωποι αλλά και αυτός ο Θεός δεν ευχαριστούνται στο εξωτερικό, αλλά επιζητούν τους καρπούς των αγαθών πράξεων. Στάσου λοιπόν, ως δέντρο ευθαλές, φυλάσσοντας τους καρπούς των αρετών σου, μήπως έλθει το σκουλήκι της υπερηφάνειας και σου διαφθείρει τον καρπό της ταπεινοφροσύνης∙ μήπως το ψεύδος σου κλέψει την αλήθεια∙ μήπως η κενοδοξία σκεπάσει την ευλάβειά σου∙ μήπως η οργή σου αρπάξει την πραότητα∙ μήπως ο θυμός σου αδειάσει τη μακροθυμία∙ μήπως η μάχη σου καταστρέψει την ειρήνη∙ μήπως η έχθρα σου εμποδίσει τη φιλία∙ μήπως η μνησικακία αποκόψει την συνδιαλλαγή της αγάπης∙ μήπως η καταισχύνη απομακρύνει την τιμή∙ μήπως η φιλονικία χωρίσει την αρμονία∙ μήπως η ταραχή διώξει την ησυχία∙ μήπως η γαστριμαργία εμποδίσει τη νηστεία∙ μήπως η αδηφαγία αποκόψει την εγκράτεια∙ μήπως η αμέλεια υποσκελίσει τη δραστηριότητα∙ μήπως ο ύπνος κοιμίσει την αγρυπνία∙ μήπως η αφροντησία καταβαρύνει την προθυμία∙ μήπως η οκνηρία διακωλύσει τη διακονία∙ μήπως η παρακοή αποκλείσει την υπακοή∙ μήπως η αργολογία νικήσει την ψαλμωδία∙ μήπως η αστειότητα υπερισχύσει της δοξολογίας∙ μήπως το γέλιο κατισχύσει το πένθος∙ μήπως η αυστηρότητα εξαχρειώσει τη συγκατάβαση∙ μήπως η πορνεία διαφθείρει τη σωφροσύνη∙ μήπως η απιστία καταργήσει την πίστη∙ μήπως η φιλαργυρία προτιμηθεί της ακτημοσύνης∙ μήπως ο κόσμος σου γίνει αρεστότερος της βασιλείας των ουρανών∙ μήπως ο πλούτος σου ονειδίσει τη φτώχεια∙ μήπως η καταλαλιά σου ερεθίσει τη γλώσσα∙ μήπως η διαβολή σε καταστήσει αδελφοκτόνο∙ μήπως ο ψυθιρισμός σου μολύνει τη ψυχή∙ μήπως ο φθόνος σε καταβαρύνει εναντίον κάποιου∙ μήπως ο δόλος σου μιάνει την καθαρότητα της καρδιάς∙ μήπως η υποκρισία σου στερήσει των ουρανίων αγαθών∙ μήπως η συκοφαντία σε παραστήσει προδότη∙ μήπως η ψευδομαρτυρία σου προξενήσει τιμωρία∙ μήπως η κλοπή σε αποξενώσει της βασιλείας∙ μήπως η αφροντισά σου αποκλείσει τον παράδεισο∙ μήπως η ανθρωπαρέκεια σου διασκορπίσει τα οστά∙ μήπως η προσωποληψία σου αποκόψει την θάρρος∙ μήπως η φιληδονία σε κατασύρει από τη φιλοθεΐα∙ μήπως η επιθυμία σου τυφλώσει την κατάνυξη∙ μήπως η ηδονή σκοτίσει τον πόθο σου για το Θεό∙ μήπως η ηδονή των φαγητών σε ζημιώσει από τη τρυφή του παραδείσου. Μην αποστραφείς άνθρωπο, για να μην παροργίσεις αυτόν που τον έπλασε∙ μη μεμφθείς ανόητα για να μη πέσεις σε κατάκριση∙ μην κατηγορήσεις κανένα, διότι δεν γνωρίζεις τι θα σου συμβεί. Μην υπερηφανευτείς, για να μη πέσεις και επιφέρεις εναντίων σου την ατιμία. Ας μη σου εμποδίσει η θρασύτητα την επιείκεια∙ ας μην υπερισχύσει η δειλία από το θάρρος∙ ας μην σου εξαφανίσει η καταφρονηση τον φόβο∙ ας μη σε αποχωρίσει ο ρεμβασμός από τη συνοδία σου, και ας μη σου τραυματίσει την ψυχή η υπερηφάνεια∙ μην κηλιδώσεις την ψυχή σου με την ακοή∙ μη συζήσεις με κακούς μήτε να συσκεφτείς μαζί τους, μήπως η κακία σου σκοτίσει την ακακία, μήπως η πονηριά νικήσει την αγαθότητα σου, μήπως ο φθόνος υπερισχύσει της απάθειας. Μη γίνεσαι αυθάδης για να μη μισηθείς από όλους∙ μήπως η αυθάδειά σου προξενήσει πληγές∙ μη δώσεις ανάπαυση ποτέ στη σάρκα σου, για να μη βαρυνθεί η ψυχή σου∙ ας μην αρπάξει η βλασφημία την σεμνολογία∙ ας μη σε κατεβάσει η απονοιά από τους ουρανούς∙ ας μη σου αποκόψει τον θησαυρό η καύχηση∙ ας μη θριαμβεύσει η μεγελορημοσύνη για τα κρυφά σου∙ ας μην αμαυρώσει κανένα η βασκανία για σένα∙ ας μη τυφλώσει η αφροσύνη τη σύνεσή σου∙ ας μη σκοτίσει η μωρία την φρόνησή σου∙ ας μη κυριεύσει η ανοησία το νου σου∙ ας μη αλλοιώσει η αδιακρισία τη διάκρισή σου∙ ή κάτι άλλο, το οποίο λησμόνησα τώρα, ας μην εισέλθει κρυφά στη καρδιά σου , και σε αιχμαλωτίσει από τη βασιλεία των ουρανών∙ αλλά αγρύπνα , όπως λέγει ο Δαβίδ, μελετώντας ημέρα και νύχτα στο λόγο του Κυρίου , επειδή ο Εχθρός δεν παύει από του να πολεμά μέρα και νύκτα, μήπως και βρει το νου εσύ αργό από τη μελέτη των εντολών του Θεού, και σπείρει τα ζιζάνια του, και κάνει τα τελευταία χειρότερα από τα πρώτα, και ενώ στερηθείς από τα επίγεια να ζημιωθείς και στα ουράνια∙ «Διότι κανένας άνθρωπος, αφού βάλει τα χέρια του στο άροτρο και προσέχει πίσω, δεν είναι κατάλληλος για τη βασιλεία των ουρανών». «Κανένας στρατιώτης δεν μπλέκεται στις βιοτικές υποθέσεις για να αρέσει σ’ αυτόν που τον στρατολόγησε. Αφού λοιπόν εξήλθες από τον κόσμο, και ακολούθησες τον Χριστό, με τέτοιο τρόπο τρέξε για να λάβεις το βραβείο». Μην εκκλίνεις δεξιά και αριστερά, δηλαδή στα αναφερόμενα πάθη , για να μην πέσεις σε κρημνό αμαρτίας , και νεκρώσεις την ψυχή σου∙ αλλά τρέξε στη βασιλική οδό των εντολών του Θεού, και βάδιζε κατ’ ευθεία στην ουράνια βασιλεία∙ συγχρόνως όμως προσευχήσου και για μένα τον αμαρτωλό, ώστε κι εγώ ο ανάξιος να γίνω συμμέτοχος των αγίων, και να καταξιωθώ μαζί σας ν’ απολαύσω τα αιώνια αγαθά, δια του Ιησού Χριστού του Κυρίου μας.
Αυτά σου τα έγραψα, αγαπητέ μου, όχι ότι εγώ φύλαξα κανένα από αυτά ,αλλά για να τα φυλάξεις εσύ και να ευχαριστήσεις τον Θεό∙ διότι ο Κύριος είπε∙ «Όποιος πιστεύει σε εμένα, θα κάνει τα έργα που κάνω κι εγώ». Και εσύ αγαπητέ, πιστεύω, ότι θα κάνεις μεγαλύτερα από τους προηγούμενους σου , εάν φυλάξεις τα πράγματα καθώς τα παρέλαβες. Μη γίνεσαι λοιπόν κριτής των ξένων πραγμάτων, αλλά εσύ να αγωνίζεσαι να διορθώσεις κάθε μέρα τη ζωή σου∙ γιατί ο καθένας από εμάς και όλοι μας πρόκειται να δώσουμε λόγο για τις δικές μας πράξεις. Εσύ λοιπόν συνέχεια εξέταζε τους λογισμού σου, και λέγε στον εαυτό σου∙ έχω ευλάβεια; έχω κατάνυξη; έχω ταπεινοφροσύνη και τα υπόλοιπα που περιγράψαμε παραπάνω; Πάλι εξέταζε και λέγε στον εαυτό σου∙ μήπως τάχα αδιαφορώ; μήπως άρα αργολογώ; Μήπως άρα οργίζομαι, μήπως επιθυμώ κάτι από τα γήινα; Και έτσι κάθε μέρα εξετάζοντας τα προειρημένα , και αποσκορακίζοντας το κακό, προσκολλήσου στο αγαθό∙ γιατί κανείς άλλους δεν είναι αγαθός παρά ένας ο Θεός, ο οποίος σώζει όλους με την χάρη του με τον Κύριο μας Ιησού Χριστό. Σου παραγγέλλω στο όνομα του Ιησού Χριστού παιδί μου ώστε να φυλάξεις την επιτολή αυτή∙ να τη διαβάζεις συνέχεια, και πάλι να τη θέτεις σε φύλαξη∙ και όταν την μάθεις ολόκληρη να μη την παραμελήσεις∙ διότι σου έγραψα με πολλή ακρίβεια για όλα τα πάθη, για να τα μελετάς και να φυλάγεσαι με ακρίβεια. Διότι λέει ο Δαβίδ, «με ποιόν τρόπο θα κατορθώσει ο νέος να καθαρίσει την πορεία του στη ζωή , παρά μόνο με τη φύλαξη των νόμων του Κυρίου;» Μέχρι τώρα αυτά σου τα έκανα φανερά, και τα οποία εύκολα μπορείς να τα φυλάξεις. Όταν όμως τα κατορθώσεις αυτά, τότε θα σου υποστηρίξω το νου με περισσότερη ακρίβεια στη τελειότητα, μέσω του Ιησού Χριστού, στον οποίο καθώς και στον Πατέρα και στο άγιο Πνεύμα πρέπει τιμή και δόξα στους αιώνες. Αμήν.

Περί αγάπης

Μακάριος είναι ο άνθρωπος εκείνος ο οποίος έχει την αγάπη του Θεού∙ διότι έχει μαζί του το Θεό∙ «Διότι ο Θεός είναι αγάπη, και όποιος μένει στην αγάπη , μένει με το Θεό.» Αυτός που έχει αγάπη, υπερνικά τα πάντα με το Θεό∙ αυτός που έχει αγάπη δεν φοβάται∙ διότι η αγάπη βγάζει έξω τον φόβο. Αυτός που έχει αγάπη δεν αποστρέφεται κανένα, ούτε μεγάλο, ούτε ένδοξο, ούτε άδοξο, ούτε φτωχό ούτε πλούσιο∙ αλλά γίνεται παρικάθαρμα όλων των ανθρώπων∙ σε όλα συναινεί, τα πάντα υπομένει. Αυτός που έχει αγάπη δεν αλαζονεύεται σε κανένα. Δεν κομπάζει δεν καταλαλεί κανένα, αλλά αποστρέφεται αυτούς που καταλαλούν. Αυτός που έχει αγάπη δεν περπατά με δόλο, δεν παραγκωνίζει τον αδελφό του, ούτε παραγκωνίζεται. Αυτός που έχει αγάπη δεν φθονεί, δεν συκοφαντεί, δεν χαίρεται με τα σφάλματα των άλλων, δεν διασύρει τον φταίχτη, αλλά τον συλλυπείται και τον βοηθά∙ δεν παραβλέπει τον αδελφό του στην ανάγκη, αλλά τον υπερασπίζεται και συμπάσχει μέχρι θανάτου. Αυτός που έχει την αγάπη κάνει το θέλημα του Θεού, και είναι μαθητής του∙ διότι αυτός ο καλός Δεσπότης μας είπε « από αυτό θα γνωρίσου όλοι ότι είστε μαθητές μου , αν έχετε αγάπη μεταξύ σας». Αυτός που έχει αγάπη ποτέ δεν βλέπει ή λέει κάτι σαν να είναι δικό του, αλλά όσα έχει τα παρουσιάζει κοινά σε όλους. Αυτός που έχει την αγάπη κανένα δεν θεωρεί ως ξένο, αλλά όλους οικείους. Αυτός που έχει την αγάπη δεν παροξύνεται , δεν κομπάζει , δεν εξάπτεται σε θυμό, δεν χαίρεται για τις αδικίες, δεν καταγίνεται συνέχεια σε ψεύδη, δεν έχει για εχθρό κανένα, παρά μόνο τον Διάβολο. Αυτός που έχει την αγάπη υπομένει τα πάντα, πολιτεύεται ενάρετα και μακροθυμεί. Λοιπόν μακάριος είναι όποιος έχει την αγάπη και αναχωρεί από τον κόσμο προς τον Κύριο μαζί της∙ διότι γνωρίζει τον οικείο της και θα γίνει δεκτή στην αγκαλιά του∙ διότι θα συνφάγει με τον Χριστό ο εργάτης της αγάπης∙ διότι με αυτήν ήλθε πάνω στη γη ο Θεός, με αυτή ανοίχτηκε ο παράδεισος και φάνηκε σε μας κλίμακα προς τον ουρανό. Και ενώ υπάρχουμε εχθροί του Θεού , με αυτή συμφιλιωθήκαμε μαζί του . Λοιπόν πρέπει να πούμε, ότι « η αγάπη είναι ο Θεό, και αυτός που μένει στην αγάπη μένει με το Θεό».

Προς καθαίρεση υπερηφάνειας.

Κάθε άσκηση , κάθε εγκράτεια, κάθε ακτημοσύνη και κάθε πολυμάθεια είναι μάταιη για τον άνθρωπο, όταν είναι στερημένος από την ταπεινοφροσύνη. Διότι καθώς η αρχή και το τέλος των αγαθών είναι η ταπεινοφροσύνη, έτσι η αρχή και το τέλος των κακών είναι η υψηλοφροσύνη. Πανούργο και πολύμορφο είναι το ακάθαρτο αυτό πνεύμα της υπερηφάνειας∙ Λοιπόν και αγωνίζεται να τους υποδουλώσει όλους , και στον καθένα στήνει ξεχωριστή παγίδα∙ τον σοφό ζητά να τον παγιδεύσει με την σοφία∙ τον ισχυρό με την ισχύ∙ τον πλούσιο με τον πλούτο∙ τον όμορφο με την ομορφιά∙ τον εύγλωττο , με την ευγλωττία∙ τον καλλίφωνο, με την καλλιφωνία∙ τον επιτήδειο τεχνίτη, με την επιτειδιότητα∙ τον εύστροφό , με την ευστροφία. Παρόμοια δεν σταματά από το να πειράζει και αυτούς που καταγίνονται στα πνευμτικά∙ τον αποτακτικό του κόσμου, με την αποταγή∙ τον εγκρατή, με την εγκράτεια∙ τον ήσυχο, με την ησυχία∙ τον ακτήμονα , με την ακτημοσύνη∙ τον πολυμαθή, με την πολυμάθεια∙ τον ευλαβή , με την ευλάβεια∙ τον έμπειρο στη σοφία, με τη γνώση και την εμπειρία∙ η γνώση όμως είναι παντρεμένη αληθινά με την ταπεινοφροσύνη. Γι’ αυτό και ο Κύριος, επειδή γνωρίζει το δεινό αυτό πάθος(διότι όπου και να ριζώσει , εξαχρειώνει τον άνθρωπο εκείνο και όλη του την εργασία) μας έδωσε την ταπεινοφροσύνη, ως τρόπαιο, λέγοντας∙ «όταν κάνετε όλα αυτά που έχετε διαταχτεί, να λέτε, ότι είμαστε αχρείοι δούλοι». Γιατί λοιπόν επισύρουμε στους εαυτόυς μας την κενότητα και την φρενοβλάβεια; Καθώς λέει ο Απόστολος Παύλος∙ « εάν όμως νομίζει κάποιος ότι είναι κάτι, ενώ είναι μηδέν, εξαπατά τον εαυτό του∙ αλλά ο καθένας ας εξετάζει το έργο του, και τότε ας έχει καύχημα στον εαυτό του, και όχι στον άλλο.» Γιατί λοιπόν εξαπατούμε τους εαυτούς μας, και υπερηφανευόμαστε μεταξύ μας, και ταλαιπωρούμε τους κατώτερους; Ο Κύριος μας διδάσκει με τον Ευαγγελιστή Λουκά, «ότι όσα μεταξύ των ανθρώπων είναι υψηλά, είναι βδελυκτά μπροστά στο Θεό.» Αλλά επαιρόμαστε ως εγκρατείς ενάντια στους ασθενέστερους; Πάλι ελεγχόμαστε από τον Παύλο που λέει∙ « δεν είναι δόκιμος, όποιος προβάλλει τον εαυτό του, αλλά εκείνος ο οποίος προβάλλεται από τον Θεό». Αλλά μεγαλοφρονούμε ενάντια σε αυτούς που ησυχάζουν, ότι εμείς κοπιάζουμε περισσότερο στη διακονία; ο Κύριος όμως επαινεί μάλλον την Μαρία , διότι εξέλεξε την αγαθή μερίδα. Αλλά επαιρόμαστε ως ήσυχοι ενάντια σε εκείνους, οι οποίοι ασχολούνται στα διακονήματα; βρίσκουμε πάλι τον Κύριο να λέει∙ «Δεν ήλθα να υπηρετηθώ αλλά να υπηρετήσω, και να δώσω την ψυχή μου λύτρο αντί πολλών∙» ώστε πρέπει να παραιτηθούμε εντελώς από την υψηλοφροσύνη. Αλλά μεγαλοφρονούμε ότι καθόμαστε σε τόπους έρημους; Ο τόπος όμως δεν μας ωφελεί χωρίς την ταπεινοφροσύνη, καθώς λέει ο απόστολο Παύλος∙» μη κοιτάτε σε αυτά που βλέπονται∙ διότι αυτά που βλέπονται είναι πρόσκαιρα, αυτά όμως που δεν βλέπονται είναι αιώνια.» Αλλά αλαζονευόμαστε ότι κατοικούμε σε λάκκο ή σπηλιά; αυτά είναι σύμβολα νεκρώσεως των παθών, και αφροντησία για τα γήϊνα πράγματα. Αλλά ότι εσύ τα εξέλεξες αυτά τα πράγματα για να κατορθώσεις την αρετή, ας μη σου γίνουν αφορμή για υπερηφάνεια, και μοιάσεις με ανόητο σιδηρουργό, ο οποίος χωρίς να γνωρίζει την τέχνη του, προσπαθεί να πυρώσει το ξύλο αντί τον σίδηρο∙ πρέπει λοιπόν ισχυρά να κρατήσουμε την ταπεινοφροσύνη. Αλλά είσαι πλούσιος κι θεωρείσαι δίκαιος; Μην απομακρύνεσαι από τα μέτρα του Αβραάμ, που ονόμαζε τον εαυτό του γη και στάκτη∙ σου ανατέθηκε φροντίδα λαού∙ αλλά και ο Μωϋσής δέχθηκε φροντίδα λαού….και ενώ μίλησε μαζί με τον Θεό, και είδε τη δόξα του Κυρίου, δεν υψώθηκε στη καρδιά του, ούτε αμέλησε την ταπεινοφροσύνη. Γι’ αυτό και η Αγία Γραφή μαρτυρεί λέγοντας∙ «Και ο άνθρωπος ο Μωϋσής ήταν πράος περισσότερο από όλους τους ανθρώπους, που υπάρχουν στη γη». Αλλά είσαι ωραίος και ισχυρός, και φοράς βασιλικό διάδημα στο κεφάλι σου; μιμήσου τον βασιλιά Δαβίδ, που έλεγε ταπειονοφρονώντας∙ «Εγω όμως είμαι σκουλήκι και όχι άνθρωπος.» Αλλά έχεις γνώση και σοφία και εγκράτεια; Μιμήσου τους τρεις παίδες και τον προφήτη Δανιήλ∙ που έλεγαν∙ «Σε εσένα, Κύριε, είναι η δικαιοσύνη, και σε μας η ντροπή του προσώπου έως την σημερινή ημέρα,»και ο προφήτης « με ψυχή συντετριμμένη και με πνεύμα ταπεινώσεως θα γίνουμε δεκτοί». Και αν οι δίκαιοι έδειξαν τόση ταπείνωση , τι πρέπει να είμαστε εμείς οι αμαρτωλοί; διότι το να καυχάται κάποιος και να μεγαλοφρονεί είναι σαρκικό, σύμφωα με το ρητό του αποστόλου Παύλου∙ «εάν ζείτε κατά τη σάρκα, πρόκειται να πεθάνετε∙ αλλά ένα με το Πνεύμα θανατώνετε τις πράξει της σάρκας, θα ζήσετε». Και δεν είναι δυνατό να νικήσουμε τα πάθη ,εάν πρώτοι δεν κατορθώσουμε την αρετή.


-- -

Ο ταπεινός δεν κενοδοξεί, δεν υπερηφανεύεται να δουλεύει στον Κύριο, από φόβο προς αυτόν. Ο ταπεινός δεν υποστηρίζει το δικό του θέλημα αντιλέγοντας στην αλήθεια, αλλά πείθεται στην αλήθεια. Ο ταπεινός δεν φθονεί για την προκοπή του πλησίον, ούτε χαίρει για τη δυστυχία των άλλων , χαίρεται όμως μάλλον με αυτούς που χαίρονται και κλαίει με αυτούς που κλαίνε. Ο ταπεινός δεν ταπεινώνεται μόνο όταν είναι φτωχός και δυστυχής, ούτε πάλι υπερηφανεύεται στη δόξα και την ευτυχία, αλλά μένει συνεχώς σε αυτή την αρετή. Ο ταπεινός δεν διαβάλλει τον αδελφό του , το οποίο είναι Σατανικό, αλλά αγαπά να ειρηνεύει τις διαφορές, και δεν ανταποδίδει κακόν αντί κακού. Ο ταπεινός δεν τιμά μόνο τους ανωτέρους του , αλλά και τους μικρότερους. Ο ταπεινός με όλη του τη δύναμη ζητά την ευλάβεια. Ο ταπεινός δεν παρασύρεται από τον θυμό, δεν βρίζει ούτε κραυγάζει , αλλά τα φοβάται όλα για χάρη της ευλαβείας. Ο ταπεινός δεν έχει κακό ήθος ούτε τεμπελιάζει, και αν ακόμα προσκληθεί σε εργασία μεσάνυχτα, διότι παρέδωσε τον εαυτό του ως υπήκοος στις εντολές του Κυρίου. Ο ταπεινός δεν πονηρεύεται , αλλά δουλεύει τον Κύριο με απλότητα και ακακία, με αγιασμό και ειρήνη και χαρά πνευματική. Ο ταπεινός δεν μεθάει από τον οίνο, ούτε είναι κοιλιόδουλος, φοβούμενος της εντολή του Κυρίου. Ο ταπεινός εάν υβριστεί , δεν γογγύζει , ούτε εάν λάβει ράπισμα αγανακτεί∙ διότι είναι μαθητής αυτού που υπέμεινε σταυρό για μας. Ο ταπεινός μισεί την φιλαυτία, ούτε φιλονικεί για τα πρωτεία, αλλά ως επιβάτης πλοίου νομίζει τον εαυτό του μέσα στο βίο του. Ο ταπεινός αγαπά να ακούει λόγια πνευματικά, και δεν απομακρύνει το νου του από τις εντολές του Κυρίου∙ διότι απαρνήθηκε τον εαυτό του , για την αληθινή ελπίδα που έχει προς τον Κύριο μας Ιησού Χριστό. Μακάριοι είναι αυτοί , διότι προς αυτούς θα πει ο Κύριος, δεν θα σας καλέσω πλέον δούλους αλλά φίλους και αδελφούς. Αυτώ η δόξα εις τους αιώνας. Αμήν.