Στο δημόσιο λόγο και στην κρατούσα κοινωνική συνείδηση η έννοια του καταναλωτή υπερισχύει πλέον αυτής του πολίτη και η ανθρώπινη αξία αποτιμάται βάσει της αγοραστικής δύναμης. Όσο περισσότερο και όσα περισσότερα καταναλώνουμε τόσο κερδίζουμε σε κοινωνική αποδοχή και αυτοεκτίμηση. Όσοι δεν έχουν τη δυνατότητα να καταναλώνουν, περιθωριοποιούνται κοινωνικά και ακυρώνονται ως πρόσωπα.
Σε μια τέτοια κοινωνία το ήθος της νηστείας φαντάζει παράταιρο. Η νηστεία όμως αποτελεί Γι’ αυτό η κοινωνική δυναμική δεν την απορρίπτει αλλά την υιοθετεί, αλλοιώνοντας όμως το περιεχόμενό της . Υποταγμένη η νηστεία στις σκοπιμότητες του καταναλωτισμού περιορίζεται σε μία απλή αλλαγή του διαιτολογίου . Για όποιον αμφιβάλλει, παραπέμπουμε σε σχετική διαφήμιση μεγάλης πολυεθνικής αλυσίδας ταχυφαγείων , που προβάλλει τα νηστίσιμα πιάτα της. Δίπλα στις σελίδες για την αστρολογία και τα ταρώ, περιοδικά ποικίλης ύλης δημοσιεύουν άρθρα στα οποία διαιτολόγοι και γιατροί προτείνουν τη νηστεία και τη μεσογειακή διατροφή ως αντίδοτο στην παχυσαρκία και τα καρδιακά νοσήματα.
Όλα τα παραπάνω μπορεί να συνιστούν μια εκκοσμικευμένη εκδοχή της νηστείας, δεν είναι όμως απαραιτήτως αρνητικοί, αφού μαρτυρούν για το γεγονός ότι ο λαός μας εξακολουθεί να νηστεύει , σε τέτοιο βαθμό ώστε αναγκάζει και τις πολυεθνικές αλυσίδες ταχυφαγείων να εντάξουν τη νηστεία στο καθημερινό τους μενού.
Είμαστε εμείς, οι πιστοί που πρώτοι κατανοούμε τη νηστεία μόνο ως μια διατροφική αλλαγή. Όμως, η εκκλησιαστική συνείδηση μας έχει προειδοποιήσει, ήδη από την Καθαρά Δευτέρα: « Νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν , ευάρεστον τω Κυρίω˙ αληθής νηστεία, η των κακών αλλοτρίωσις». Γνωρίζουν οι πατέρες πόσο εύκολα το τυπικό της εκκλησίας καταντά τυπολατρεία, και επιμένουν να τονίζουν τον ουσιαστικό σκοπό της νηστείας, που είναι η ελευθερία από τα πάθη.
Πρόξενος, λοιπόν, ελευθερίας η νηστεία. Σκανδαλίζει ο λόγος όχι μόνο τον κοσμικό άνθρωπο, αλλά και εμάς που βαυκαλιζόμαστε πως νηστεύουμε επειδή αντικαθιστούμε τα γαλακτοκομικά με προϊόντα σόγιας… Θεωρούμε πως η νηστεία μας δεσμεύει, μας οδηγεί σε στερήσεις, και προσπαθούμε με χίλιους δυο τρόπους να την ελαφρύνουμε. Δεν έχουμε την πνευματική εκείνη αρχοντιά και ευαισθησία να βλέπουμε την εκκλησιαστική ζωή, και μαζί της τη νηστεία ,ως ζωή ελευθερίας, αφού δεν αγαπάμε πραγματικά το Θεό.
Η ελευθερία στην οποία μας οδηγεί η νηστεία έρχεται σταδιακά. Αρχικά μας καλεί να κατανικήσουμε μια από τις πλέον ισχυρές ορμέφυτες ανάγκες μας, αυτήν της τροφής. Μετριάζοντας την τροφή το σώμα ταπεινώνεται. Και επειδή η ψυχή βρίσκεται σε ενότητα με το σώμα, αρχίζει σιγά σιγά να ταπεινώνεται και αυτή. Έτσι σιγά σιγά αλλάζουμε ζωής. Διαπιστώνουμε εξαρτήσεις μας˙ αφού κατανοούμε πώς εξαρτώμαστε από το κρέας, το γάλα, τα τυροκομικά κ.λπ. και δεν είμαστε πραγματικά ελεύθεροι, όπως έως τώρα νομίζαμε.
Αφού πλέον ελευθερωνόμαστε από την ανάγκη, μπορούμε πλέον να είμαστε αληθινοί άνθρωποι. Παύουν να είναι αποκλειστική μας μέριμνα οι καταναλωτικές μας ανάγκες και ανακαλύπτουμε νέες πτυχές του εαυτού μας, τον έσω άνθρωπο, που είναι εικόνα του Θεού. Τώρα την εγκράτεια των τροφών ακολουθεί η εγκράτεια της γλώσσας, η αποχή από τον θυμό, ο χωρισμός από τις κακές μας επιθυμίες, από την καταλαλιά, την κατάκριση, το ψεύδος . Έτσι στα απτά και προφανή δώρα της νηστείας , την βελτίωση της σωματικής μας κατάστασης, προστίθενται και τα πλέον σύνθετα και δυσκατόρθωτα , η αποχή από τα πάθη και η νίκη επί του κακού μας εαυτού. Έτσι νηστεύουμε καθ’ ολοκληρίαν, ως ψυχοσωματικοί, ακέραιοι άνθρωποι.
Η αποχή από τα πάθη, τα οποία αποτελούν εκδηλώσεις του εγωκεντρικού μας εαυτού, οδηγεί βαθμηδόν στη συνάντηση του άλλου, που δεν είναι πλέον ανταγωνιστής αλλά συνάνθρωπος. Κόβοντας τα πάθη ελευθερωνόμαστε από την εγωπάθεια και μπορούμε πλέον να αγαπήσουμε πραγματικά. Και αυτή η αγάπη δεν περιορίζεται μόνο στους οικείους, αλλά επεκτείνεται προς τους αγνώστους , τους ξένους, τους ενδεείς. Δεν είναι καθόλου τυχαίο , άλλωστε, ότι ο ιερός Χρυσόστομος μας καλεί να διαθέσουμε σε φιλανθρωπίες τις οικονομίες τις οποίες κάναμε την περίοδο της νηστείας , όπου αποφεύγαμε τα πολυτελή εδέσματα…
Η νηστεία της εκκλησίας μας ελευθερώνει από το βάρος της ανάγκης και του περιττού, μας σμιλεύει, μας λαξεύει, μας αναπλάθει και μας ομορφαίνει, οδηγώντας μας προς την συνάντηση με τον αδελφό και το Νυμφίο της καρδιάς μας, τον Αναστάντα Κύριο. Είναι μια αγωγή και μια παίδευση προς την καθολική ελευθερία. Γιατί τελικά η σκλαβιά δε βρίσκεται στην περιθωριοποίηση- οι μοναχοί άλλωστε είναι οι εκ πεποιθήσεως περιθωριακοί- αλλά στο επικρατούν καταναλωτικό πρότυπο. Ο καταναλωτισμός είναι ένα νέο αυτοείδωλο που καθιστά τον άνθρωπο συναισθηματικά ανάπηρο. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο δεν θα πρέπει να λειτουργεί ως πρότυπο , αλλά ως αντιπρότυπο.
Η Εκκλησία αντί του σύγχρονου καταναλωτικού παραδείγματος , προβάλλει το ασκητικό της ήθος, που αποτελεί την πραγματικά “εναλλακτική” πρόταση ζωής και ελευθερίας.
Από το βιβλίο: «Εκ Περιθωρίου. Άρθρα- Ομιλίες- Διαλέξεις»
Αρχιμανδρίτης
Σωφρόνιος Αθ. Γκουτζίνης
Ξάνθη 2006
