Σοφό δεν είναι, αλλά και ούτε λάθος είναι, γιατί δε σημαίνει ότι ό, τι λέει ο καθένας, επειδή δεν είναι σοφό, δεν πρέπει να το λέει, όταν αυτός το θεωρεί σωστό και δεν το θεωρεί λάθος. Αλλά ας τα βάλουμε σε μία σειρά.
Πρώτα το πρώτο. Δεν είναι σοφό να λέει κανείς για τον εαυτό του ότι αυτός αγαπάει το Θεό, γιατί πώς αγαπάει το Θεό που δεν τον έχει δει, όταν δεν αγαπάει το Χριστό που τον βλέπει αφού είναι και άνθρωπος; Πώς όμως θα λέει ότι αγαπάει το Χριστό, όταν ο Χριστός λέει, «ὁ ἔχων τὰς ἐντολάς μου καὶ τηρῶν αὐτὰς, ἐκεῖνός ἐστιν ὁ ἀγαπῶν με »( Ιω. ιδ’, 21); Πώς όμως θα λέει ότι αυτός τηρεί τις εντολές, όταν ο ίδιος δηλώνει ότι έχει αμαρτίες και ο Χριστός είπε, « χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν »( Ιω. ιε’, 5); Αυτά για το ότι δεν είναι σοφό να λέει κανείς για τον εαυτό του ότι αυτός αγαπάει το Θεό βάζοντας μάλιστα μπροστά το εγώ του.
Δεύτερον. Δεν είναι όμως λάθος, γιατί προτιμότερο είναι να λέει ότι αγαπάει το Θεό παρά να λέει ότι δεν τον αγαπάει. Αυτό δεν ωφελεί ούτε τον ίδιο ούτε τους άλλους οι οποίοι μπορεί να πουν ποιος είναι αυτός που δηλώνει ότι δεν αγαπάει το Θεό. Δεν είναι λάθος, γιατί μπορεί άλλο να εννοεί με αυτό που λέει και έτσι ο ίδιος να ξέρει τι λέει και γιατί το λέει. Για παράδειγμα, μπορεί να εννοεί ότι αναζητάει το Θεό και είναι πλήρως αφοσιωμένος στην αναζήτηση αυτή. Άλλωστε, όταν ο Απόστολος Παύλος λέει, « Οἴδαμεν δὲ ὅτι τοῖς ἀγαπῶσι τὸν Θεὸν πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν, τοῖς κατὰ πρόθεσιν κλητοῖς οὖσιν »( Ρω. η’, 28), προφανώς δεν εννοεί τους τέλειους και τους σοφούς, αλλά τους απλούς χριστιανούς.
Τρίτον. Ύστερα από αυτά, μπορεί να πει κανείς ότι, για να πει κάποιος ότι αγαπάει το Θεό, καλό είναι να έχει σοφία και σύνεση ώστε να σκεφθεί μόνος του, πού, πώς, πότε και βεβαίως, αν πρέπει να το πει. Αυτά τα δύο τα χαρίζει το Άγιο Πνεύμα που είναι Πνεύμα σοφίας και Πνεύμα συνέσεως.
Ιωάννης Χ. Δήμος πτχ. Θεολ. & Φιλοσ. Πανεπιστημίου Αθηνών