Η πόλη και οι λέξεις

Του Γιώργου Σκαμπαρδώνη
www.makthes.gr

Ξαναδιαβάζω εδώ κι εκεί μερικά από τα φαιδρά κλισέ που μας ήθελαν ανθρώπους χωρίς ιδιότητες, χωρίς έθνος, χωρίς πατρίδα, χωρίς πολιτισμό, χωρίς συνέχεια, εύπλαστο ντοματοπελτέ, που θα τον ζυμώνανε συνοικιακές νομενκλατούρες με στερεότυπα του 1920, επιμένοντας ότι:

Η Θεσσαλονίκη δεν απελευθερώθηκε, λέει, το 1912, αλλά προσαρτήθηκε. Πού και σε ποιον προσαρτήθηκε; Με αυτήν την έννοια, το 1821 δεν έγινε ελληνική επανάσταση, δεν δημιουργήθηκε ελληνικό κράτος, αλλά προσαρτήθηκε η Πελοπόννησος σε κάτι επινοημένο, που δεν υπήρξε, ως λαός, 4.000 χρόνια, στον ίδιο τόπο, με την ίδια γλώσσα, το ίδιο φρόνημα, τον ίδιο πολιτισμό και την ίδια θρησκεία, αρχαιοελληνική ή χριστιανική. Δεν υπήρξε ο ελληνισμός, αλλά ένα σύνολο εργαζόμενων χωρίς ιδιότητες. Που δεν έκαναν φιλοσοφία, πολιτική, αρχιτεκτονική, θέατρο, γεωγραφία, αστρονομία, ιατρική, ιστορία, μαθηματικά, μουσική, λογοτεχνία, πολέμους. Αλλά τι έκαναν; Εργάζονταν. Εργάζονταν γενικά και αφηρημένα σε έναν μη τόπο, εκτός χρόνου και άνω ποταμών.
Θα τρελαθούμε. Ξαναδιαβάζω το ανέκδοτο περί δήθεν ασυνέχειας, κατά βάθος πρόκειται για ανθελληνικό μένος. Και πώς γίνεται κάποιος που μισεί έναν λαό να θέλει και να τον σώσει ντε και καλά και μάλιστα από τον ίδιο του τον εαυτό; Ωραίοι Προκρούστες: Μαγκώνουν το ιδεολόγημα και εκεί μέσα τραβολογούν με το ζόρι μια απείρως πλούσια και πολυδιάστατη πραγματικότητα, για να τους βγει το κλισέ, έστω και στραμπουλιγμένο.
Έπειτα, το γνωστό παραμύθι: Η Θεσσαλονίκη από το 1900 και μετά και μέχρι τον μεσοπόλεμο υπήρξε πολυπολιτισμική (άλλος πονηρός όρος αυτός), άρα πρέπει να ξαναγίνουμε έτσι. Η Θεσσαλονίκη τον μεσοπόλεμο υπήρξε πολυεθνοτική και ανηλεώς διεκδικούμενη από όλους: Τούρκους, Φράγκους, Αλβανούς, Βουλγάρους, Ρουμάνους, Σέρβους, και τώρα ακόμη και από τους Σκοπιανούς. Διεκδικούμενη με κάθε τρόπο. Οι κοινότητες τον μεσοπόλεμο δεν ζούσαν εδώ αρμονικά, όπως γίνεται στο Λος Άντζελες ή στο Λονδίνο, και η πόλη ήταν πλημμυρισμένη από πράκτορες. Παραδείγματα; Άπειρα. Το κίνημα των βούλγαρων “Βαρκάρηδων”, το “Ίλιντεν”, ο Μακεδονικός Αγώνας (ένοπλη φάση 1904-1908), η διαρκής εμπλοκή των Σέρβων, οι τρεις απάνθρωπες βουλγαρικές κατοχές της Μακεδονίας μέχρι το 1944, τα ρουμανικά σχολεία προπαγάνδας, και το ότι ακόμη και τώρα κάποιοι μιλούν για αλβανική Μακεδονία κτλ. Ακόμη και με τους Ισραηλίτες η συμβίωση δεν ήταν ειδυλλιακή και ας προσπαθούν κάποιοι να εξωραΐσουν τα πράγματα, καλύπτοντας την απλή αλήθεια. Υπήρξαν διαρκείς συγκρούσεις ελλήνων και εβραίων εμπόρων, υπήρξε προσπάθεια αυτονόμησης της πόλης από την πλευρά των Ισραηλιτών στα 1915 (υπό την προστασία, υποτίθεται, των Μεγάλων Δυνάμεων), υπήρξαν πολλές διαμάχες, έγινε ο εμπρησμός του Κάμπελ στα 1931... Όχι ότι μεταξύ των δύο κοινοτήτων δεν υπήρξαν και καλές μέρες συγκατάβασης και καλής συνεργασίας. Υπήρξαν, ευτυχώς, για μεγάλα διαστήματα. Αλλά ποτέ τα πράγματα δεν ήταν τρυφερός έρως μεταξύ “πολιτισμών”. Τι θα πει “πολιτισμός” εν προκειμένω; Για λαούς και έθνη πρόκειται. Για κρυφό και ενίοτε φανερό πόλεμο. Για ανελέητα εθνικά, πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Ας μην ξεχνούμε και τον Μαρξ ή ας μην τον θυμόμαστε κατά περίσταση.
Αυτά τα απλά κάποιοι φοβούνται να τα πουν, μην και κακοχαρακτηριστούν, μην και υποστούν κριτική ως δήθεν εθνικιστές. Ε, και; Τι να κάνουμε; Ο ελληνισμός ζει εδώ 2.500 χρόνια, μεταλλασσόμενος μέσα στην ιστορική περιπέτεια. Τα λοιπά είναι για προπαγανδιστικά ημερολόγια τής -χρυσής κατά τα άλλα- δεκαετίας του τριάντα κυρίως, που μερικοί την κάνουν... τιράντα.