Εξισλαμισμός των Χριστιανών κατά την τουρκοκρατία

Κων/νου Παπαρρηγόπουλου

Απο το πλήθος των χριστιανών με το οποίο ενισχύθηκε η εσωτερική ευάριθμη δύναμη των οσμανιδών, δεν περιορίσθηκε μόνο στη στρατολογία των γενιτσάρων. Όπως είπαμε στην αρχή , ο σκοπός του Καρά Χαλήλ Τσεντερελή ήταν να αυξήσει όσο γίνεται τον μωαμεθανικό πληθυσμό και με ποικίλους άλλου εξισλαμισμούς. Και ο σκοπός αυτός εκπληρώθηκε. Εκτός απο την συστηματική εκείνη στρατολογία, πολλοί άλλοι χριστιανοί ασπάστηκαν στον ισλαμισμό· και από αυτό ο χριστιανικός πληθυσμός επέχη το κυριώτατο εργαστήριο, με το οποίο κατασκευάστηκε ο λαός που άτοπα ονομαζεται τουρκικός. Η πολυπληθής αυτή αρνησιθρησκεία ήταν εν μέρει θεληματική και εν μέρει αθέλητη. Την θεληματική αρνησιθρησκεία υπέθαλψαν ποικίλα αίτια, τα οποία προείδε ο δαιμόνιος οφθαλμός του Καρά Χαλήλ Τσεντερελή. Στ’ αλήθεια οι χριστιανοί κάτοικοι της ανατολής είχαν πάθει για πολλές εκααντοταετηρίδες και δεν έπαυσαν να πάσχουν αδιάκοπα τόσες συμφορες απο αναρίθμητους εμφύλιους αγώνες και απο ξενικές επιδρομές, ώστε όσοι απο αυτούς δεν είχαν αδειάσειστο το αίσθημα της πίστης και της εθνότητας, και αφού απελπίσθηκαν απο την εκλελυμένη ομόθρησκη πολιτεία, δεν δίσταζαν να προσέλθουν στη νέα και ακμάζουσα κυριαρχία, αυτομολούντες στις τάξεις του ισλαμισμού. Για να καταλάβουμε ποιά υπήρξε κατά τους χρόνους εκείνους και πολύ ακόμα αργότερα η ηθική έκλυση πολλών απο τους δικούς μας, αρκεί να υπομνήσουμε, ότι ο Ίμβριος Κριτόβουλος , σύγχρονος της άλωσης της Κωνσταντινούπολυης, βεβαιώνει στην ιστορία του ότι η χριστιανική κυριαρχία χάθηκε για πάντα στην ανατολή , όπως τόσες άλλες προηγούμενες κυριαρχίες, των Μηδών , των Περσών και των Ασσυρίων. Και σε αυτή ακόμα την 18η εκαντοταετηρίδα, τόση εξακολουθούσε να επικρατεί απελπισία ώστε ο Καισάριος Δαπόντες διαπυρσίως κήρυττε στον ιστορικό του κατάλογο οι τούρκοι θέλουν να κυριαρχήσουν στην ανατολή μέχρι της συντέλειας του αιώνος και ότι είναι μάταιες όλες οι προσδοκίες για ανάσταση του Ελληνισμού. Αλλά στην θεληματική αρνησιθρησκεία συνετέλεσε όχι λίγο και το ευρύ στάδιο το οποίο ανοίχτηκε στην φιλοδοξία και την πλεονεξία των αποστατούντων , και ο πόθος του να απαλλάξουν τα παιδιά τους απο την συγκρότηση και στρατολογία του γενιτσαρικού τάγματος, για να μη λεπτολογήσουμε περί ποικίλων άλλων προσωπικών αφορμών και περιστάσεων. Και η αθέλητη ή βίαιη αρνησιθρησκεία δεν διενεργούνταν μόνο με την άμεση στρατολογία των χριστιανόπαιδων, αλλά προκαλούνταν και με έμμεσους τρόπους, δηλαδή με της καταθλιπτική είσπραξη των φόρων και με την καταπίεση που πάθαιναν οι χριστιανοί απο τους μωαμεθανούς.

Είναι δύσκολο βέβαια να υπολογιστεί ο αριθμός των ιθαγενών κατοίκων της ανατολής, όσοι εξισλαμίσθηκαν σε διάστημα πέντε εκαντοταετηρίδων και τόσων αφορμών. Αλλά ότι ο αριθμός τους υπηρξε υπέρογκος συνάγεται προφανώς απο τις συνολικές περιπέτειες της οσμανικής ιστορίας και απο τα πολυάριθμα ειδικά γεγονότα. Όταν ο Ερτογούλ εγκαταστάθηκε στην αρχή στο όρος Τήμνον της Βιθυνίας, δεν είχε μαζί του παρά 400 τουρκικές οικογένειες. Είναι αλήθεια ότι οι απόγονοι τους όταν έγιναν βαθμηδόν κύριοι όλων των χωρών της μικράς Ασίας , όσες απο τις αρχές της 11ης εκαντοταετηρίδας είχαν καταληφθεί απο τους Σελζουκίδων ονομαζόμενων Τουρκων , συνεχώνευσαν σε ένα την ομάδα εκείνη των ομόφυλων τους που προεγκαταστάθηκαν σε αυτή τη χερσόνησο. Αλλά αυτό δεν κατορθώθηκε παρά μετά απο μία εκατονταετηρίσα και πέρα. Και ο Ουχράν δεν προσέκτησε απο τις χώρες εκεινες παρά μόνο την μικρή ηγεμονία του γείτονά του Καρασή· και κάποιες άλλες προσκτήσεις τέτοιων χωρών διεπράχθησαν μετά απο πενήντα μόλις χρόνια απο τον γιο του Ουρχάν, Μουράτ Α΄, και μάλιστα επί του γιού αυτού του τελευταίου του Βαγιαζήτ του Α΄. Εν τω μεταξύ ο Ουρχάν και ο Μουράτ, αφού συμπλήρωσαν την κατάσκτηση της Βιθυνίας, καθυπέταξαν ακόμα μεγάλο μέρος της Θράκης και της Μακδονίας,, υποδούλωσαν την Βουλγαρία και κατέστησαν υποτελή τη Σερβία. Είναι φανερό ότι δεν μπόρεσαν να κατορθώσουν όλα αυτά μόνο με τον δικό τους πληθυσμό, ούτε μόνο με τα ευάριθμα χριστιανόπαιδα που συγκροτούσαν το γενιτσαρικό τάγμα, και οτι ο θεληματικός ή ο αθέλητος εξισλαμισμός πολυάριθμων χριστιανών συνετέλεσε όχι λίγο σε αυτούς τους πρώτους θριάμβους της ημισελίνου και στην ίδρυση και παγίωση του κράτους των οσμανιδών. Αλλά ας έλθουμε σε κάποια γνωστά ειδικότερα γεγονότα απο τα παλιότερα.

Το επιτελείο του Ουρχάν αποτελούνταν απο αρνησίθρησκους πρίν ακόμα συγκροτηθεί ο στρατός απο χριστιανόπαιδα, διότι απο τους αρνησίθρησκους αυτούς τρυγυριζόμενος ο οσμανίδης αυτός ηγεμόνας πορεύθηκε προς τον ιερό άνδρα Χατρζή Μπεκτάς, για να τον παρακαλέσει να ευλογήσει το νέο τάγμα.. Και οι πολυθρύλητοι Μιχάλογλοι, που διετέλεσαν για πολλές εκαντοταετηρίδες κληρονομικοί ηγεμόνες του Ακιντζί , δεν ήσαν τίποτε άλλο παρά απόγονοι του Μιχαήλ Κέσε ή Κοσσύφου , ενός απο τους πρώτους μεγάλους αρνησίθρησκους της μικράς Ασίας, από αυτούς που οικειοθελώς προσήλθαν στον Οσμάν. Από του 1380 και πέρα θα συναντήσουμε πολλούς ονομαστούς στην ιστορία που έγιναν αρνησίθρησκοι, όπως τον εγγονό του Αλβανού δυνάστη Λιόση , που έγινε πασάς και κηδεστής του οσμανικού οίκου, το ίδιο και τους Αλβανούς Ισαΐμ και Κωστήν, που στάλθηκαν και οι δύο απο τον σουλτάνο σε βοήθεια του δεσπότη Ιωαννίνων Θωμά κατά του Αλβανού Σπάτα· τον γιό του ηγεμόνα της Βουλγαρίας Σισμάν. Αλλά όλα αυτά ήταν μικρά παραβαλλόμενα προ τα τα γεγονότα που συνέβησαν προς τα μέσα και μετά της 15ης εκαντοταετηρίδας, για τα οποία θα πούμε αργότερα σε άλλο μέρος. Και ενώ γίνονταν αμέτρητοι με το πέρασμα του χρόνου οι αλλαξοπιστούντες χριστιανοί , σπάνια συνέβαινε το αντίθετο, σπάνια δηλαδή μουσουμάνος ασπάζονταν τον χριστιανισμό. Και ένα μονο πολύκροτο αναφέρεται τέτοιο γεγονός, του Γεωργίου Καστριώτη και των οπαδών του· και αυτό σε στιγμή κατά την οποία το οσμανικό κράτος φάνηκε να κινδυνεύει πολύ σπουδαίο κίνδυνο. Μετά απο αυτό η επιστροφή στον χριστιανισμό απέβη τόσο σπάνια ώστε οι χρονογράφοι αναφέρουν τα λίγα αυτά παραδείγματα ως όλως παράδοξα και απροσδόκητα, όπως ο Καίσαριος Δαπόντες λ.χ. , που αφιερώνει δύο σελίδες της χρονογραφίας του, για να εξηγήσει τους λόγους που ο Πατμπουρούν Μεχμέτ εφέντης και ο Μουσταφά εφέντης, αμφότεροι υπάλληλοι του υπουργείου Εξωτερικών , δέχτηκαν το άγιο βάπτισμα. Και το θέμα είναι εύκολο να εξηγηθεί. Ο μουσουλμανος που επιστρέφει στον Χριστό θανατώνονταν αμέσως, αν δεν δραπέτευε, αλλά τα πλήθη μάρτυρες δεν γίνονται· τα πλήθη ακολουθούν συνήθως την φωνή του συμφέροντος, και η οσμανική κυβέρνηση, εξυπηρετώντας με πολλούς τρόπους τα συμφέροντα αυτών που από μόνοι τους θέλανε να αλλαξοπιστήσουν , υπέθαλπτε αδιάκοπα την προαίρεση τους αυτή. Απο αυτό τόσο ευδόκησε το αρχικό βούλευμα του Καρά Χαλίλ Τσεντερελή, και οι οσμανίδες Τούρκοι απαρτήστηκαν στο μεγαλύτερο μέρος απο χριστιανούς εξισλαμισθέντες και περισσότερο στις ευρωπαϊκές επαρχίες, που είναι λίγοι οι μωαμεθανοί που μπορούν να καυχηθούν για την γνήσια τουρκικη καταγωγή τους. Είναι αλήθεια ότι κατά τις πρώτες εκαντοταετηρίδες της κατακτήσεως, οι οσμανίδες επιχείρησαν κατά καιρούς κάποιες μεταναστεύσεις τουρκικών , τουρκομανικών , ταταρικών και αραβικών φυλών απο την Ασία στην Ευρώπη. Έτσι λ.χ. στα μέσα της 14ης εκατονταετηρίδας ο Σουλεϊμάν πασάς ο γιός τους Ουρχάν εγκατέστησε στην Καλλίπολη κάποιες τουρκικές και αραβικές αποικίες· περί τα τέλη της ίδιας εκαντονταετηρίδος ο σουλτάν Βαγιαζήτ και στην αρχή της επόμενης ο σουλτάν Μουράτ Β΄μετεβίβασαν απο την Ασία Τουρκομάνους στην Φιλιππούπολη και Αξιό και Ζαγορά και Σόφια, και Τατάρους στην Φιλιππούπολη το ίδιο, όπου μέχρι και σήμερα σώζει ο τόπος της κατοικίας τους το όνομα Τατάρ παζαρί. Αλλά οι αποικίες αυτές όσαιδήποτε και αν υποτεθούν, ήταν πάντοτε σχετικά ως πρός τον λοιπό ευρωπαϊκό πληθισμό σφοδρά ευάριθμοι, ώστε δεν οδήγησαν σε ουσιώδη αλλοίωση του πληθυσμού. Ούτε έγιναν για τέτοιο σκοπό αλλά για άλλον. Είδαμε ότι μιά απο τις κυριότερες αιτίες για τις οποίες αποφασίστηκε η συγκρότηση του τάγματος των γενιτσάρων υπήρξε το ατίθασο και δυσήνιο πνεύμα των τουρκικών φυλών. Ο δύστροπος αυτόν χαρακτήρας τους προκάλεσε πολλές φορες αιματηρές τιμωρίες, όπως λ.χ. υπηρξε η φοβερή καταστροφή πολλών εκατοντάδων Τουρκομάνων , την οποία διέπραξε το 1426 στην Αμάσεια ο Γιουρκέτζ πασάς αφού απελπίστηκε να χαλιναγωγήσει τις ληστρικές τους συνήθειες. Άλλος τρόπος θεραπείας του κακού αυτόυ υπήρξε η αποξένωση των Τουρκομάνων και των Τατάρων απο της μικράς Ασίας, όπου έχοντες πολλούς ομόφιλους μπορούσαν να αποβούν επικινδυνότεροι στην οσμανική κυριαρχία. Γι’ αυτό λοιπόν κυρίως διενεργήθηκαν οι προαναφερθήσες αποικίες, οι οποίες καθόλου δεν ελάττωσαν την αδιάκοπη προσαύξηση με χριστιανικούς οπαδούς το νέο κράτος.

Αποδοση στη νεοελληνική : www.talantoblog.blogspot.gr