21η Μαΐου: Κωνσταντίνου και Ελένης….

                                                      Μπακοδήμου  Στ. Νικολάου, θεολόγου

Στις 21 Μαΐου, η Εκκλησία μας τιμάει τη μνήμη των αγίων ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης. Ας προσπαθήσουμε με βάση ιστορικά, πολιτικά και θρησκευτικά στοιχεία να γνωρίσουμε τη συνεισφορά τους στην αποδοχή και εδραίωση του Χριστιανισμού στην τότε Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Η Αγία Ελένη, μητέρα του Κωνσταντίνου, από μικρή ενασχολήθηκε με τα διδάγματα του Ευαγγελίου, διάγοντας ήρεμο, ηθικό και αξιοπρεπή βίο χωρίς να σκανδαλίζει. Όταν ο Κωνσταντίνος ανακηρύχθηκε Καίσαρας, η Ελένη βρέθηκε δίπλα του αρχικά στη Γερμανία και μετέπειτα στη Ρώμη. Έζησε από κοντά όλη την πορεία του Κωνσταντίνου (Καίσαρας, Αύγουστος, Αυτοκράτορας) και κάτι ακόμη πιο σημαντικό, το περίφημο όραμα του μεγάλου Κωνσταντίνου το 322 μ.Χ., πριν τη μάχη της Μιλβίας Γέφυρας: το φωτεινό σταυρό με την επιγραφή «εν τούτω νίκα». Τότε, η Ελένη πρέπει να έλαβε το χριστιανικό βάπτισμα, σε ηλικία 60 περίπου ετών, έπειτα από πολυετή κατήχηση, προετοιμασία και αφοσίωση στα διδάγματα του χριστιανισμού. 

Τη θέση της όμως στην Ιστορία, η Ελένη την οφείλει στο ταξίδι της στην Παλαιστίνη και τις υπόλοιπες ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια της Α’ Οικουμενικής Συνόδου (325 μ.Χ.) πληροφορήθηκε για την κατάσταση που επικρατούσε στους Αγίους Τόπους και προς το τέλος του 326 μ.Χ. αναχώρησε για την Ιερουσαλήμ ( σε ηλικία 78 ετών περίπου ), με σκοπό να φέρει στο φως τα διάφορα μέρη στα οποία έζησε και δίδαξε ο Χριστός. Στη Βηθλεέμ και το Γολγοθά διεξήγαγε μεγάλες ανασκαφές, κατά τις οποίες βρέθηκαν οι τόποι της Γέννησης, της Σταύρωσης και της Ανάστασης του Χριστού. Εκεί, αφού έδωσε εντολή να κατεδαφιστεί ο ναός της Αφροδίτης από το Γολγοθά, η Ελένη ανέγειρε με αυτοκρατορικές χορηγίες τους μεγαλοπρεπείς ναούς της Γέννησης (στη Βηθλεέμ) και της Ανάστασης (στο λόφο του Γολγοθά), που μέχρι σήμερα αποτελούν τα σημαντικότερα μνημεία του Χριστιανισμού. Η Ορθόδοξη, όσο και η Καθολική Εκκλησία διατηρούν την παράδοση της εύρεσης του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη, η οποία ανακηρύχθηκε Αγία και ισαπόστολος, λόγω του βίου της και του έργου της στους Αγίους Τόπους.

Ο γιος της, Κωνσταντίνος, μονοκράτορας στη Δύση και μετά τη νίκη του επί του Λικινίου, σε όλη την αυτοκρατορία, μετεστράφη σταδιακά στο χριστιανισμό, δεχόμενος την επιρροή της μητέρας του, αλλά η μεγάλη αλλαγή συνετελέσθη με το όραμα του Σταυρού με την επιγραφή ΄΄εν τούτω νίκα΄΄. Ο Σταυρός γίνεται το σύμβολο του στρατού του και οι επιτυχίες του είναι διαδοχικές, έως την είσοδό του στη Ρώμη. Οι αποφάσεις και οι ενέργειες του ως αυτοκράτορας, εδραιώνουν το Χριστιανισμό. Συνοπτικά αναφέρονται:

• Το 313 μ.Χ. υπέγραψε το διάταγμα των Μεδιολάνων. Έτσι για πρώτη φορά ο Χριστιανισμός βρισκόταν υπό την προστασία τού Αυτοκράτορος. Σε αυτό συνέβαλε η εδραίωση της pax romana (εσωτερικής ειρήνης) το 311 μ.Χ., όπου με διάταγμα νομιμοποίησε το Χριστιανισμό ως επιτρεπόμενη θρησκεία.
• Συγκάλεσε την Α’ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια τής Βιθυνίας, πλέον καθοριστική για την εξέλιξη τής παγκόσμιας Χριστιανικής Εκκλησίας, αντιμετωπίζοντας την πλέον επικίνδυνη Χριστολογική αίρεση της εποχής, τον Αρειανισμό.
• Προστάτευσε έμπρακτα τις Χριστιανικές Κοινότητες με οικονομικές επιχορηγήσεις, επιστροφή των δημευμένων τόπων λατρείας και των κτημάτων των Χριστιανών πολιτών.
• Απάλλαξε τον κλήρο από δημόσια βάρη.
• Μετέφερε την πρωτεύουσα τής Αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη. Το 325 μ.Χ. ξεκίνησε η κατασκευή της πόλεως και στις 11 Μαΐου 330 μ.Χ. εγκαινιάσθηκε.
• Με διάταγμα παραχωρήθηκε το δικαίωμα στους Επισκόπους να επιλύουν τις ιδιωτικές διαφορές τού ποιμνίου τους. Πρόκειται για την Επισκοπική δικαιοδοσία, όπως λεγόταν, απαλλάσσοντας τους Επισκόπους από τις δημόσιες υποχρεώσεις και τα οικονομικά βάρη.
• Επίσης με διατάξεις απαγόρευσε την εργασία τής Κυριακής, καθώς και άλλων μεγάλων εορτών, όπως των Χριστουγέννων.
• Έκλεισε θρησκευτικά κέντρα, ηθικά επιλήψιμων θεοτήτων, όπως της Αστάρτης.
• Απαγόρευσε την τέλεση νυχτερινών και μυστικών θυσιών.

Ο Κωνσταντίνος, διατήρησε τον τίτλο του Μεγίστου Αρχιερέως της Ρώμης ( για να μην προκαλέσει τους Ρωμαίους ) και λίγο πριν πεθάνει ( το 337 ) βαπτίσθηκε χριστιανός. Η Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο, τιμώντας το γεγονός ότι τον επιλέγει ο Θεός για να τον κάνει σκεύος εκλογής και εκφραστή της χάριτός του.  Η πραγματικά ξεχωριστή ενέργεια τού Μεγάλου Κωνσταντίνου, η οποία τον κατέτασσε  στο χώρο των Αγίων ήταν ότι κατέβηκε από τη θέση τού Αυτοκράτορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η  οποία τού παρείχε θεϊκές τιμές και κατέστησε τον εαυτό του ταπεινό δούλο και θεράποντα τού Παμβασιλέως Χριστού. Ανακηρύχθηκε ισαπόστολος, για την συνεισφορά του στη σωτηρία και εδραίωση του χριστιανισμού σε δύσκολες περιόδους και Μέγας διότι πραγματικά υπήρξε μέγας και συγκαταλέγεται μεταξύ των δύο – τριών αληθινά μεγάλων ηγετών, οι οποίοι άλλαξαν την πορεία τού κόσμου, όπως π.χ. ο Μέγας Αλέξανδρος. Η ζωή του, όπως και της μητέρας του, υπήρξε θεοσκεπής.