Εφραίμ του Σύρου- Ασκητικά
Του οσίου πατρός μας Εφραίμ επιστολή προς Ιωάννη μοναχό, σχετικά με την υπομονή, και περί του να μη απατάται κανείς από τους λογισμούς με πρόφαση δικαιολογίες, και να λέγει , ότι ως βοσκός πορεύομαι. Και περί σωφροσύνης.
Υπομνηστικό δηλαδή επιστολή.
Κάθε ώρα έχω στο νου μου, αδελφέ, την οπτασία που μου διηγήθηκες∙ γι’ αυτό αγωνίσου να ζεις άξια του προορισμού σου, για να αρέσεις στον Χριστό, ο οποίος σε στρατολόγησε. Διότι γνωρίζω την προθυμία και τον ζήλο σού προς τον Θεό∙ , έτσι , επειδή έχεις σκοπό να σωθείς, είσαι όμως άπειρος στη ενάρετη ζωή, σε συμβουλεύω να ακολουθείς τα ίχνη των αγίων και τελείων αδελφών και πατέρων, και να μαθαίνεις απ’ αυτούς πως πρέπει να φέρεται ο δούλος του Θεού, το οποίο και πάντοτε σου έλεγα, για να θεωρείς την διαγωγή του καθενός και να μιμείσαι την πολιτεία του, πως δηλαδή ο καθένας οπλισμένος με την ευσέβειά, βιάζεται να λάβει το βραβείο του επουράνιου προορισμού του∙ και να παρατηρείς ακριβώς , άλλου την ελπίδα στο Θεό, άλλου την διπλή αγάπη, δηλαδή προς τον Κύριο και τον πλησίον, και πως άλλος για το φόβο του Θεού φρουρεί την ψυχή του, και φυλάσσεται από κάθε πονηρό πράγμα∙ ζώντας βίο άμεμπτο και ακατηγόρητο, περισσότερο όμως και επαινούμενος από όλους για την αγιότητα του βίου του∙ διότι είναι πολλοί τέτοιοι, για τους οποίους σου έλεγα, σε εκείνους να προσέχεις, και όχι σ’ εμένα τον οκνηρό. Λοιπόν γίνε μιμητής αυτών , οι οποίοι είναι ως φωστήρες ανάμεσά μας, και βλέπε πως καθένας πολεμούμενος από τον εχθρό με ποικίλα πάθη , προσφεύγει με την προσευχή προς τον Θεό, και αφού προσκολληθεί σ’ αυτόν με κατάνυξη και πόθο, λαμβάνει την βοήθεια της χάριτος, απομακρύνει τους άτοπους και ακάθαρτους λογισμούς, μετανοεί για τα όσα έπραξε με κλάμα και δάκρυα και στεναγμούς, πενθώντας με κατήφεια τις αμαρτίες του, και εξομολογούμενος με προσευχές και αγρυπνίες∙ κακοπαθώντας με νηστεία και εγκράτεια και θλίψη, και αγωνιζόμενος να σωθεί με αυτά τα όπλα.
Λοιπόν αγωνίσου και εσύ να πολεμήσεις μέχρι θανάτου, ως αληθινός στρατιώτης ∙ διότι η άσκηση, παιδί μου, δεν είναι παιχνίδι, αλλά απαιτείται καρτερία και πολλή ακρίβεια για να κατορθωθεί η σωτηρία της ψυχής. Γι’ αυτό δεν παρέλειψα να φανερώσω εγγράφως καμία από τις αρετές, για να μην πεις ότι δεν γνώριζα τι να κάνω. Έτσι λοιπόν αγωνίσου με κάθε σεμνότητα και συνετή διαγωγή, για να αρέσεις και στον Θεό και στους ανθρώπους. Διότι ,αν με τέτοιο τρόπο κυβερνήσεις τον εαυτό σου, παρατηρώντας με προσοχή την τέλεια αποχή του καθενός από τα γήϊνα, και την ενάρετη πολιτεία προς τον Θεό, εύκολα και συ θα μπορέσεις να ελκύσεις τον εαυτό σου στο ύψος των αρετών∙ και αυτό το κατορθώνεις βλέποντας πως άλλος άφησε τα πάντα και ενώ έγινε ακτήμονας αγωνίζεται με κάθε τρόπο να καταστήσει το νου του αμέριμνο, για να προσεύχεται με ησυχία, και να μην έχει λογισμό ή φροντίδα η οποία τον εμποδίζει να προσεύχεται, ή τα δάκρυα, ή την προς τον Θεό θερμή και τέλεια αγάπη. Διότι και συ γνωρίζεις , αγαπητέ, ότι εάν κάποιος με πόθο και δάκρυα προσεύχεται με καθαρή καρδιά, αυτόν ο Θεός τον θεωρεί στη διάνοιά του, σαν σε καθρέπτη. Γι’ αυτό με πολλή φτώχεια και πείνα και πολλή στενοχώρια τρέχει ο καθένας προς τα αγαθά, που έχουν υποσχεθεί στους δίκαιους∙ διότι είναι στενή η πύλη και τεθλιμμένη η οδός, η οποία οδηγεί στη ζωή. Γι’ αυτό σου υποδεικνύω την οδό αυτή, στην οποία ακόμη εγώ δεν μπήκα, για να προσέξεις και να μιμηθείς την διαγωγή των αγίων∙ άλλου την ευλάβεια , και άλλου την αρετή, άλλου την ευσχημοσύνη και την τάξη στη θρησκεία, και άλλου την κατάσταση, άλλου την ταπεινοφροσύνη, και άλλου την τιμή∙ και άλλος απ’ αυτούς κατηγορείται από μόνος, και άλλος εξουθενώνεται και εξευτελίζεται ίδιος∙ βλέπε αυτού την επειμέλεια και εκείνου την ησυχία∙ άλλου την πραότητα, και άλλου την μακροθυμία, και άλλου την ανεξικακία, άλλου το ειρηνικό , άλλου το προσφιλές, άλλου την ομόνοια, άλλου την συμφωνία, άλλου την σύνεση , άλλου την φρόνηση , άλλου την εγκράτεια, άλλου τη σοφία, άλλου την ευκολία στη συμβουλή.∙ άλλου την διάκριση, άλλου την μυστικότητα, άλλου την ιλαρότητα, άλλου το χαριτωμένο, άλλου το ευπροσήγορο, άλλο το ευδιάλλακτο, άλλου το συγκαταβατικό, άλλου το συγχωρητικό, άλλου την ανδρεία και το θάρρος στις κακουχίες∙ άλλου τους αγώνες, άλλου την υπακοή, άλλου την εργασία, άλλου τον έπαινο, άλλου την προθυμία, άλλου την διακονία στους αδελφούς, άλλου τον ζήλο, άλλου την θερμότητα, άλλου την υποταγή, άλλου την παντελή καταφρόνηση της ζωής που να πεθαίνει κάθε μέρα όπως ο εσταυρωμένος μας Χριστός∙ άλλου την υπομονή, άλλου το καρτερικό∙ άλλου την αλήθεια, άλλου την παρρησία, άλλου τον έλεγχο, άλλου τον λαμπρό και σε όλους φανερό βίο, άλλου την ακρίβεια, την επιτηδειότητα, την παιδία, την σωφροσύνη, την αγιότητα, την αγνότητα, την πνευματικότητα. Και του ενός παρατήρησε την ελεημοσύνη, και εκείνου το βοηθητικό, άλλου την χρηστότητα, άλλου την αγαθότητα, άλλου την ευσπλαχνία άλλου τον οικτιρμό, άλλου την φιλαδελφία, άλλου το χαρακτηριστικό, άλλου την ισότητα, άλλου την δικαιοκρισία, άλλου την συγγνώμη, άλλου την συμπάθεια, άλλου την φιλοξενία, άλλου την αφέλεια, άλλου την ακακία, την απάθεια, την ακεραιότητα, την αυτάρκεια, την συμμετρία, την ευχαριστία, την απλότητα, την παράκληση, την προθυμία, την επίσκεψη στους ασθενείς, την ευθύτητα και το προτρεπτικό∙ και άλλων τέλος την ανελλιπή προσευχή και ψαλμωδία, και τα αυλάκια των δακρύων , και γενικά την ένθεη πολιτεία όλων. Ενώ κατοικείς εν μέσω τόσου θησαυρού, φρόντισε να πλουτήσεις και να συζήσεις μετά των φρονίμων παρθένων, και να μην συγκαταριθμηθείς με τις μωρές. Έχεις τόσους φωστήρες, ο οποίοι καταφωτίζουν τους οφθαλμούς σου κάθε ημέρα και νύκτα, πορεύσου στο φως τους, και ακολούθησε τα ίχνη τους, δια να μπεις μαζί τους στις αιώνιες σκηνές. Με ταχύτητα περπάτησε στα βήματά τους, για να μπορέσεις να φτάσεις κάποιους από αυτούς. Γιατί γνωρίζω αν θέλεις μπορείς.
Λοιπόν περίζωσε τη μέση σου , και άναψε τη λαμπάδα της δικαιοσύνης, και πρόσμενε τον Κύριο σου, για να βρεθείς έτοιμος στη συνάντηση μαζί του. Δεν θα παύσω να σου γράφω για τέτοια πράγματα∙ διότι γνωρίζω, ότι με ακούς προσεκτικά∙ αλλά πρόσεχε, και προσπάθησε να προφυλαχτείς μέχρι θανάτου, για να προϋπαντήσεις τον αθάνατο Νυμφίο με θάρρος και χαρά. Τίμα την παρθενία, και αυτή θα σε οδηγήσει στον ουράνιο νυμφικό θάλαμο. Γι’ αυτό είπε ο Απόστολος Παύλος∙ σας αρραβώνιασα με έναν άνδρα, για να σας παραστήσω στο Χριστό ως αγνή παρθένος. Τώρα λοιπόν αγαπητέ μου, σου έγραψα τις αρετές των αγίων ανδρών, και τις ενέδρες του Εχθρού, για ν’ απαλλαγείς από τις παγίδες εκείνου, και να μπορέσεις να σώσεις την ψυχή σου. Γιατί μη πεις, ότι εισήλθα σε μοναστήρια, και φόρεσα το αγγελικό σχήμα, κα σώθηκα∙ διότι όχι μόνο οι άνθρωποι αλλά και αυτός ο Θεός δεν ευχαριστούνται στο εξωτερικό, αλλά επιζητούν τους καρπούς των αγαθών πράξεων. Στάσου λοιπόν, ως δέντρο ευθαλές, φυλάσσοντας τους καρπούς των αρετών σου, μήπως έλθει το σκουλήκι της υπερηφάνειας και σου διαφθείρει τον καρπό της ταπεινοφροσύνης∙ μήπως το ψεύδος σου κλέψει την αλήθεια∙ μήπως η κενοδοξία σκεπάσει την ευλάβειά σου∙ μήπως η οργή σου αρπάξει την πραότητα∙ μήπως ο θυμός σου αδειάσει τη μακροθυμία∙ μήπως η μάχη σου καταστρέψει την ειρήνη∙ μήπως η έχθρα σου εμποδίσει τη φιλία∙ μήπως η μνησικακία αποκόψει την συνδιαλλαγή της αγάπης∙ μήπως η καταισχύνη απομακρύνει την τιμή∙ μήπως η φιλονικία χωρίσει την αρμονία∙ μήπως η ταραχή διώξει την ησυχία∙ μήπως η γαστριμαργία εμποδίσει τη νηστεία∙ μήπως η αδηφαγία αποκόψει την εγκράτεια∙ μήπως η αμέλεια υποσκελίσει τη δραστηριότητα∙ μήπως ο ύπνος κοιμίσει την αγρυπνία∙ μήπως η αφροντησία καταβαρύνει την προθυμία∙ μήπως η οκνηρία διακωλύσει τη διακονία∙ μήπως η παρακοή αποκλείσει την υπακοή∙ μήπως η αργολογία νικήσει την ψαλμωδία∙ μήπως η αστειότητα υπερισχύσει της δοξολογίας∙ μήπως το γέλιο κατισχύσει το πένθος∙ μήπως η αυστηρότητα εξαχρειώσει τη συγκατάβαση∙ μήπως η πορνεία διαφθείρει τη σωφροσύνη∙ μήπως η απιστία καταργήσει την πίστη∙ μήπως η φιλαργυρία προτιμηθεί της ακτημοσύνης∙ μήπως ο κόσμος σου γίνει αρεστότερος της βασιλείας των ουρανών∙ μήπως ο πλούτος σου ονειδίσει τη φτώχεια∙ μήπως η καταλαλιά σου ερεθίσει τη γλώσσα∙ μήπως η διαβολή σε καταστήσει αδελφοκτόνο∙ μήπως ο ψυθιρισμός σου μολύνει τη ψυχή∙ μήπως ο φθόνος σε καταβαρύνει εναντίον κάποιου∙ μήπως ο δόλος σου μιάνει την καθαρότητα της καρδιάς∙ μήπως η υποκρισία σου στερήσει των ουρανίων αγαθών∙ μήπως η συκοφαντία σε παραστήσει προδότη∙ μήπως η ψευδομαρτυρία σου προξενήσει τιμωρία∙ μήπως η κλοπή σε αποξενώσει της βασιλείας∙ μήπως η αφροντισά σου αποκλείσει τον παράδεισο∙ μήπως η ανθρωπαρέκεια σου διασκορπίσει τα οστά∙ μήπως η προσωποληψία σου αποκόψει την θάρρος∙ μήπως η φιληδονία σε κατασύρει από τη φιλοθεΐα∙ μήπως η επιθυμία σου τυφλώσει την κατάνυξη∙ μήπως η ηδονή σκοτίσει τον πόθο σου για το Θεό∙ μήπως η ηδονή των φαγητών σε ζημιώσει από τη τρυφή του παραδείσου. Μην αποστραφείς άνθρωπο, για να μην παροργίσεις αυτόν που τον έπλασε∙ μη μεμφθείς ανόητα για να μη πέσεις σε κατάκριση∙ μην κατηγορήσεις κανένα, διότι δεν γνωρίζεις τι θα σου συμβεί. Μην υπερηφανευτείς, για να μη πέσεις και επιφέρεις εναντίων σου την ατιμία. Ας μη σου εμποδίσει η θρασύτητα την επιείκεια∙ ας μην υπερισχύσει η δειλία από το θάρρος∙ ας μην σου εξαφανίσει η καταφρονηση τον φόβο∙ ας μη σε αποχωρίσει ο ρεμβασμός από τη συνοδία σου, και ας μη σου τραυματίσει την ψυχή η υπερηφάνεια∙ μην κηλιδώσεις την ψυχή σου με την ακοή∙ μη συζήσεις με κακούς μήτε να συσκεφτείς μαζί τους, μήπως η κακία σου σκοτίσει την ακακία, μήπως η πονηριά νικήσει την αγαθότητα σου, μήπως ο φθόνος υπερισχύσει της απάθειας. Μη γίνεσαι αυθάδης για να μη μισηθείς από όλους∙ μήπως η αυθάδειά σου προξενήσει πληγές∙ μη δώσεις ανάπαυση ποτέ στη σάρκα σου, για να μη βαρυνθεί η ψυχή σου∙ ας μην αρπάξει η βλασφημία την σεμνολογία∙ ας μη σε κατεβάσει η απονοιά από τους ουρανούς∙ ας μη σου αποκόψει τον θησαυρό η καύχηση∙ ας μη θριαμβεύσει η μεγελορημοσύνη για τα κρυφά σου∙ ας μην αμαυρώσει κανένα η βασκανία για σένα∙ ας μη τυφλώσει η αφροσύνη τη σύνεσή σου∙ ας μη σκοτίσει η μωρία την φρόνησή σου∙ ας μη κυριεύσει η ανοησία το νου σου∙ ας μη αλλοιώσει η αδιακρισία τη διάκρισή σου∙ ή κάτι άλλο, το οποίο λησμόνησα τώρα, ας μην εισέλθει κρυφά στη καρδιά σου , και σε αιχμαλωτίσει από τη βασιλεία των ουρανών∙ αλλά αγρύπνα , όπως λέγει ο Δαβίδ, μελετώντας ημέρα και νύχτα στο λόγο του Κυρίου , επειδή ο Εχθρός δεν παύει από του να πολεμά μέρα και νύκτα, μήπως και βρει το νου εσύ αργό από τη μελέτη των εντολών του Θεού, και σπείρει τα ζιζάνια του, και κάνει τα τελευταία χειρότερα από τα πρώτα, και ενώ στερηθείς από τα επίγεια να ζημιωθείς και στα ουράνια∙ «Διότι κανένας άνθρωπος, αφού βάλει τα χέρια του στο άροτρο και προσέχει πίσω, δεν είναι κατάλληλος για τη βασιλεία των ουρανών». «Κανένας στρατιώτης δεν μπλέκεται στις βιοτικές υποθέσεις για να αρέσει σ’ αυτόν που τον στρατολόγησε. Αφού λοιπόν εξήλθες από τον κόσμο, και ακολούθησες τον Χριστό, με τέτοιο τρόπο τρέξε για να λάβεις το βραβείο». Μην εκκλίνεις δεξιά και αριστερά, δηλαδή στα αναφερόμενα πάθη , για να μην πέσεις σε κρημνό αμαρτίας , και νεκρώσεις την ψυχή σου∙ αλλά τρέξε στη βασιλική οδό των εντολών του Θεού, και βάδιζε κατ’ ευθεία στην ουράνια βασιλεία∙ συγχρόνως όμως προσευχήσου και για μένα τον αμαρτωλό, ώστε κι εγώ ο ανάξιος να γίνω συμμέτοχος των αγίων, και να καταξιωθώ μαζί σας ν’ απολαύσω τα αιώνια αγαθά, δια του Ιησού Χριστού του Κυρίου μας.
Αυτά σου τα έγραψα, αγαπητέ μου, όχι ότι εγώ φύλαξα κανένα από αυτά ,αλλά για να τα φυλάξεις εσύ και να ευχαριστήσεις τον Θεό∙ διότι ο Κύριος είπε∙ «Όποιος πιστεύει σε εμένα, θα κάνει τα έργα που κάνω κι εγώ». Και εσύ αγαπητέ, πιστεύω, ότι θα κάνεις μεγαλύτερα από τους προηγούμενους σου , εάν φυλάξεις τα πράγματα καθώς τα παρέλαβες. Μη γίνεσαι λοιπόν κριτής των ξένων πραγμάτων, αλλά εσύ να αγωνίζεσαι να διορθώσεις κάθε μέρα τη ζωή σου∙ γιατί ο καθένας από εμάς και όλοι μας πρόκειται να δώσουμε λόγο για τις δικές μας πράξεις. Εσύ λοιπόν συνέχεια εξέταζε τους λογισμού σου, και λέγε στον εαυτό σου∙ έχω ευλάβεια; έχω κατάνυξη; έχω ταπεινοφροσύνη και τα υπόλοιπα που περιγράψαμε παραπάνω; Πάλι εξέταζε και λέγε στον εαυτό σου∙ μήπως τάχα αδιαφορώ; μήπως άρα αργολογώ; Μήπως άρα οργίζομαι, μήπως επιθυμώ κάτι από τα γήινα; Και έτσι κάθε μέρα εξετάζοντας τα προειρημένα , και αποσκορακίζοντας το κακό, προσκολλήσου στο αγαθό∙ γιατί κανείς άλλους δεν είναι αγαθός παρά ένας ο Θεός, ο οποίος σώζει όλους με την χάρη του με τον Κύριο μας Ιησού Χριστό. Σου παραγγέλλω στο όνομα του Ιησού Χριστού παιδί μου ώστε να φυλάξεις την επιτολή αυτή∙ να τη διαβάζεις συνέχεια, και πάλι να τη θέτεις σε φύλαξη∙ και όταν την μάθεις ολόκληρη να μη την παραμελήσεις∙ διότι σου έγραψα με πολλή ακρίβεια για όλα τα πάθη, για να τα μελετάς και να φυλάγεσαι με ακρίβεια. Διότι λέει ο Δαβίδ, «με ποιόν τρόπο θα κατορθώσει ο νέος να καθαρίσει την πορεία του στη ζωή , παρά μόνο με τη φύλαξη των νόμων του Κυρίου;» Μέχρι τώρα αυτά σου τα έκανα φανερά, και τα οποία εύκολα μπορείς να τα φυλάξεις. Όταν όμως τα κατορθώσεις αυτά, τότε θα σου υποστηρίξω το νου με περισσότερη ακρίβεια στη τελειότητα, μέσω του Ιησού Χριστού, στον οποίο καθώς και στον Πατέρα και στο άγιο Πνεύμα πρέπει τιμή και δόξα στους αιώνες. Αμήν.
Περί αγάπης
Μακάριος είναι ο άνθρωπος εκείνος ο οποίος έχει την αγάπη του Θεού∙ διότι έχει μαζί του το Θεό∙ «Διότι ο Θεός είναι αγάπη, και όποιος μένει στην αγάπη , μένει με το Θεό.» Αυτός που έχει αγάπη, υπερνικά τα πάντα με το Θεό∙ αυτός που έχει αγάπη δεν φοβάται∙ διότι η αγάπη βγάζει έξω τον φόβο. Αυτός που έχει αγάπη δεν αποστρέφεται κανένα, ούτε μεγάλο, ούτε ένδοξο, ούτε άδοξο, ούτε φτωχό ούτε πλούσιο∙ αλλά γίνεται παρικάθαρμα όλων των ανθρώπων∙ σε όλα συναινεί, τα πάντα υπομένει. Αυτός που έχει αγάπη δεν αλαζονεύεται σε κανένα. Δεν κομπάζει δεν καταλαλεί κανένα, αλλά αποστρέφεται αυτούς που καταλαλούν. Αυτός που έχει αγάπη δεν περπατά με δόλο, δεν παραγκωνίζει τον αδελφό του, ούτε παραγκωνίζεται. Αυτός που έχει αγάπη δεν φθονεί, δεν συκοφαντεί, δεν χαίρεται με τα σφάλματα των άλλων, δεν διασύρει τον φταίχτη, αλλά τον συλλυπείται και τον βοηθά∙ δεν παραβλέπει τον αδελφό του στην ανάγκη, αλλά τον υπερασπίζεται και συμπάσχει μέχρι θανάτου. Αυτός που έχει την αγάπη κάνει το θέλημα του Θεού, και είναι μαθητής του∙ διότι αυτός ο καλός Δεσπότης μας είπε « από αυτό θα γνωρίσου όλοι ότι είστε μαθητές μου , αν έχετε αγάπη μεταξύ σας». Αυτός που έχει αγάπη ποτέ δεν βλέπει ή λέει κάτι σαν να είναι δικό του, αλλά όσα έχει τα παρουσιάζει κοινά σε όλους. Αυτός που έχει την αγάπη κανένα δεν θεωρεί ως ξένο, αλλά όλους οικείους. Αυτός που έχει την αγάπη δεν παροξύνεται , δεν κομπάζει , δεν εξάπτεται σε θυμό, δεν χαίρεται για τις αδικίες, δεν καταγίνεται συνέχεια σε ψεύδη, δεν έχει για εχθρό κανένα, παρά μόνο τον Διάβολο. Αυτός που έχει την αγάπη υπομένει τα πάντα, πολιτεύεται ενάρετα και μακροθυμεί. Λοιπόν μακάριος είναι όποιος έχει την αγάπη και αναχωρεί από τον κόσμο προς τον Κύριο μαζί της∙ διότι γνωρίζει τον οικείο της και θα γίνει δεκτή στην αγκαλιά του∙ διότι θα συνφάγει με τον Χριστό ο εργάτης της αγάπης∙ διότι με αυτήν ήλθε πάνω στη γη ο Θεός, με αυτή ανοίχτηκε ο παράδεισος και φάνηκε σε μας κλίμακα προς τον ουρανό. Και ενώ υπάρχουμε εχθροί του Θεού , με αυτή συμφιλιωθήκαμε μαζί του . Λοιπόν πρέπει να πούμε, ότι « η αγάπη είναι ο Θεό, και αυτός που μένει στην αγάπη μένει με το Θεό».
Προς καθαίρεση υπερηφάνειας.
Κάθε άσκηση , κάθε εγκράτεια, κάθε ακτημοσύνη και κάθε πολυμάθεια είναι μάταιη για τον άνθρωπο, όταν είναι στερημένος από την ταπεινοφροσύνη. Διότι καθώς η αρχή και το τέλος των αγαθών είναι η ταπεινοφροσύνη, έτσι η αρχή και το τέλος των κακών είναι η υψηλοφροσύνη. Πανούργο και πολύμορφο είναι το ακάθαρτο αυτό πνεύμα της υπερηφάνειας∙ Λοιπόν και αγωνίζεται να τους υποδουλώσει όλους , και στον καθένα στήνει ξεχωριστή παγίδα∙ τον σοφό ζητά να τον παγιδεύσει με την σοφία∙ τον ισχυρό με την ισχύ∙ τον πλούσιο με τον πλούτο∙ τον όμορφο με την ομορφιά∙ τον εύγλωττο , με την ευγλωττία∙ τον καλλίφωνο, με την καλλιφωνία∙ τον επιτήδειο τεχνίτη, με την επιτειδιότητα∙ τον εύστροφό , με την ευστροφία. Παρόμοια δεν σταματά από το να πειράζει και αυτούς που καταγίνονται στα πνευμτικά∙ τον αποτακτικό του κόσμου, με την αποταγή∙ τον εγκρατή, με την εγκράτεια∙ τον ήσυχο, με την ησυχία∙ τον ακτήμονα , με την ακτημοσύνη∙ τον πολυμαθή, με την πολυμάθεια∙ τον ευλαβή , με την ευλάβεια∙ τον έμπειρο στη σοφία, με τη γνώση και την εμπειρία∙ η γνώση όμως είναι παντρεμένη αληθινά με την ταπεινοφροσύνη. Γι’ αυτό και ο Κύριος, επειδή γνωρίζει το δεινό αυτό πάθος(διότι όπου και να ριζώσει , εξαχρειώνει τον άνθρωπο εκείνο και όλη του την εργασία) μας έδωσε την ταπεινοφροσύνη, ως τρόπαιο, λέγοντας∙ «όταν κάνετε όλα αυτά που έχετε διαταχτεί, να λέτε, ότι είμαστε αχρείοι δούλοι». Γιατί λοιπόν επισύρουμε στους εαυτόυς μας την κενότητα και την φρενοβλάβεια; Καθώς λέει ο Απόστολος Παύλος∙ « εάν όμως νομίζει κάποιος ότι είναι κάτι, ενώ είναι μηδέν, εξαπατά τον εαυτό του∙ αλλά ο καθένας ας εξετάζει το έργο του, και τότε ας έχει καύχημα στον εαυτό του, και όχι στον άλλο.» Γιατί λοιπόν εξαπατούμε τους εαυτούς μας, και υπερηφανευόμαστε μεταξύ μας, και ταλαιπωρούμε τους κατώτερους; Ο Κύριος μας διδάσκει με τον Ευαγγελιστή Λουκά, «ότι όσα μεταξύ των ανθρώπων είναι υψηλά, είναι βδελυκτά μπροστά στο Θεό.» Αλλά επαιρόμαστε ως εγκρατείς ενάντια στους ασθενέστερους; Πάλι ελεγχόμαστε από τον Παύλο που λέει∙ « δεν είναι δόκιμος, όποιος προβάλλει τον εαυτό του, αλλά εκείνος ο οποίος προβάλλεται από τον Θεό». Αλλά μεγαλοφρονούμε ενάντια σε αυτούς που ησυχάζουν, ότι εμείς κοπιάζουμε περισσότερο στη διακονία; ο Κύριος όμως επαινεί μάλλον την Μαρία , διότι εξέλεξε την αγαθή μερίδα. Αλλά επαιρόμαστε ως ήσυχοι ενάντια σε εκείνους, οι οποίοι ασχολούνται στα διακονήματα; βρίσκουμε πάλι τον Κύριο να λέει∙ «Δεν ήλθα να υπηρετηθώ αλλά να υπηρετήσω, και να δώσω την ψυχή μου λύτρο αντί πολλών∙» ώστε πρέπει να παραιτηθούμε εντελώς από την υψηλοφροσύνη. Αλλά μεγαλοφρονούμε ότι καθόμαστε σε τόπους έρημους; Ο τόπος όμως δεν μας ωφελεί χωρίς την ταπεινοφροσύνη, καθώς λέει ο απόστολο Παύλος∙» μη κοιτάτε σε αυτά που βλέπονται∙ διότι αυτά που βλέπονται είναι πρόσκαιρα, αυτά όμως που δεν βλέπονται είναι αιώνια.» Αλλά αλαζονευόμαστε ότι κατοικούμε σε λάκκο ή σπηλιά; αυτά είναι σύμβολα νεκρώσεως των παθών, και αφροντησία για τα γήϊνα πράγματα. Αλλά ότι εσύ τα εξέλεξες αυτά τα πράγματα για να κατορθώσεις την αρετή, ας μη σου γίνουν αφορμή για υπερηφάνεια, και μοιάσεις με ανόητο σιδηρουργό, ο οποίος χωρίς να γνωρίζει την τέχνη του, προσπαθεί να πυρώσει το ξύλο αντί τον σίδηρο∙ πρέπει λοιπόν ισχυρά να κρατήσουμε την ταπεινοφροσύνη. Αλλά είσαι πλούσιος κι θεωρείσαι δίκαιος; Μην απομακρύνεσαι από τα μέτρα του Αβραάμ, που ονόμαζε τον εαυτό του γη και στάκτη∙ σου ανατέθηκε φροντίδα λαού∙ αλλά και ο Μωϋσής δέχθηκε φροντίδα λαού….και ενώ μίλησε μαζί με τον Θεό, και είδε τη δόξα του Κυρίου, δεν υψώθηκε στη καρδιά του, ούτε αμέλησε την ταπεινοφροσύνη. Γι’ αυτό και η Αγία Γραφή μαρτυρεί λέγοντας∙ «Και ο άνθρωπος ο Μωϋσής ήταν πράος περισσότερο από όλους τους ανθρώπους, που υπάρχουν στη γη». Αλλά είσαι ωραίος και ισχυρός, και φοράς βασιλικό διάδημα στο κεφάλι σου; μιμήσου τον βασιλιά Δαβίδ, που έλεγε ταπειονοφρονώντας∙ «Εγω όμως είμαι σκουλήκι και όχι άνθρωπος.» Αλλά έχεις γνώση και σοφία και εγκράτεια; Μιμήσου τους τρεις παίδες και τον προφήτη Δανιήλ∙ που έλεγαν∙ «Σε εσένα, Κύριε, είναι η δικαιοσύνη, και σε μας η ντροπή του προσώπου έως την σημερινή ημέρα,»και ο προφήτης « με ψυχή συντετριμμένη και με πνεύμα ταπεινώσεως θα γίνουμε δεκτοί». Και αν οι δίκαιοι έδειξαν τόση ταπείνωση , τι πρέπει να είμαστε εμείς οι αμαρτωλοί; διότι το να καυχάται κάποιος και να μεγαλοφρονεί είναι σαρκικό, σύμφωα με το ρητό του αποστόλου Παύλου∙ «εάν ζείτε κατά τη σάρκα, πρόκειται να πεθάνετε∙ αλλά ένα με το Πνεύμα θανατώνετε τις πράξει της σάρκας, θα ζήσετε». Και δεν είναι δυνατό να νικήσουμε τα πάθη ,εάν πρώτοι δεν κατορθώσουμε την αρετή.
-- -
Ο ταπεινός δεν κενοδοξεί, δεν υπερηφανεύεται να δουλεύει στον Κύριο, από φόβο προς αυτόν. Ο ταπεινός δεν υποστηρίζει το δικό του θέλημα αντιλέγοντας στην αλήθεια, αλλά πείθεται στην αλήθεια. Ο ταπεινός δεν φθονεί για την προκοπή του πλησίον, ούτε χαίρει για τη δυστυχία των άλλων , χαίρεται όμως μάλλον με αυτούς που χαίρονται και κλαίει με αυτούς που κλαίνε. Ο ταπεινός δεν ταπεινώνεται μόνο όταν είναι φτωχός και δυστυχής, ούτε πάλι υπερηφανεύεται στη δόξα και την ευτυχία, αλλά μένει συνεχώς σε αυτή την αρετή. Ο ταπεινός δεν διαβάλλει τον αδελφό του , το οποίο είναι Σατανικό, αλλά αγαπά να ειρηνεύει τις διαφορές, και δεν ανταποδίδει κακόν αντί κακού. Ο ταπεινός δεν τιμά μόνο τους ανωτέρους του , αλλά και τους μικρότερους. Ο ταπεινός με όλη του τη δύναμη ζητά την ευλάβεια. Ο ταπεινός δεν παρασύρεται από τον θυμό, δεν βρίζει ούτε κραυγάζει , αλλά τα φοβάται όλα για χάρη της ευλαβείας. Ο ταπεινός δεν έχει κακό ήθος ούτε τεμπελιάζει, και αν ακόμα προσκληθεί σε εργασία μεσάνυχτα, διότι παρέδωσε τον εαυτό του ως υπήκοος στις εντολές του Κυρίου. Ο ταπεινός δεν πονηρεύεται , αλλά δουλεύει τον Κύριο με απλότητα και ακακία, με αγιασμό και ειρήνη και χαρά πνευματική. Ο ταπεινός δεν μεθάει από τον οίνο, ούτε είναι κοιλιόδουλος, φοβούμενος της εντολή του Κυρίου. Ο ταπεινός εάν υβριστεί , δεν γογγύζει , ούτε εάν λάβει ράπισμα αγανακτεί∙ διότι είναι μαθητής αυτού που υπέμεινε σταυρό για μας. Ο ταπεινός μισεί την φιλαυτία, ούτε φιλονικεί για τα πρωτεία, αλλά ως επιβάτης πλοίου νομίζει τον εαυτό του μέσα στο βίο του. Ο ταπεινός αγαπά να ακούει λόγια πνευματικά, και δεν απομακρύνει το νου του από τις εντολές του Κυρίου∙ διότι απαρνήθηκε τον εαυτό του , για την αληθινή ελπίδα που έχει προς τον Κύριο μας Ιησού Χριστό. Μακάριοι είναι αυτοί , διότι προς αυτούς θα πει ο Κύριος, δεν θα σας καλέσω πλέον δούλους αλλά φίλους και αδελφούς. Αυτώ η δόξα εις τους αιώνας. Αμήν.
Παρασκευή 18 Ιουνίου 2010
Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών
Ἀγαπητοί, μὴ γινώμεθα τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι. | Αγαπητοί, ας μη γίνουμε αγριότεροι από τα ζώα. |
| Ἐκείνοις πάντα κοινὰ καὶ οὐδὲν τοῦ ἄλλου πλέον ἔχει· | Σ’εκείνα όλα είναι κοινά και κανένα δεν έχει περισσότερα από τα άλλα· |
| σύ δὲ ἄνθρωπος ὤν, θηρίου γίνῃ χαλεπώτερος, | εσύ όμως αν και είσαι άνθρωπος, γίνεσαι πιο άσπλαχνος από τα θηρία, |
| μυρίων πενήτων τροφὰς μιᾷ κατακλείων οἰκίᾳ. | κλείνοντας ερμητικά σε ένα σπίτι όσα τρόφιμα θα αρκούσαν για να θρέψουν αμέτρητους φτωχούς. |
| Καίτοι γε οὐχ ἡ φύσις ἡμῖν μόνη κοινή, | Και βέβαια, δεν είναι μόνο η φύση μας κοινή, |
| ἀλλὰ καὶ ἕτερα πλείονα· | αλλά και άλλα περισσότερα· |
| οὐρανὸς κοινὸς καὶ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ ἀστέρες | κοινός είναι ο ουρανός και ο ήλιος και η σελήνη και τα αστέρια |
| καὶ ἀὴρ καὶ θάλασσα καὶ γῆ καὶ ζωὴ καὶ τελευτὴ | και ο αέρας και η θάλασσα και η γη και η ζωή και ο θάνατος |
| καὶ γῆρας καὶ νόσος καὶ ὑγεία καὶ χρεία τροφῆς καὶ ἐνδυμάτων. | και τα γηρατειά και οι αρρώστειες και η υγεία και η ανάγκη τροφής και ρούχων. |
| Πῶς οὖν οὐκ ἄτοπον | Πώς λοιπόν δεν είναι παράλογο |
| τοὺς ἐν τοσούτοις κοινωνοῦντας ἀλλήλοις | αυτοί που μοιράζονται τόσα πολλά μεταξύ τους |
| ἐν τοῖς χρήμασιν οὕτως εἲναι πλεονέκτας, | στα χρήματα να είναι τόσο πλεονέκτες, |
| καὶ τὴν αὐτὴν μὴ διατηρεῖν ἰσονομίαν; | και να μη διατηρούν την ίδια ισονομία; |
| Ὁ γὰρ θάνατος τῆς μὲν ἀπολαύσεως ἀπάγει, | Γιατί ο θάνατος απομακρύνει από την απόλαυση |
| πρὸς δὲ τάς εὐθύνας ἄγει. | και οδηγεί στην τιμωρία. |
| Ἵν’ οὖν μὴ τοῦτο γένηται, | Για να μη γίνει κάτι τέτοιο, |
| πολλῇ χρησώμεθα τῇ ἐλεημοσύνῃ. | ας εφαρμόσουμε την ελεημοσύνη. |
| Αὔτη γάρ ἐστιν ἡ βασίλισσα τῶν ἀρετῶν, | Γιατί αυτή είναι η βασίλισσα των αρετών, |
| ἥ καὶ ἑξαιρήσεται ἡμᾶς τῆς τιμωρίας. | η οποία θα μας απαλλάξει από την τιμωρία. |
| Τὰ περιττὰ δὴ ποιήσωμεν χρήσιμα, | Ας κάνουμε τα περιττά χρήσιμα, |
| τὸν πολὺν προέμενοι πλοῦτον, | αφού παραμερίσουμε τον πολύ πλούτο, |
| καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως, | και την ημέρα της κρίσεως, |
| κἄν μυρία ὧμεν πεπλημμεληκότες, | ακόμη κι αν έχουμε διαπράξει πολλά παραπτώματα |
| ὁ Θεὸς μεταδώσει συγγνώμης ἡμῖν. | ο Θεός θα μας συγχωρήσει. |
Αγιορείτες Άγιοι
Μοναχός Μωυσής Αγιορείτης
Το Άγιον Όρος στην υπερχιλιόχρονη ιστορία του υπήρξε πάντα το άοκνο εργαστήρι της σοφίας και της αρετής µε εξέχουσες µορφές λογίων κι εναρέτων µοναχών.Από τα µέσα του 18ου αιώνος παρατηρείται µία µεγάλη άνθηση στο Άγιον Όρος, που φθάνει µέχρι τις ηµέρες µας. Οι όσιοι Ακάκιος ο Καυσοκαλυβίτης (+ 1730), ο υπέρµετρος αυστηρός σπηλαιώτης ασκητής, ο µιµητής του οσίου Μαξίµου του Καυσοκαλύβη Ιερόθεος ο Ιβηρίτης (+ 1745), ο σοφός διδάσκαλος Άνθιµος ο Κουρούκλης (+ 1782), ο ιλαρός κήρυκας νήσων του Αιγαίου και του Ιονίου, Παϊσιος ο Βελιτσκόφκσυ (+ 1794) ο δηµιουργός "ασκητικοφιλολογικής" σχολής, Σωφρόνιος ο Αγιαννανίτης, Μακάριος ο Νοταράς (+ 1805) ο ασκητής ιεράρχης, Γεώργιος της Τσερνίκα της Ρουµανίας (+ 1806), Νικόδηµος ο Αγιορείτης (+ 1809) ο γνωστός σοφός συγγραφέας, Αθανάσιος ο Πάριος (+ 1813) ο διακεκριµένος διδάσκαλος, Σωφρόνιος Βράτσης της Βουλγαρίας (+ 1813), Αρσένιος ο εν Πάρω (+ 1877) ο διάσηµος ασκητής, Αντύπας της Μολδαβίας (+ 1822), Σιλουανός ο Ρώσος ο Αθωνίτης (+ 1938) γνωστός από την ωραία βιογραφία του και Σάββας ο εν Καλύµνω (+ 1948) ο Θαυµατουργός, αποτελούν σηµαντικό πυρήνα φωτισµού, διδασκαλίας και προσφοράς.
Μαζί µε τους παραπάνω συγκαταλέγονται και οι ένδοξοι Αγιορείτες νεόµαρτυρες, που στον 18ο και 19ο αιώνα φθάνουν τους εξήντα και µεταξύ αυτών διακρίνονται: Παχώµιος ο Νεοσκητιώτης (+ 1730), Κωνσταντίνος ο Ρώσος (+ 1742), ∆αµασκηνός ο Θεσσαλός (+ 1771), Κοσµάς ο Αιτωλός (+ 1779) ο γνωστότατος διδαχός και ιδρυτής ναών και σχολείων, Λουκάς ο Σταυρονικητιανός (+ 1802), Γεράσιµος ο Κουτλουµουσιανοσκητιώτης (+ 1812), Ευθύµιος ο Ιβηροσκητιώτης (+ 1814), Γεδεών ο Καρακαλληνός (+ 1818), Αγαθάγγελος ο Εσφιγµενίτης (+ 1819), Γρηγόριος ο Ε' Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (+ 1821), Παύλος ο Κωνσταµονίτης (+ 1824) και τελευταίος γνωστός Αθανάσιος ο Λήµνιος (+ 1846). Η ίδρυση της Αθωνιάδος Ακαδηµίας (1749) αποτελεί σταθµό της νεώτερης αγιορείτικης ανθήσεως. Αξιόλογοι διδάσκαλοι διδάσκουν σε αυτή όπως ο Νεόφυτος ο Καυσοκαλυβίτης, ο πρώτος σχολάρχης της, µε διάδοχο τον Αρχιµανδρίτη Αγάπιο τον Αγιοταφίτη, που σφαγιάσθηκε έξω της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους, Ευγένιος ο Βούλγαρις, ο χαρισµατούχος διδάσκαλος, Νικόλαος Ζερτζούλης ο Μετσοβίτης, Παναγιώτης Παλαµάς, Αθανάσιος ο Πάριος και άλλοι. Έφοροι και προστάτες της Ακαδηµίας αναδείχθηκαν οι άγιοι Γρηγόριος ο Ε΄, Νικόδηµος ο Αγιορείτης και Μακάριος ο Νοταράς. Μαθητές της υπήρξαν οι νεοµάρτυρες Κοσµάς ο Αιτωλός, Κωνσταντίνος ο Υδραίος και Αθανάσιος Κουλακιώτης όπως επίσης οι πνευµατικοί άνδρες Ιώσηπος Μοισιόδαξ, Σέργιος Μακραίος και ο εθνοµάρτυς Ρήγας Φεραίος. Είναι γεγονός πως για το τουρκοκρατούµενο Γένος η Αθωνιάδα Σχολή απέβη ένας ακόµη φάρος και µιά ελπίδα για την επιβίωσή του. Το τυπογραφείο επίσης που ιδρύεται στη Μ. Λαύρα από τον Κοσµά τον Επιδαύριο (1755) και η παρά τη µονή Βατοπεδίου Σχολή συνδράµουν στην αφύπνιση του Γένους, αλλά δυστυχώς µετά καιρό παρακµάζουν.
Την ίδια εποχή ζουν κι εργάζονται επιφανείς λόγιοι όπως οι Παπα - Ιωνάς Καυσοκαλυβίτης, ∆ιονύσιος Σιατιστέας, Νεόφυτος Σκουρτέος, Βαρθολοµαίος Κουτλουµουσιανός, Παχώµιος ο Τυρναβίτης, ∆ιονύσιος ο εκ Φουρνά (+ 1745) ο Καρυώτης αγιογράφος και συγγραφεύς του βιβλίου της τέχνης των ζωγράφων και ο Καισάριος ∆απόντες (+ 1784) ο Ξηροποταµηνός µοναχός και πολυταξιδεµένος συγγραφέας και ποιητής, ∆ωρόθεος (Ευελπίδης) Βατοπεδινός, Νικηφόρος Ιβηρίτης ο Χαρτοφύλακας.
Στα µέσα του 18ου αιώνος αναπτύσσονται σε όλο το Άγιον Όρος σοβαρές θεολογικές συζητήσεις γύρω από τα ζητήµατα της τελέσεως των µνηµοσύνων των κεκοιµηµένων, της συνεχούς θείας µεταλήψεως και άλλα σχετικά µε την ακρίβεια της Ορθοδόξου Παραδόσεως. Αφορµή των µακρών συζητήσεων απετέλεσε η ανοικοδόµηση του Κυριακού ναού της Ιεράς Σκήτης της Αγίας Άννης (1754). Τέθηκε το ζήτηµα αν τα τελούµενα µνηµόσυνα υπέρ των δωρητών και αφιερωτών θα πρέπει να γίνονται την ηµέρα του Σαββάτου ή της Κυριακής. Επίσης ποια θα πρέπει να είναι η συχνότητα της προσελεύσεως των µοναχών στη Θεία Κοινωνία. Οι συζητήσεις δίχασαν τους µοναχούς και αυτούς που επέµεναν για την τέλεση των µνηµοσύνων τα Σάββατα που αποκάλεσαν κοροιδευτικά "κολλυβάδες". Αυτοί όµως φαίνεται πως ήταν, παρά την αυστηρή τους επιµονή, βαθείς γνώστες της εκκλησιαστικής παραδόσεως κι αγωνίσθηκαν σθεναρά για τη γνησιότητα και την αποκάθαρση της παραδόσεως από πρόσθετες προσµήξεις. Ετσι η προσωνυµία "κολλυβάς" απετέλεσε ευφηµισµό και το κίνηµα δηµιούργησε χρήσιµη και αγαθή αναγέννηση κι ανακαίνηση. Μάλιστα οι πρωτοπόροι του φιλοκαλικού αυτού κινήµατος είναι τρείς άγιοι: Μακάριος Νοταράς, Νικόδηµος Αγιορείτης και Αθανάσιος Πάριος. Συνοιδοιπόροι τους και συνέκδηµοι οι διαπρεποίς λόγιοι: Νεόφυτος ο Καυσοκαλυβίτης, Χριστόφορος ο Αρτηνός, Αγάπιος ο Κύπριος, Ιάκωβος ο Πλοποννήσιος, Παύλος ο ερηµίτης, Θεοδώρητος ο Εσφιγµενίτης και αρκετοί άλλοι. Ορισµένοι ως αυτοεξόριστοι κατέφυγαν στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα και ίδρυσαν δεκάδες µονών, που αρκετές σώζονται µέχρι σήµερα, και στάθηκαν στηρίγµατα του λαού στα δυτικότροπα ρεύµατα. Έτσι βλέπουµε τον όσιο Μακάριο τον Νοταρά στη Χίο, τον Νήφωνα τον Χίο στη Σκιάθο, τον ∆ιονύσιο τον Σκιαθίτη στη Σκύρο, τον Ιερόθεο στην Ύδρα µε αρκετούς µαθητές και φίλους της αγιορείτικης µοναχοτρόφου και αγιοτρόφου παραδόσεως. Στις µονές που ιδρύουν παρατηρούµε πλούσια δράση και σηµαντική προσφορά. Το Οικουµενικό Πατριαρχείο µε συνοδικές αποφάσεις δίνει τις τελικές λύσεις στο "κολλυβαδικό" ζήτηµα. Τα µνηµόσυνα µπορούσαν να τελούνται ανάλογα µε τις περιστάσεις και η Θεία Μετάληψη µε την κατάλληλη προετοιµασία µπορεί να γίνεται συχνά, δίχως να µένει κανείς στην ξηρότητα του τύπου αλλά στη ζωή της ουσίας.
Οι όσιοι Νικόδηµος ο Αγιορείτης, Μακάριος ο Νοταράς και Αθανάσιος ο Πάριος είναι οι χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι της αναγεννήσεως στο Άγιον Όρος και του πνεύµατος που επικράτησε. Πρόκειται για συγγραφείς γνωστών βιβλίων που επέδρασαν στις ψυχές των υποδούλων και που τα πονήµατα τους επανεκδίδονται συνεχώς µέχρι τις ηµέρες µας. Το αγιορείτικο θεολογικό πνεύµα σφραγίζεται µε την έκδοση της "Φιλοκαλίας των Ιερών Νηπτικών" (1785), που αποτελεί εκδοτικό σταθµό στα θεολογικά γράµµατα.
Το Άγιον Όρος σε µία δύσκολη εποχή όπως η Τουρκοκρατία διατήρησε τη φλόγα του πάντα άσβεστη και µάλιστα θέλησε συχνά να τη µεταλαµπαδεύσει στους λαούς των Βαλκανίων και του Βορρά. Έτσι η ανταλλαγή επισκέψεων και η παραµονή αρκετών ανδρών στον ιερό Άθωνα δηµιούργησε µια αξιόλογη πνευµατική και πολιτιστική κίνηση. Στην ησυχία του Αγίου Όρους, ως σχολή ανώτερης φιλοσοφίας καλλιεργείτο όχι µόνο η άσκηση και η νήψη, αλλά και η µελέτη στις πλούσιες βιβλιοθήκες, οι µεταφραστικές εργασίες σπάνιων κειµένων, η σπουδή στην τέχνη και η µεταφορά ενός πνεύµατος προσφοράς και θυσίας. Μεγάλης πνοής είναι το έργο του στάρετς Παϊσιου Βελιτσκόφκσυ µετά την αναχώρησή του από τον Άθωνα. Υπήρξε αναµορφωτής του µοναχισµού στη Ρουµανία και Ρωσία. Παρόµοιο έργο επιτελεί ο µαθητής του όσιος Γεώργιος της Τσερνίκα (+ 1806) στις µονές της Μολδαβίας, έχοντας υποτακτικούς εκατοντάδες µοναχούς, ο όσιος Σωφρόνιος Βράτσης (+ 1813) στο Βουκουρέστι, ο όσιος Αντύπας (+ 1882) από τη Μολδαβία πηγαίνει στο Ιάσιο και καταλήγει στη µονή Βαρλαάµ της Φιλανδίας και ο Ρώσος όσιος Σιλουανός ο Αθωνίτης (+ 1938) διδάσκει µε την πολυµεταφρασµένη βιογραφία του του αρχιµ. Σωφρονίου (+ 1993) και µετά τη µακαρία τελευτή του. Για µια ακόµη φορά γίνεται φανερή η αίγλη της οικουµενικότητος του Αγίου Όρους.
Η αγιορείτικη µοναχική πολιτεία δεν φύλαξε ποτέ µόνο για τον εαυτό της την ευωδία του άνθους της αρετής της. Παρά τη σκληρότητα της τουρκικής σκλαβιάς, την πενία, τη δυσκολία των µετακινήσεων και τους πολλούς κινδύνους, ο ταπεινός αγιορείτικος σκούφος ταξίδεψε σε όλο τον ελληνισµό, για να µεταφέρει το νηφάλιο κήρυγµα της σωτηρίας, της λυτρώσεως, της παραµυθίας, της ενισχύσεως και της ελπίδος. Φλογεροί ιεραπόστολοι όπως ο Άγιος Κοσµάς ο Αιτωλός, που στέφει το µακρύ κήρυγµα του µε το µαρτύριο, ο όσιος Άνθιµος ο Κουρούκλης, που περιοδεύει τα νησιά και κτίζει ναούς και µονές, ο όσιος Μακάριος ο Νοταράς, που στα νησιά του Αιγαίου δηµιουργεί εστίες ουσιαστικής αναψυχής και ανατάσεως - το αυτό έργο πράττει και ο συνέκδηµός, του ο όσιος Αθανάσιος ο Πάριος, ο Αρσένιος της Πάρου και ο Σάββας της Καλύµνου είναι λίγοι από τους πολλούς.
Ο Οικουµενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ο Ιεροµάρτυς, µαζί µε τη χορεία των ενδόξων Αγιορειτών νεοµαρτύρων, διδάσκουν ακόµη πιο λαµπρά µε τη µαρτυρική τους τελείωση και ενδυναµώνουν τον λαό.
Στον αιώνα µας συνεχίζει το Άγιον Όρος τη µυστική προσφορά του, που φανερώνει την υψηλή ορθόδοξη πνευµατικότητα και ζωή και την ακτινοβολία του πέραν των ορίων του, µε την ανάδειξη ασκητικών µορφών, πνευµατικών φυσιογνωµιών και θεολογικών αναστηµάτων. Σε ένα κόσµο που διψά και εναγώνια αναζητά τη γνησιότητα, την ακρίβεια και την αλήθεια, δίδεται η µαρτυρία του βιώµατος της ορθοδόξου πνευµατικής ζωής και της σωτηρίας της ψυχής. Οι πολλοί νέοι κυρίως, σήµερα προσκυνητές αν δεν ενθουσιάζονται, πάντως προβληµατίζονται από τον τρόπο αυτής της ζωής της ασκήσεως, εγκρατείας, απλότητος και ησυχίας των µοναχών. Έτσι ώστε µερικές φορές να αποτελεί σταθµό στη ζωή τους ένα προσκύνηµα στο Άγιον Όρος. Η ταπείνωση και η αγιότητα του Αγίου Όρους διαδραµατίζει ένα ρόλο πνευµατικής εγρηγόρσεως στην Εκκλησία και στον λαό.
Η πνευµατική αγιορείτικη προσωπογραφία έχει να µνηµονεύσει και στα χρόνια µας αρκετές µορφές ισάξιες παλαιοτέρων εποχών, των οποίων µεταφέρουν το πνεύµα και συνάµα αποτελούν αφορµή για να συνεχισθεί και η δική τους εργασία στο µέλλον. Γνωστοί για τη µεγάλη αγάπη τους στο Άγιον Όρος, στις µονές τους, στα πνευµατικά τους τέκνα, στην Παναγία και τον Θεό, φιλάρετοι και φίλεργοι ηγούµενοι υπήρξαν οι κοιµηθέντες αρχιµανδρίτες: Συµεών Γρηγοριάτης (+ 1905), Νεόφυτος Σιµωνοπετρίτης (+ 1907), που υπήρξαν νέοι κτίτορες των µονών τους, Κοδράτος Καρακαλληνός (+ 1940), Αθανάσιος Γρηγοριάτης (+ 1953), Ιερώνυµος Σιµωνοπετρίτης (+ 1957), Φιλάρετος Κωνσταµονίτης (+ 1963), που αναλώθηκαν στην υπηρεσία των µονών τους και των µοναχών τους, Σεραφείµ Αγιοπαυλίτης (+ 1960), Βησσαρίων Γρηγοριάτης (+ 1974), Γαβριήλ ∆ιονυσιάτης (+ 1983), που συνεργάσθηκαν και για κοινές υποθέσεις του Αγίου Όρους µε επιτυχία, Χαραλάµπης Σιµωνοπετρίτης (+ 1970), Εφραίµ Ξηροποταµηνός (+ 1983) και άλλοι.
Ενάρετοι και διακριτικοί µακαριστοί πνευµατικοί - εξοµολόγοι υπήρξαν, εκτός των παραπάνω επιφανών, στον αιώνα µας οι Σάββας (+ 1908) και Γρηγόριος ο Μικραγιαννανίτης, Ιγνάτιος Κουτουνακιώτης (+ 1927), Χαρίτων Καυσοκαλυβίτης, Καισάριος και Μιχαήλ ο αόµατος (+ 1952) οι Αγιαννανίτες, Νεόφυτος, Γαβριήλ (+ 1967), Ευστάθιος (+ 1981) και Ελπίδιος (+ 1983), οι Κύπριοι και Σπυρίδων (+ 1990) οι Νεοσκητιώτες, Γρηγόριος ∆ιονυσιάτης, Μάξιµος Καρακαλληνός, Νικόδηµος Κρητικός Κουτλουµουσιανοσκητιώτης και άλλοι.
Εγνωσµένης αρετής υπήρξαν οι αναπαυθέντες Γέροντες Χατζηγιώργης (+ 1886) ο περιβόητος και αυστηρός νηστευτής και ∆ανιήλ ο Ρουµάνος ο σπηλιώτης, οι Κερασιώτες, Αβιµέλεχ ο Κρητικός και Γεράσιµος (+ 1991) ο γνωστός υµνογράφος, οι Μικραγιαννανίτες, Καλλίνικος (+ 1930) ο νηπτικός και ησυχαστής και ∆ανιήλ (+ 1929) ο Σµυρναίος, οι Κατουνακιώτες, Γεράσιµος Μενάγιας (+ 1957) ο σοφός ερηµίτης, Αββακούµ (+ 1978) ο ανυπόδητος Λαυριώτης, Ισαάκ (+ 1932) ο άριστος κοινοβιάτης και Λάζαρος (+ 1974) οι ∆ιονυσιάτες, Ιωσήφ ο Σπηλιώτης (+ 1959) ο µεγάλος αγωνιστής και θεοφύλακτος (+ 1986) ο αγιόφιλος, οι Νεοσκητιώτες, Γερόντιος (+ 1958) ο Αγιοπαντελεηµονίτης, Αθανάσιος ο Ιβηρίτης (+ 1973) ο ταπεινόφρων και θεοµητροφιλής, Ευλόγιος (+ 1948) ο µεγάλος νηστευτής και Ενώχ (+ 1978) ο χαριτωµένος Ρουµάνος παρά τις Καρυές, Παπα-Τύχων (+ 1968) ο σπουδαίος Ρώσσος ασκητής της Καψάλας, Πορφύριος (+ 1992) ο προορατικός και διορατικός Καυσοκαλυβίτης Γέροντας, που µετέφερε την αγιορείτικη ευλογία επί δεκαετίες στην Αττική και Παϊσιος (+ 1994) ο Αγιορείτης, που ανέπαυσε πολλούς ανθρώπους που τον πλησίασαν µε σεβασµό. Για όλους έγραψαν άξια πολλοί πολλά.
Οι δύο τελευταίοι που αναφέρθηκαν είναι ευρύτερα γνωστοί για τη χάρη τους. Ο Γέροντας Πορφύριος υπήρξε µία από τις πιο σηµαντικές µορφές των ηµερών µας, είχε το κύρος της γνησιότητας, είχε την εµπειρία του Αγίου Πνεύµατος, ήταν αληθινά ταπεινός, ατόφια απλός, είχε συνυφασµένη την παιδικότητα µε την αγιότητα. Υπήρξε ψυχοανατόµος, παιδαγωγός και καθοδηγητής πολλών, που µε συγκίνηση διηγούνται τις συναντήσεις µαζί του. Ο Γέροντας Παϊσιος υπήρξε κι αυτός έµπειρος, υποµονετικός κι επίµονος ιατρός ψυχών κι οδηγός ενός πυκνού πλήθους ανθρώπων µε µεγάλες ανάγκες. Ο ιλαρός του λόγος, το παράδειγµά του, οι συµβουλές του σε άγγιζαν, σου µετέδιδαν ειρήνη, τη χάρη της ευλογίας, τη δρόσο του πνεύµατος.
Μεταξύ των λογίων συγκαταλέγονται ο ιεροµόναχος Θεοδώρητος Λαυριώτης, Γεράσιµος Εσφιγµενίτης (Σµυρνάκης) για το περίφηµο βιβλίο του για το Άγιον Όρος, ο ιεροδιάκονος Κοσµάς Αγιοπαυλίτης (Βλάχος) επίσης, ο ιεροµόναχος Χριστόφορος ∆οχειαρίτης (Κτενάς) για το πλήθος των εργασιών του περί του Αγίου Όρους, οι Λαυριώτες Γέροντες Παντελεήµων, Χρυσόστοµος, Αλέξανδρος (Ευµορφόπουλος), Σπυρίδων (Καµπανάος) ιατρός, Παύλος ( Παυλίδης ) ιατρός, Αλέξανδρος (Λαζαρίδης), Ευλόγιος (Κουρίλας) ο µετέπειτα µητροπολίτης Κορυτσάς, Ιωακείµ Ιβηρίτης, Θεόφιλος, οι Νίκανδρος, Ιάκωβος και Αρκάδιος οι Βατοπεδινοί και οι Ξηροποταµηνοί Γέροντες Παύλος, Χρύσανθος και Ευδόκιµος, Αθανάσιος Παντοκρατορινός, Ζωσιµάς Εσφιγµενίτης, Νείλος (Μητρόπουλος) Σιµωνοπετρίτης, Σάββας Φιλοθεϊτης, Βαρλαάµ Γρηγοριάτης, Θεοδόσιος Αγιοπαυλίτης, Ιωακείµ (Σπετσιέρης) Νεοσκητιώτης και άλλοι.
Το έργο των αγίων, των ηγουµένων, των πνευµατικών, των Γερόντων και των λογίων του Αγίου Όρους, του χθες και του σήµερα, ακτινοβολεί και επιδρά ευεργετικά στον κόσµο. Γιατί το Άγιον Όρος, πέρα από τα κειµήλια τα πολύτιµα, φυλάγει θησαυρούς ζώσης αρετής, που αυτή κυρίως ενδιαφέρει περισσότερο, µε την παροχή τρόπου ζωής προς αντιµετώπιση της καθηµερινής σκληρότητος, µονοτονίας και µοναξιάς. Έτσι το Άγιον Όρος ονοµάσθηκε δικαίως "σχολή πνευµατικής πατρότητος και συµβουλευτικής" (καθηγητής Α. Σταυρόπουλος) και µε το να φιλοξενεί πολλούς και µε το να εξέρχονται οι δυνάµενοι προς εξοµολόγηση, οµιλίες και ιεραποστολή. Των συµβουλών αυτών ακροατές είναι και αρχιερείς, ιερείς, µοναχοί, µοναχές, καθηγητές, δάσκαλοι και οι "ελάχιστοι" των αδελφών. Οπως σωστά ειπώθηκε "στο πρόσωπο των λίγων αυτών ανθρώπων που µένουν αποµονωµένοι στην καλύβα ή στη σπηλιά τους µπορεί να δει τους φρουρούς, τους θεµατοφύλακες, τους "αθλητές" µιας σοφίας και µιας επιστήµης του ανθρώπου που βιαζόµαστε να θαυµάσουµε όταν προέρχεται από τις Ινδίες ή από το Θιβέτ, αλλά την αγνοούµε όταν ασκείται δίπλα µας" (J. Lacarriere).
Οι λόγοι του Γέροντος Παϊσιου για τον βιογραφούµενό του Χατζηγιώργη ταιριάζουν και στον ίδιο και σε αρκετούς από αυτούς που αναφέραµε και χαρακτηρίζουν την καλή τους αγωνία για την πορεία του κόσµου. "Συµβουλεύει ανάλογα τον καθένα, µε διάκριση, και παρηγορεί τις ψυχές και βοηθάει µε τις καρδιακές του προσευχές. Το πρόσωπό του ακτινοβολεί από την αγία του ζωή και σκορπάει θεία χάρη στις πονεµένες ψυχές. Η φήµη του έχει φτάσει παντού και τρέχουν από παντού οι άνθρωποι για να ωφεληθούν πνευµατικά. Από το πρωϊ µέχρι το βράδυ, µαζεύει τον πόνο των πονεµένων και θερµαίνει τις καρδιές τους µε την αγάπη του την πνευµατική, που έµοιαζε µε ανοιξιάτικη λιακάδα". Ο Μικραγιαννανίτης Γέρων Αβιµέλεχ συνήθιζε να απαντά όταν τον ρωτούσαν τι κάνει "Νούν τηρούµε". Ο Κατουνακιώτης Γέρων Λεόντιος τυφλός µονολογούσε "τώρα όλα τα βλέπω καλύτερα, όλα τα αισθάνοµαι καλύτερα, ο Θεός µου έδωσε πιο δυνατό φως, από εκείνο που είχα όταν ήµουν υγιής". Ο Καυσοκαλυβίτης Γέρων Μιχαήλ µε το αειθαλές του χαµόγελο συνοµιλούσε µε τους αγίους. Ο Κωνσταµονίτης βιβλιόφιλος Γέρων Μόδιστος έλεγε: "Αν δεν νοιώσουµε ότι οι όλοι οι αδελφοί είναι δικοί µας και ότι εµείς είµαστε δικοί τους, ποτέ δεν θα κατοικήσει το Άγιον Πνεύµα στην καρδιά µας. Τη στάση µας απέναντί τους δεν πρέπει να τη ρυθµίζει η πνευµατική τους ποιότητα". Ο ασκητικώτατος Καρουλιώτης Γέρων Φιλάρετος έλεγε: "Αδελφοί µου, όλος ο κόσµος τρέχει και προσπαθεί για τη σωτηρία του, εκτός από µένα τον αµαρτωλό". Γέροντας χρόνια ασθενής της Σκήτης Κουτλουµουσίου έλεγε πως "θείο θέληµα είναι και συµφέρει πολλές φορές να είναι το σώµα άρρωστο για να σωθεί η ψυχή". Άλλος σύγχρονος σοφός Γέροντας συχνά τόνιζε : "Η φυσική ησυχία συντείνει στην εσωτερική ησυχία. Όµως αν δεν υπάρχει, πρέπει να υποµείνεις σ' ότι βρίσκεις κι ο Θεός θα σου δώσει τα µεγαλύτερα". Και ψάξε να βρεις γιατί δεν έχεις ειρήνη". Και "Να θλίβεσαι για να χαίρεσαι" και "καλύτερα να 'χεις δυσκολίες παρά να νοµίζεις πως πας καλά, µε τις δυσκολίες ωριµάζεις κι οµορφαίνεις ...". Σ' ένα βιβλίο του ο Γέροντας Μητροφάνης Χιλανδαρινός γράφει περί της µοναχικής προσφοράς πως είναι "η εγκαρδιότητα της προσευχής, η αγάπη που φθάνει µέχρι τη θυσία, η συγχωρητική ταπεινοφροσύνη και η ενθουσιώδης φιλανθρωπία".
Όταν η αγιότητα συµπίπτει µε τη λογιότητα είναι κάτι θαυµαστό. Όταν στο Άγιον Όρος συνεχίζουν να υπάρχουν και σήµερα τέτοιες µορφές είναι µια έκτακτη ευλογία για τον κόσµο.
Μαζί µε τους παραπάνω συγκαταλέγονται και οι ένδοξοι Αγιορείτες νεόµαρτυρες, που στον 18ο και 19ο αιώνα φθάνουν τους εξήντα και µεταξύ αυτών διακρίνονται: Παχώµιος ο Νεοσκητιώτης (+ 1730), Κωνσταντίνος ο Ρώσος (+ 1742), ∆αµασκηνός ο Θεσσαλός (+ 1771), Κοσµάς ο Αιτωλός (+ 1779) ο γνωστότατος διδαχός και ιδρυτής ναών και σχολείων, Λουκάς ο Σταυρονικητιανός (+ 1802), Γεράσιµος ο Κουτλουµουσιανοσκητιώτης (+ 1812), Ευθύµιος ο Ιβηροσκητιώτης (+ 1814), Γεδεών ο Καρακαλληνός (+ 1818), Αγαθάγγελος ο Εσφιγµενίτης (+ 1819), Γρηγόριος ο Ε' Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (+ 1821), Παύλος ο Κωνσταµονίτης (+ 1824) και τελευταίος γνωστός Αθανάσιος ο Λήµνιος (+ 1846). Η ίδρυση της Αθωνιάδος Ακαδηµίας (1749) αποτελεί σταθµό της νεώτερης αγιορείτικης ανθήσεως. Αξιόλογοι διδάσκαλοι διδάσκουν σε αυτή όπως ο Νεόφυτος ο Καυσοκαλυβίτης, ο πρώτος σχολάρχης της, µε διάδοχο τον Αρχιµανδρίτη Αγάπιο τον Αγιοταφίτη, που σφαγιάσθηκε έξω της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους, Ευγένιος ο Βούλγαρις, ο χαρισµατούχος διδάσκαλος, Νικόλαος Ζερτζούλης ο Μετσοβίτης, Παναγιώτης Παλαµάς, Αθανάσιος ο Πάριος και άλλοι. Έφοροι και προστάτες της Ακαδηµίας αναδείχθηκαν οι άγιοι Γρηγόριος ο Ε΄, Νικόδηµος ο Αγιορείτης και Μακάριος ο Νοταράς. Μαθητές της υπήρξαν οι νεοµάρτυρες Κοσµάς ο Αιτωλός, Κωνσταντίνος ο Υδραίος και Αθανάσιος Κουλακιώτης όπως επίσης οι πνευµατικοί άνδρες Ιώσηπος Μοισιόδαξ, Σέργιος Μακραίος και ο εθνοµάρτυς Ρήγας Φεραίος. Είναι γεγονός πως για το τουρκοκρατούµενο Γένος η Αθωνιάδα Σχολή απέβη ένας ακόµη φάρος και µιά ελπίδα για την επιβίωσή του. Το τυπογραφείο επίσης που ιδρύεται στη Μ. Λαύρα από τον Κοσµά τον Επιδαύριο (1755) και η παρά τη µονή Βατοπεδίου Σχολή συνδράµουν στην αφύπνιση του Γένους, αλλά δυστυχώς µετά καιρό παρακµάζουν.
Την ίδια εποχή ζουν κι εργάζονται επιφανείς λόγιοι όπως οι Παπα - Ιωνάς Καυσοκαλυβίτης, ∆ιονύσιος Σιατιστέας, Νεόφυτος Σκουρτέος, Βαρθολοµαίος Κουτλουµουσιανός, Παχώµιος ο Τυρναβίτης, ∆ιονύσιος ο εκ Φουρνά (+ 1745) ο Καρυώτης αγιογράφος και συγγραφεύς του βιβλίου της τέχνης των ζωγράφων και ο Καισάριος ∆απόντες (+ 1784) ο Ξηροποταµηνός µοναχός και πολυταξιδεµένος συγγραφέας και ποιητής, ∆ωρόθεος (Ευελπίδης) Βατοπεδινός, Νικηφόρος Ιβηρίτης ο Χαρτοφύλακας.
Στα µέσα του 18ου αιώνος αναπτύσσονται σε όλο το Άγιον Όρος σοβαρές θεολογικές συζητήσεις γύρω από τα ζητήµατα της τελέσεως των µνηµοσύνων των κεκοιµηµένων, της συνεχούς θείας µεταλήψεως και άλλα σχετικά µε την ακρίβεια της Ορθοδόξου Παραδόσεως. Αφορµή των µακρών συζητήσεων απετέλεσε η ανοικοδόµηση του Κυριακού ναού της Ιεράς Σκήτης της Αγίας Άννης (1754). Τέθηκε το ζήτηµα αν τα τελούµενα µνηµόσυνα υπέρ των δωρητών και αφιερωτών θα πρέπει να γίνονται την ηµέρα του Σαββάτου ή της Κυριακής. Επίσης ποια θα πρέπει να είναι η συχνότητα της προσελεύσεως των µοναχών στη Θεία Κοινωνία. Οι συζητήσεις δίχασαν τους µοναχούς και αυτούς που επέµεναν για την τέλεση των µνηµοσύνων τα Σάββατα που αποκάλεσαν κοροιδευτικά "κολλυβάδες". Αυτοί όµως φαίνεται πως ήταν, παρά την αυστηρή τους επιµονή, βαθείς γνώστες της εκκλησιαστικής παραδόσεως κι αγωνίσθηκαν σθεναρά για τη γνησιότητα και την αποκάθαρση της παραδόσεως από πρόσθετες προσµήξεις. Ετσι η προσωνυµία "κολλυβάς" απετέλεσε ευφηµισµό και το κίνηµα δηµιούργησε χρήσιµη και αγαθή αναγέννηση κι ανακαίνηση. Μάλιστα οι πρωτοπόροι του φιλοκαλικού αυτού κινήµατος είναι τρείς άγιοι: Μακάριος Νοταράς, Νικόδηµος Αγιορείτης και Αθανάσιος Πάριος. Συνοιδοιπόροι τους και συνέκδηµοι οι διαπρεποίς λόγιοι: Νεόφυτος ο Καυσοκαλυβίτης, Χριστόφορος ο Αρτηνός, Αγάπιος ο Κύπριος, Ιάκωβος ο Πλοποννήσιος, Παύλος ο ερηµίτης, Θεοδώρητος ο Εσφιγµενίτης και αρκετοί άλλοι. Ορισµένοι ως αυτοεξόριστοι κατέφυγαν στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα και ίδρυσαν δεκάδες µονών, που αρκετές σώζονται µέχρι σήµερα, και στάθηκαν στηρίγµατα του λαού στα δυτικότροπα ρεύµατα. Έτσι βλέπουµε τον όσιο Μακάριο τον Νοταρά στη Χίο, τον Νήφωνα τον Χίο στη Σκιάθο, τον ∆ιονύσιο τον Σκιαθίτη στη Σκύρο, τον Ιερόθεο στην Ύδρα µε αρκετούς µαθητές και φίλους της αγιορείτικης µοναχοτρόφου και αγιοτρόφου παραδόσεως. Στις µονές που ιδρύουν παρατηρούµε πλούσια δράση και σηµαντική προσφορά. Το Οικουµενικό Πατριαρχείο µε συνοδικές αποφάσεις δίνει τις τελικές λύσεις στο "κολλυβαδικό" ζήτηµα. Τα µνηµόσυνα µπορούσαν να τελούνται ανάλογα µε τις περιστάσεις και η Θεία Μετάληψη µε την κατάλληλη προετοιµασία µπορεί να γίνεται συχνά, δίχως να µένει κανείς στην ξηρότητα του τύπου αλλά στη ζωή της ουσίας.
Οι όσιοι Νικόδηµος ο Αγιορείτης, Μακάριος ο Νοταράς και Αθανάσιος ο Πάριος είναι οι χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι της αναγεννήσεως στο Άγιον Όρος και του πνεύµατος που επικράτησε. Πρόκειται για συγγραφείς γνωστών βιβλίων που επέδρασαν στις ψυχές των υποδούλων και που τα πονήµατα τους επανεκδίδονται συνεχώς µέχρι τις ηµέρες µας. Το αγιορείτικο θεολογικό πνεύµα σφραγίζεται µε την έκδοση της "Φιλοκαλίας των Ιερών Νηπτικών" (1785), που αποτελεί εκδοτικό σταθµό στα θεολογικά γράµµατα.
Το Άγιον Όρος σε µία δύσκολη εποχή όπως η Τουρκοκρατία διατήρησε τη φλόγα του πάντα άσβεστη και µάλιστα θέλησε συχνά να τη µεταλαµπαδεύσει στους λαούς των Βαλκανίων και του Βορρά. Έτσι η ανταλλαγή επισκέψεων και η παραµονή αρκετών ανδρών στον ιερό Άθωνα δηµιούργησε µια αξιόλογη πνευµατική και πολιτιστική κίνηση. Στην ησυχία του Αγίου Όρους, ως σχολή ανώτερης φιλοσοφίας καλλιεργείτο όχι µόνο η άσκηση και η νήψη, αλλά και η µελέτη στις πλούσιες βιβλιοθήκες, οι µεταφραστικές εργασίες σπάνιων κειµένων, η σπουδή στην τέχνη και η µεταφορά ενός πνεύµατος προσφοράς και θυσίας. Μεγάλης πνοής είναι το έργο του στάρετς Παϊσιου Βελιτσκόφκσυ µετά την αναχώρησή του από τον Άθωνα. Υπήρξε αναµορφωτής του µοναχισµού στη Ρουµανία και Ρωσία. Παρόµοιο έργο επιτελεί ο µαθητής του όσιος Γεώργιος της Τσερνίκα (+ 1806) στις µονές της Μολδαβίας, έχοντας υποτακτικούς εκατοντάδες µοναχούς, ο όσιος Σωφρόνιος Βράτσης (+ 1813) στο Βουκουρέστι, ο όσιος Αντύπας (+ 1882) από τη Μολδαβία πηγαίνει στο Ιάσιο και καταλήγει στη µονή Βαρλαάµ της Φιλανδίας και ο Ρώσος όσιος Σιλουανός ο Αθωνίτης (+ 1938) διδάσκει µε την πολυµεταφρασµένη βιογραφία του του αρχιµ. Σωφρονίου (+ 1993) και µετά τη µακαρία τελευτή του. Για µια ακόµη φορά γίνεται φανερή η αίγλη της οικουµενικότητος του Αγίου Όρους.
Η αγιορείτικη µοναχική πολιτεία δεν φύλαξε ποτέ µόνο για τον εαυτό της την ευωδία του άνθους της αρετής της. Παρά τη σκληρότητα της τουρκικής σκλαβιάς, την πενία, τη δυσκολία των µετακινήσεων και τους πολλούς κινδύνους, ο ταπεινός αγιορείτικος σκούφος ταξίδεψε σε όλο τον ελληνισµό, για να µεταφέρει το νηφάλιο κήρυγµα της σωτηρίας, της λυτρώσεως, της παραµυθίας, της ενισχύσεως και της ελπίδος. Φλογεροί ιεραπόστολοι όπως ο Άγιος Κοσµάς ο Αιτωλός, που στέφει το µακρύ κήρυγµα του µε το µαρτύριο, ο όσιος Άνθιµος ο Κουρούκλης, που περιοδεύει τα νησιά και κτίζει ναούς και µονές, ο όσιος Μακάριος ο Νοταράς, που στα νησιά του Αιγαίου δηµιουργεί εστίες ουσιαστικής αναψυχής και ανατάσεως - το αυτό έργο πράττει και ο συνέκδηµός, του ο όσιος Αθανάσιος ο Πάριος, ο Αρσένιος της Πάρου και ο Σάββας της Καλύµνου είναι λίγοι από τους πολλούς.
Ο Οικουµενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ο Ιεροµάρτυς, µαζί µε τη χορεία των ενδόξων Αγιορειτών νεοµαρτύρων, διδάσκουν ακόµη πιο λαµπρά µε τη µαρτυρική τους τελείωση και ενδυναµώνουν τον λαό.
Στον αιώνα µας συνεχίζει το Άγιον Όρος τη µυστική προσφορά του, που φανερώνει την υψηλή ορθόδοξη πνευµατικότητα και ζωή και την ακτινοβολία του πέραν των ορίων του, µε την ανάδειξη ασκητικών µορφών, πνευµατικών φυσιογνωµιών και θεολογικών αναστηµάτων. Σε ένα κόσµο που διψά και εναγώνια αναζητά τη γνησιότητα, την ακρίβεια και την αλήθεια, δίδεται η µαρτυρία του βιώµατος της ορθοδόξου πνευµατικής ζωής και της σωτηρίας της ψυχής. Οι πολλοί νέοι κυρίως, σήµερα προσκυνητές αν δεν ενθουσιάζονται, πάντως προβληµατίζονται από τον τρόπο αυτής της ζωής της ασκήσεως, εγκρατείας, απλότητος και ησυχίας των µοναχών. Έτσι ώστε µερικές φορές να αποτελεί σταθµό στη ζωή τους ένα προσκύνηµα στο Άγιον Όρος. Η ταπείνωση και η αγιότητα του Αγίου Όρους διαδραµατίζει ένα ρόλο πνευµατικής εγρηγόρσεως στην Εκκλησία και στον λαό.
Η πνευµατική αγιορείτικη προσωπογραφία έχει να µνηµονεύσει και στα χρόνια µας αρκετές µορφές ισάξιες παλαιοτέρων εποχών, των οποίων µεταφέρουν το πνεύµα και συνάµα αποτελούν αφορµή για να συνεχισθεί και η δική τους εργασία στο µέλλον. Γνωστοί για τη µεγάλη αγάπη τους στο Άγιον Όρος, στις µονές τους, στα πνευµατικά τους τέκνα, στην Παναγία και τον Θεό, φιλάρετοι και φίλεργοι ηγούµενοι υπήρξαν οι κοιµηθέντες αρχιµανδρίτες: Συµεών Γρηγοριάτης (+ 1905), Νεόφυτος Σιµωνοπετρίτης (+ 1907), που υπήρξαν νέοι κτίτορες των µονών τους, Κοδράτος Καρακαλληνός (+ 1940), Αθανάσιος Γρηγοριάτης (+ 1953), Ιερώνυµος Σιµωνοπετρίτης (+ 1957), Φιλάρετος Κωνσταµονίτης (+ 1963), που αναλώθηκαν στην υπηρεσία των µονών τους και των µοναχών τους, Σεραφείµ Αγιοπαυλίτης (+ 1960), Βησσαρίων Γρηγοριάτης (+ 1974), Γαβριήλ ∆ιονυσιάτης (+ 1983), που συνεργάσθηκαν και για κοινές υποθέσεις του Αγίου Όρους µε επιτυχία, Χαραλάµπης Σιµωνοπετρίτης (+ 1970), Εφραίµ Ξηροποταµηνός (+ 1983) και άλλοι.
Ενάρετοι και διακριτικοί µακαριστοί πνευµατικοί - εξοµολόγοι υπήρξαν, εκτός των παραπάνω επιφανών, στον αιώνα µας οι Σάββας (+ 1908) και Γρηγόριος ο Μικραγιαννανίτης, Ιγνάτιος Κουτουνακιώτης (+ 1927), Χαρίτων Καυσοκαλυβίτης, Καισάριος και Μιχαήλ ο αόµατος (+ 1952) οι Αγιαννανίτες, Νεόφυτος, Γαβριήλ (+ 1967), Ευστάθιος (+ 1981) και Ελπίδιος (+ 1983), οι Κύπριοι και Σπυρίδων (+ 1990) οι Νεοσκητιώτες, Γρηγόριος ∆ιονυσιάτης, Μάξιµος Καρακαλληνός, Νικόδηµος Κρητικός Κουτλουµουσιανοσκητιώτης και άλλοι.
Εγνωσµένης αρετής υπήρξαν οι αναπαυθέντες Γέροντες Χατζηγιώργης (+ 1886) ο περιβόητος και αυστηρός νηστευτής και ∆ανιήλ ο Ρουµάνος ο σπηλιώτης, οι Κερασιώτες, Αβιµέλεχ ο Κρητικός και Γεράσιµος (+ 1991) ο γνωστός υµνογράφος, οι Μικραγιαννανίτες, Καλλίνικος (+ 1930) ο νηπτικός και ησυχαστής και ∆ανιήλ (+ 1929) ο Σµυρναίος, οι Κατουνακιώτες, Γεράσιµος Μενάγιας (+ 1957) ο σοφός ερηµίτης, Αββακούµ (+ 1978) ο ανυπόδητος Λαυριώτης, Ισαάκ (+ 1932) ο άριστος κοινοβιάτης και Λάζαρος (+ 1974) οι ∆ιονυσιάτες, Ιωσήφ ο Σπηλιώτης (+ 1959) ο µεγάλος αγωνιστής και θεοφύλακτος (+ 1986) ο αγιόφιλος, οι Νεοσκητιώτες, Γερόντιος (+ 1958) ο Αγιοπαντελεηµονίτης, Αθανάσιος ο Ιβηρίτης (+ 1973) ο ταπεινόφρων και θεοµητροφιλής, Ευλόγιος (+ 1948) ο µεγάλος νηστευτής και Ενώχ (+ 1978) ο χαριτωµένος Ρουµάνος παρά τις Καρυές, Παπα-Τύχων (+ 1968) ο σπουδαίος Ρώσσος ασκητής της Καψάλας, Πορφύριος (+ 1992) ο προορατικός και διορατικός Καυσοκαλυβίτης Γέροντας, που µετέφερε την αγιορείτικη ευλογία επί δεκαετίες στην Αττική και Παϊσιος (+ 1994) ο Αγιορείτης, που ανέπαυσε πολλούς ανθρώπους που τον πλησίασαν µε σεβασµό. Για όλους έγραψαν άξια πολλοί πολλά.
Οι δύο τελευταίοι που αναφέρθηκαν είναι ευρύτερα γνωστοί για τη χάρη τους. Ο Γέροντας Πορφύριος υπήρξε µία από τις πιο σηµαντικές µορφές των ηµερών µας, είχε το κύρος της γνησιότητας, είχε την εµπειρία του Αγίου Πνεύµατος, ήταν αληθινά ταπεινός, ατόφια απλός, είχε συνυφασµένη την παιδικότητα µε την αγιότητα. Υπήρξε ψυχοανατόµος, παιδαγωγός και καθοδηγητής πολλών, που µε συγκίνηση διηγούνται τις συναντήσεις µαζί του. Ο Γέροντας Παϊσιος υπήρξε κι αυτός έµπειρος, υποµονετικός κι επίµονος ιατρός ψυχών κι οδηγός ενός πυκνού πλήθους ανθρώπων µε µεγάλες ανάγκες. Ο ιλαρός του λόγος, το παράδειγµά του, οι συµβουλές του σε άγγιζαν, σου µετέδιδαν ειρήνη, τη χάρη της ευλογίας, τη δρόσο του πνεύµατος.
Μεταξύ των λογίων συγκαταλέγονται ο ιεροµόναχος Θεοδώρητος Λαυριώτης, Γεράσιµος Εσφιγµενίτης (Σµυρνάκης) για το περίφηµο βιβλίο του για το Άγιον Όρος, ο ιεροδιάκονος Κοσµάς Αγιοπαυλίτης (Βλάχος) επίσης, ο ιεροµόναχος Χριστόφορος ∆οχειαρίτης (Κτενάς) για το πλήθος των εργασιών του περί του Αγίου Όρους, οι Λαυριώτες Γέροντες Παντελεήµων, Χρυσόστοµος, Αλέξανδρος (Ευµορφόπουλος), Σπυρίδων (Καµπανάος) ιατρός, Παύλος ( Παυλίδης ) ιατρός, Αλέξανδρος (Λαζαρίδης), Ευλόγιος (Κουρίλας) ο µετέπειτα µητροπολίτης Κορυτσάς, Ιωακείµ Ιβηρίτης, Θεόφιλος, οι Νίκανδρος, Ιάκωβος και Αρκάδιος οι Βατοπεδινοί και οι Ξηροποταµηνοί Γέροντες Παύλος, Χρύσανθος και Ευδόκιµος, Αθανάσιος Παντοκρατορινός, Ζωσιµάς Εσφιγµενίτης, Νείλος (Μητρόπουλος) Σιµωνοπετρίτης, Σάββας Φιλοθεϊτης, Βαρλαάµ Γρηγοριάτης, Θεοδόσιος Αγιοπαυλίτης, Ιωακείµ (Σπετσιέρης) Νεοσκητιώτης και άλλοι.
Το έργο των αγίων, των ηγουµένων, των πνευµατικών, των Γερόντων και των λογίων του Αγίου Όρους, του χθες και του σήµερα, ακτινοβολεί και επιδρά ευεργετικά στον κόσµο. Γιατί το Άγιον Όρος, πέρα από τα κειµήλια τα πολύτιµα, φυλάγει θησαυρούς ζώσης αρετής, που αυτή κυρίως ενδιαφέρει περισσότερο, µε την παροχή τρόπου ζωής προς αντιµετώπιση της καθηµερινής σκληρότητος, µονοτονίας και µοναξιάς. Έτσι το Άγιον Όρος ονοµάσθηκε δικαίως "σχολή πνευµατικής πατρότητος και συµβουλευτικής" (καθηγητής Α. Σταυρόπουλος) και µε το να φιλοξενεί πολλούς και µε το να εξέρχονται οι δυνάµενοι προς εξοµολόγηση, οµιλίες και ιεραποστολή. Των συµβουλών αυτών ακροατές είναι και αρχιερείς, ιερείς, µοναχοί, µοναχές, καθηγητές, δάσκαλοι και οι "ελάχιστοι" των αδελφών. Οπως σωστά ειπώθηκε "στο πρόσωπο των λίγων αυτών ανθρώπων που µένουν αποµονωµένοι στην καλύβα ή στη σπηλιά τους µπορεί να δει τους φρουρούς, τους θεµατοφύλακες, τους "αθλητές" µιας σοφίας και µιας επιστήµης του ανθρώπου που βιαζόµαστε να θαυµάσουµε όταν προέρχεται από τις Ινδίες ή από το Θιβέτ, αλλά την αγνοούµε όταν ασκείται δίπλα µας" (J. Lacarriere).
Οι λόγοι του Γέροντος Παϊσιου για τον βιογραφούµενό του Χατζηγιώργη ταιριάζουν και στον ίδιο και σε αρκετούς από αυτούς που αναφέραµε και χαρακτηρίζουν την καλή τους αγωνία για την πορεία του κόσµου. "Συµβουλεύει ανάλογα τον καθένα, µε διάκριση, και παρηγορεί τις ψυχές και βοηθάει µε τις καρδιακές του προσευχές. Το πρόσωπό του ακτινοβολεί από την αγία του ζωή και σκορπάει θεία χάρη στις πονεµένες ψυχές. Η φήµη του έχει φτάσει παντού και τρέχουν από παντού οι άνθρωποι για να ωφεληθούν πνευµατικά. Από το πρωϊ µέχρι το βράδυ, µαζεύει τον πόνο των πονεµένων και θερµαίνει τις καρδιές τους µε την αγάπη του την πνευµατική, που έµοιαζε µε ανοιξιάτικη λιακάδα". Ο Μικραγιαννανίτης Γέρων Αβιµέλεχ συνήθιζε να απαντά όταν τον ρωτούσαν τι κάνει "Νούν τηρούµε". Ο Κατουνακιώτης Γέρων Λεόντιος τυφλός µονολογούσε "τώρα όλα τα βλέπω καλύτερα, όλα τα αισθάνοµαι καλύτερα, ο Θεός µου έδωσε πιο δυνατό φως, από εκείνο που είχα όταν ήµουν υγιής". Ο Καυσοκαλυβίτης Γέρων Μιχαήλ µε το αειθαλές του χαµόγελο συνοµιλούσε µε τους αγίους. Ο Κωνσταµονίτης βιβλιόφιλος Γέρων Μόδιστος έλεγε: "Αν δεν νοιώσουµε ότι οι όλοι οι αδελφοί είναι δικοί µας και ότι εµείς είµαστε δικοί τους, ποτέ δεν θα κατοικήσει το Άγιον Πνεύµα στην καρδιά µας. Τη στάση µας απέναντί τους δεν πρέπει να τη ρυθµίζει η πνευµατική τους ποιότητα". Ο ασκητικώτατος Καρουλιώτης Γέρων Φιλάρετος έλεγε: "Αδελφοί µου, όλος ο κόσµος τρέχει και προσπαθεί για τη σωτηρία του, εκτός από µένα τον αµαρτωλό". Γέροντας χρόνια ασθενής της Σκήτης Κουτλουµουσίου έλεγε πως "θείο θέληµα είναι και συµφέρει πολλές φορές να είναι το σώµα άρρωστο για να σωθεί η ψυχή". Άλλος σύγχρονος σοφός Γέροντας συχνά τόνιζε : "Η φυσική ησυχία συντείνει στην εσωτερική ησυχία. Όµως αν δεν υπάρχει, πρέπει να υποµείνεις σ' ότι βρίσκεις κι ο Θεός θα σου δώσει τα µεγαλύτερα". Και ψάξε να βρεις γιατί δεν έχεις ειρήνη". Και "Να θλίβεσαι για να χαίρεσαι" και "καλύτερα να 'χεις δυσκολίες παρά να νοµίζεις πως πας καλά, µε τις δυσκολίες ωριµάζεις κι οµορφαίνεις ...". Σ' ένα βιβλίο του ο Γέροντας Μητροφάνης Χιλανδαρινός γράφει περί της µοναχικής προσφοράς πως είναι "η εγκαρδιότητα της προσευχής, η αγάπη που φθάνει µέχρι τη θυσία, η συγχωρητική ταπεινοφροσύνη και η ενθουσιώδης φιλανθρωπία".
Όταν η αγιότητα συµπίπτει µε τη λογιότητα είναι κάτι θαυµαστό. Όταν στο Άγιον Όρος συνεχίζουν να υπάρχουν και σήµερα τέτοιες µορφές είναι µια έκτακτη ευλογία για τον κόσµο.
Ἡ Ζωὴ τοῦ Μεγάλου Μοναστηριοῦ (῞Αγιον ῎Ορος)- Ζαχαρίας Παπαντωνίου
Ζαχαρίας Παπαντωνίου
Ἡ Ζωὴ τοῦ Μεγάλου Μοναστηριοῦ
Ἀπὸ τὸ «Ἅγιον Ὄρος». Ἀθήνα, Ἐκδόσεις Ἐστία, 1934.
Φτάσαμε στὸ Βατοπέδι τὴν ὥρα τοῦ ὕπνου, στὶς δυὸ τὸ ἀπόγεμα. Ἡ μονὴ ἡσυχάζει. Τὸ κῦμα τοῦ μεγάλου του κόλπου νανουρίζει τὴν ἀπραξία της, σβήνοντας ἀπάνω στὰ χαλίκια ρυθμικὸ καὶ ἤρεμο. Εἴμαστε μπροστὰ στὸ θολωτὸν πυλώνα, ποὺ κρύβει στὴν κοιλότητά του ζωγραφισμένη τὴν Παρθένο, καθὼς ὅλοι οἱ πυλῶνες τῶν μοναστηριῶν, καὶ περιμένομε νὰ προβάλη ὁ πορτάρης. Ἔρχεται μὲ τὴν ἀπροθυμία καὶ τὴν ἀπεριέργεια—δυὸ χαρακτηριστικὰ τοῦ καλόγερου. Τὸ πρόσωπὸ του τραχύ, τὰ γένεια του σὰ μοῦσκλα σὲ δέντρο, τὰ πολλὰ μαλλιά του στενοχωρημένα μέσα στὸ στενὸ κυλινδρικὸ καλυμαύχι. Οὔτε μᾶς κοιτάζει. Ἁπλώνει μόνο τὸ χέρι του γιὰ τὸ διαμονητήριο. Τὸ διαβάζει μὲ προσοχὴ καὶ μὲ δυσπιστία, ἔπειτα τὸ στέλνει στὸν ἀρχοντάρη γιὰ τὸν ἔλεγχο. Ὁ ἀρχοντάρης τὸ πηγαίνει στὴν ἐπιτροπή. Ἡ ἐπιτροπή μας δίνει τὴν ἄδεια. Ἀνεβαίνουμε μιὰ σκάλα ὁλόρθη, σχεδὸν κάθετη, καὶ πέφτομε κατάκοποι στὸ ἀρχονταρίκι. Αὐτὸ τὸ ἀρχονταρίκι δὲ διαψεύδει καθόλου τὴν ὀνομασία του. Δωμάτια ὕπνου ἄνετα, κρεβάτια ποὺ κοιμίζουν, καναπέδες ποὺ ξεκουράζουν, τὸ γαλάζιο τῆς θάλασσας κι ὁ ἀέρας της μέσα στὸν ξενώνα, ἠλεκτροφωτισμός,—νὰ ἡ νεωτεριστικὴ ἀνορθογραφία ποὺ κάνει τὸ Βατοπέδι μέσα στὴν παρελθοντικὴν αὐτὴ πολιτεία. Πῶς ἐπῆρε τέτοιο χαρακτήρα, δὲν τὸ ξέρει καὶ τὸ ἴδιο τὸ μοναστήρι. Ἕνας ὑπηρέτης λαϊκός, ξυρισμένος, μὲ τακουνάτες παντοῦφλες, σήκωσε τὰ πράγματά μας. Ἕνας νεαρὸς καλόγερος μὲ τὸν κοντὸ στρογγυλὸ θάμνο τῆς μαύρης του γενειάδας γύρω στὸ ροδαλὸ πρόσωπό του, μᾶς καλημέρισεν ἀγγλικὰ μὲ τέλεια προφορά. Ὅταν εἶδε πὼς ἔκαμε λάθος, μεταχειρίστηκε τὰ ἑλληνικά του. Ἦταν ὁ καλόγερος ποὺ ὁρίστηκε καμαριέρης μας. Δύσκολα στὰ ξενοδοχεῖα θὰ βρίσκαμε ἕναν τόσο γοργὸ καὶ ἐξασκημένον ὑπάλληλο. Εἶχε κάμει στρατιώτης στοὺς τελευταίους πολέμους, ὑπηρέτησε πέντε χρόνια στὸ Λονδΐνο σ' ἕνα διπλωμάτη, κι ὕστερα ἦρθε στὸ Βατοπέδι, ντύθηκε τὸ ράσο κι ἔγινε κωδωνοκρούστης. Τὴ δεύτερη φορὰ ποὺ ξαναπῆγα στὸ Ὄρος, δὲν τὸν ξαναβρῆκα. Εἶχε αὐτοκτονήσει. Ποιός, θὰ τὰ ἐξηγήση αὐτά;
Ἡ λέξη μοναστήρι φέρνει σ' ἐμᾶς τοὺς ὀρθόδοξους μιὰν ὁρισμένη ἀρχιτεκτονικὴν εἰκόνα: μεγάλο τετράγωνο ἀπὸ ἑνωμένα κελλιά, ἡ αὐλὴ κλεισμένη μέσα στὰ κελλιά, καὶ στὴ μέση τῆς αὐλῆς ἡ ἐκκλησία. Ἄν σ' αὐτὰ προσθέσωμε τὰ θεμελιώδη μοτίβα τοῦ μοναστηριοῦ, τὸν ξύλινο ἐξώστη ποὺ ἁπλώνεται ἀπ' ἄκρη σ' ἄκρη στὸ ἐξωτερικὸ τῶν κελλιῶν, τὰ τόξα καὶ τὸ κυπαρίσσι, ἔχομε τὸ μοναστῆρι, τὴν κοινὴ ἀντικειμενικὴν εἰκόνα, τὸ ρωμαντικὸ σκιαγράφημα ποὺ βρίσκεται μέσα στὸ νοῦ τῶν Ἑλλήνων. Πόσα ὅμως νέα σχήματα δημιουργεῖ ἐπάνω σ' αὐτὸν τὸ θεμελιώδη τύπο τοῦ μοναστηριοῦ ὁ καιρός, ποιοὺς πλουτισμοὺς μπορεῖ νὰ πάρη ὁ ρυθμός, τὸ βλέπομε στὸ Βατοπέδι. Ἐδῶ ὁ καιρὸς εἶχε φαντασία. Προσθέτοντας ἀνάλογα μὲ τὴν ἀνάγκη, ἔφτιασε μία πόλη ὁλόκληρη, ὅπου τίποτε δὲν εἶναι βαρύ, δυσαρμονικό, βιαστικὸ ἢ ξένο. Καμινάδες, μπαλκόνια, πύργοι, παρεκκλήσια, καμπαναριά, χαγιάτια, λιθόστρωτα, κολῶνες, χωνεύουν τὰ ἀνώμαλα σχήματά τους μέσα σὲ μιὰ γενικὴν ἁρμονία, σ' ἕναν, ἂς τὸν ποῦμε ἔτσι, ἁγιορειτικὸ ρυθμό. Ὁ Καιρὸς ἔχει τὴν αἰσθητική του. Καὶ τὴν ἐπιβάλλει. Πόσο αὐτὰ τὰ σχήματα βοηθοῦνε τὸ ἕνα τὸ ἄλλο! Πῶς βρίσκομε τὴν ἑνότητα σὲ τόσο πλῆθος μορφῶν! Πόσο ἄνετα, μέσα στὴν ἀπέραντην αὐλή, ὑψώνεται τὸ πάμπυκνο τοῦτο δάσος τῶν κτιρίων, καὶ πῶς ὅλὸ ἔξαφνα ζωντανεύει, ὅταν ἀπὸ τὸ ὕψος τοῦ ἀρχαίου καμπαναριοῦ ἡ μελωδικὴ κωδωνοκρουσία καλεῖ τοὺς μοναχοὺς στὴν προσευχή!
Εἶναι δειλινό. Κατεβαίνουν μέσα στὸν ἥλιο ἕνας-ἕνας καὶ πηγαίνουν στὸ Καθολικό, ποὺ στέκει μὲ τὸ βαθὺ κόκκινο χρῶμα του στὴν αὐλή. Ἡ πυκνὴ μοναστικὴ πόλη ξύπνησεν ἀπὸ τὴ νάρκη τοῦ μεσημεριοῦ. Ἑσπερινός. Πρῶτα, φαίνονται οἱ γέροι. Τοὺς χρειάζεται ὥρα νὰ φτάσουν, καὶ ξεκινοῦν νωρίς. Ἔπειτα ἀκούγεται τὸ στερεὸ καὶ γρήγορο βῆμα τῶν νέων. Τὰ νιάτα τους δὲν ξεχνοῦν τὸ λύγισμά τους μέσα στὸ ράσο. Μερικοὶ ἀπ' αὐτοὺς εἶναι ἀνήσυχες σερπαντίνες, ἄλλοι κρατοῦν τὸ παράστημα ὁλόϊσο, λεπτὸ καὶ σεμνὸ κιονίσκο βυζαντινοῦ τρούλλου. Ἡ φορεσιὰ τους περιποιημένη. Τὸ ράσο κατακαίνουργο. Τὸ ἐπανωκαλύμαυχον ἄψογο. Εἶναι αὐστηρὸ τὸ πρωτόκολλο στὸ Βατοπέδι. Ὅταν μπῆκα στὸ Καθολικὸ κι εἶδα τοὺς μαύρους των ἴσκιους νὰ γεμίζουν τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ ναοῦ κρυμμένοι στὰ στασίδια, ἐντοιχισμένοι, θἄλεγε κανείς, δίστασα νὰ πάρω τὴ θέση πού μοῦ ἔδωκαν σ’ ἕνα στασίδι. Ἐκτελοῦσαν τὴν ἀκολουθία τοῦ ἐσπερινοῦ μὲ σοβαρότητα, ὅπως ὁ καλὸς τεχνίτης τὸ ἔργο του. Ἔνιωθα λοιπὸν πὼς κανένας λαϊκὸς δὲν ἔχει δουλειὰ ἐκεῖ. Ἐζήτησα κάποια γωνιά. Ὅλες οἱ γωνιὲς ἦταν πιασμένες. Ὅλα τὰ σκοτάδια εἶχαν καλόγερους. Μὲ δυσκολία βρῆκα ἕνα ἀπόμακρο στασίδι γιὰ νὰ παρακολουθήσω ὅλην αὐτὴ τὴν τελετικὴν αὐστηρότητα. Οἱ καλόγεροι εἶναι τοποθετημένοι, ὅπως πάντα, κατὰ τάξιν ἱεραρχίας καὶ ἀξίας. Λάθη στὸ πρωτόκολλο δὲν ἐπιτρέπονται. Ὄρθιοι κρατοῦν τὰ στασίδια τους. Τὸ κανονάρχημα γίνεται σύμφωνα μὲ τὴ μοναστηριακὴ παράδοσή του. Ὁ κανονάρχης, ποὺ εἶναι πάντα καλόγερος, πηγαίνει ἀδιάκοπα ἀπὸ τὸ δεξιὸ στὸν ἀριστερὸ ψάλτη, ἐπειδὴ ὁ ἴδιος εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ κανοναρχήση καὶ στοὺς δυό. Ἥσυχα ἀνεμίζεται στὶς πλάτες του τὸ εἰδικό του ἔνδυμα, μαῦρος αὐλακωτὸς μανδύας, προωρισμένος μόνο γι' αὐτὴ τὴν ὑπηρεσία. Στὸν πρῶτο νάρθηκα, στὴ «λιτή», στέκουν οἱ κουρασμένοι, οἱ ὀλιγώτερο χρήσιμοι γιὰ τὴν ἀκολουθία. Στὸν ἐξωνάρθηκα, οἱ ἐντελῶς γέροι. Δὲ θέλω νὰ κρίνω τὴν ψαλμῳδία. Ἡ μουσικὴ αὐτή, μὲ τὴν ἀνατολική της τεχνοτροπία, ποὺ δὲν ὑπακούει σὲ κανόνα, ὅπως ὅλὲς οἱ ἀνατολικές, εἶναι μιὰ παράδοση καὶ ἔχει τὴν ἀξία τῶν παλιῶν πραγμάτων. Ἂς μὴ ζητοῦμε τὴ μουσικὴ ἀξία τῆς βυζαντινῆς ψαλμῳδίας, τουλάχιστον στὸ Ἅγιον Ὄρος. Περιπλεγμένη μὲ τὰ ἐλαττώματα ποὺ βλασταίνουν ἄφθονα μὲ τὸν καιρὸ γύρω στὶς ἀκαλλιέργητες παραδόσεις, ἔγινε μιὰ λαϊκὴ τέχνη, χωρὶς σχεδὸν μελωδικὴ γραμμή, φορτωμένη κεντήματα, ἐκτελεσμένη μὲ ἀτημελησία, ποὺ τὴν κάνει πιὸ ἄμορφη καὶ σκοτεινή. Δὲν παύει ὅμως νὰ εἶναι κάτι παλιό, καὶ σὰν παλιὸ νὰ ἔχη τὸ μοναστηριακό του χαρακτῆρα, ὁ ὁποῖος, μαζὶ μὲ τὶς μαῦρες σκιὲς τῶν καλογέρων, μὲ τὶς ἄσπρες γενειάδες, μὲ τὸ αὐστηρὸ τυπικό, συντελεῖ γιὰ νὰ διεγείρη τὸ μυστήριο. Ὅλα εἶναι μοναστηρήσια, ὅλα αὐστηρὰ καὶ θλιβερὰ ἐκεῖ μέσα. Δειλινό. Ἂς λάμπη ἔξω ὁ ἥλιος, ἂς πρασινίζουν οἱ ράχες, ἂς πηδάη τὸ κῦμα. Τὸ μοναστήρι ἔχει τὴν ἐργασία του. Ὁ ἑσπερινὸς κρατεῖ ὥρα πολλή. Ἐνῷ οἱ καλόγεροι διαβάζουν καὶ ψέλνουν, ὁ μετέωρος Παντοκράτορας, ἀπὸ τὸ ὕψος ὅπου τὸν ἀνέβασαν οἱ ἀρχιτέκτονες τῶν πεταχτῶν τρούλλων, ἀγρυπνεῖ σὲ ὅλην αὐτὴ τὴν τυπικότητα, ἀκούει, βλέπει, καὶ εἶναι αὐστηρὸς γιὰ κάθε παράλειψη, γιὰ κάθε μετάνοια ποὺ δὲν ἦταν τόσο βαθειὰ ὥστε νὰ πονέσουν τὰ κόκκαλα τῶν γονάτων!
Πηγή:http://ellas60.blogspot.com
Το βρήκαμε στο :
http://klision.blogspot.com
Ἡ Ζωὴ τοῦ Μεγάλου Μοναστηριοῦ
Ἀπὸ τὸ «Ἅγιον Ὄρος». Ἀθήνα, Ἐκδόσεις Ἐστία, 1934.
Φτάσαμε στὸ Βατοπέδι τὴν ὥρα τοῦ ὕπνου, στὶς δυὸ τὸ ἀπόγεμα. Ἡ μονὴ ἡσυχάζει. Τὸ κῦμα τοῦ μεγάλου του κόλπου νανουρίζει τὴν ἀπραξία της, σβήνοντας ἀπάνω στὰ χαλίκια ρυθμικὸ καὶ ἤρεμο. Εἴμαστε μπροστὰ στὸ θολωτὸν πυλώνα, ποὺ κρύβει στὴν κοιλότητά του ζωγραφισμένη τὴν Παρθένο, καθὼς ὅλοι οἱ πυλῶνες τῶν μοναστηριῶν, καὶ περιμένομε νὰ προβάλη ὁ πορτάρης. Ἔρχεται μὲ τὴν ἀπροθυμία καὶ τὴν ἀπεριέργεια—δυὸ χαρακτηριστικὰ τοῦ καλόγερου. Τὸ πρόσωπὸ του τραχύ, τὰ γένεια του σὰ μοῦσκλα σὲ δέντρο, τὰ πολλὰ μαλλιά του στενοχωρημένα μέσα στὸ στενὸ κυλινδρικὸ καλυμαύχι. Οὔτε μᾶς κοιτάζει. Ἁπλώνει μόνο τὸ χέρι του γιὰ τὸ διαμονητήριο. Τὸ διαβάζει μὲ προσοχὴ καὶ μὲ δυσπιστία, ἔπειτα τὸ στέλνει στὸν ἀρχοντάρη γιὰ τὸν ἔλεγχο. Ὁ ἀρχοντάρης τὸ πηγαίνει στὴν ἐπιτροπή. Ἡ ἐπιτροπή μας δίνει τὴν ἄδεια. Ἀνεβαίνουμε μιὰ σκάλα ὁλόρθη, σχεδὸν κάθετη, καὶ πέφτομε κατάκοποι στὸ ἀρχονταρίκι. Αὐτὸ τὸ ἀρχονταρίκι δὲ διαψεύδει καθόλου τὴν ὀνομασία του. Δωμάτια ὕπνου ἄνετα, κρεβάτια ποὺ κοιμίζουν, καναπέδες ποὺ ξεκουράζουν, τὸ γαλάζιο τῆς θάλασσας κι ὁ ἀέρας της μέσα στὸν ξενώνα, ἠλεκτροφωτισμός,—νὰ ἡ νεωτεριστικὴ ἀνορθογραφία ποὺ κάνει τὸ Βατοπέδι μέσα στὴν παρελθοντικὴν αὐτὴ πολιτεία. Πῶς ἐπῆρε τέτοιο χαρακτήρα, δὲν τὸ ξέρει καὶ τὸ ἴδιο τὸ μοναστήρι. Ἕνας ὑπηρέτης λαϊκός, ξυρισμένος, μὲ τακουνάτες παντοῦφλες, σήκωσε τὰ πράγματά μας. Ἕνας νεαρὸς καλόγερος μὲ τὸν κοντὸ στρογγυλὸ θάμνο τῆς μαύρης του γενειάδας γύρω στὸ ροδαλὸ πρόσωπό του, μᾶς καλημέρισεν ἀγγλικὰ μὲ τέλεια προφορά. Ὅταν εἶδε πὼς ἔκαμε λάθος, μεταχειρίστηκε τὰ ἑλληνικά του. Ἦταν ὁ καλόγερος ποὺ ὁρίστηκε καμαριέρης μας. Δύσκολα στὰ ξενοδοχεῖα θὰ βρίσκαμε ἕναν τόσο γοργὸ καὶ ἐξασκημένον ὑπάλληλο. Εἶχε κάμει στρατιώτης στοὺς τελευταίους πολέμους, ὑπηρέτησε πέντε χρόνια στὸ Λονδΐνο σ' ἕνα διπλωμάτη, κι ὕστερα ἦρθε στὸ Βατοπέδι, ντύθηκε τὸ ράσο κι ἔγινε κωδωνοκρούστης. Τὴ δεύτερη φορὰ ποὺ ξαναπῆγα στὸ Ὄρος, δὲν τὸν ξαναβρῆκα. Εἶχε αὐτοκτονήσει. Ποιός, θὰ τὰ ἐξηγήση αὐτά;
Ἡ λέξη μοναστήρι φέρνει σ' ἐμᾶς τοὺς ὀρθόδοξους μιὰν ὁρισμένη ἀρχιτεκτονικὴν εἰκόνα: μεγάλο τετράγωνο ἀπὸ ἑνωμένα κελλιά, ἡ αὐλὴ κλεισμένη μέσα στὰ κελλιά, καὶ στὴ μέση τῆς αὐλῆς ἡ ἐκκλησία. Ἄν σ' αὐτὰ προσθέσωμε τὰ θεμελιώδη μοτίβα τοῦ μοναστηριοῦ, τὸν ξύλινο ἐξώστη ποὺ ἁπλώνεται ἀπ' ἄκρη σ' ἄκρη στὸ ἐξωτερικὸ τῶν κελλιῶν, τὰ τόξα καὶ τὸ κυπαρίσσι, ἔχομε τὸ μοναστῆρι, τὴν κοινὴ ἀντικειμενικὴν εἰκόνα, τὸ ρωμαντικὸ σκιαγράφημα ποὺ βρίσκεται μέσα στὸ νοῦ τῶν Ἑλλήνων. Πόσα ὅμως νέα σχήματα δημιουργεῖ ἐπάνω σ' αὐτὸν τὸ θεμελιώδη τύπο τοῦ μοναστηριοῦ ὁ καιρός, ποιοὺς πλουτισμοὺς μπορεῖ νὰ πάρη ὁ ρυθμός, τὸ βλέπομε στὸ Βατοπέδι. Ἐδῶ ὁ καιρὸς εἶχε φαντασία. Προσθέτοντας ἀνάλογα μὲ τὴν ἀνάγκη, ἔφτιασε μία πόλη ὁλόκληρη, ὅπου τίποτε δὲν εἶναι βαρύ, δυσαρμονικό, βιαστικὸ ἢ ξένο. Καμινάδες, μπαλκόνια, πύργοι, παρεκκλήσια, καμπαναριά, χαγιάτια, λιθόστρωτα, κολῶνες, χωνεύουν τὰ ἀνώμαλα σχήματά τους μέσα σὲ μιὰ γενικὴν ἁρμονία, σ' ἕναν, ἂς τὸν ποῦμε ἔτσι, ἁγιορειτικὸ ρυθμό. Ὁ Καιρὸς ἔχει τὴν αἰσθητική του. Καὶ τὴν ἐπιβάλλει. Πόσο αὐτὰ τὰ σχήματα βοηθοῦνε τὸ ἕνα τὸ ἄλλο! Πῶς βρίσκομε τὴν ἑνότητα σὲ τόσο πλῆθος μορφῶν! Πόσο ἄνετα, μέσα στὴν ἀπέραντην αὐλή, ὑψώνεται τὸ πάμπυκνο τοῦτο δάσος τῶν κτιρίων, καὶ πῶς ὅλὸ ἔξαφνα ζωντανεύει, ὅταν ἀπὸ τὸ ὕψος τοῦ ἀρχαίου καμπαναριοῦ ἡ μελωδικὴ κωδωνοκρουσία καλεῖ τοὺς μοναχοὺς στὴν προσευχή!
Εἶναι δειλινό. Κατεβαίνουν μέσα στὸν ἥλιο ἕνας-ἕνας καὶ πηγαίνουν στὸ Καθολικό, ποὺ στέκει μὲ τὸ βαθὺ κόκκινο χρῶμα του στὴν αὐλή. Ἡ πυκνὴ μοναστικὴ πόλη ξύπνησεν ἀπὸ τὴ νάρκη τοῦ μεσημεριοῦ. Ἑσπερινός. Πρῶτα, φαίνονται οἱ γέροι. Τοὺς χρειάζεται ὥρα νὰ φτάσουν, καὶ ξεκινοῦν νωρίς. Ἔπειτα ἀκούγεται τὸ στερεὸ καὶ γρήγορο βῆμα τῶν νέων. Τὰ νιάτα τους δὲν ξεχνοῦν τὸ λύγισμά τους μέσα στὸ ράσο. Μερικοὶ ἀπ' αὐτοὺς εἶναι ἀνήσυχες σερπαντίνες, ἄλλοι κρατοῦν τὸ παράστημα ὁλόϊσο, λεπτὸ καὶ σεμνὸ κιονίσκο βυζαντινοῦ τρούλλου. Ἡ φορεσιὰ τους περιποιημένη. Τὸ ράσο κατακαίνουργο. Τὸ ἐπανωκαλύμαυχον ἄψογο. Εἶναι αὐστηρὸ τὸ πρωτόκολλο στὸ Βατοπέδι. Ὅταν μπῆκα στὸ Καθολικὸ κι εἶδα τοὺς μαύρους των ἴσκιους νὰ γεμίζουν τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ ναοῦ κρυμμένοι στὰ στασίδια, ἐντοιχισμένοι, θἄλεγε κανείς, δίστασα νὰ πάρω τὴ θέση πού μοῦ ἔδωκαν σ’ ἕνα στασίδι. Ἐκτελοῦσαν τὴν ἀκολουθία τοῦ ἐσπερινοῦ μὲ σοβαρότητα, ὅπως ὁ καλὸς τεχνίτης τὸ ἔργο του. Ἔνιωθα λοιπὸν πὼς κανένας λαϊκὸς δὲν ἔχει δουλειὰ ἐκεῖ. Ἐζήτησα κάποια γωνιά. Ὅλες οἱ γωνιὲς ἦταν πιασμένες. Ὅλα τὰ σκοτάδια εἶχαν καλόγερους. Μὲ δυσκολία βρῆκα ἕνα ἀπόμακρο στασίδι γιὰ νὰ παρακολουθήσω ὅλην αὐτὴ τὴν τελετικὴν αὐστηρότητα. Οἱ καλόγεροι εἶναι τοποθετημένοι, ὅπως πάντα, κατὰ τάξιν ἱεραρχίας καὶ ἀξίας. Λάθη στὸ πρωτόκολλο δὲν ἐπιτρέπονται. Ὄρθιοι κρατοῦν τὰ στασίδια τους. Τὸ κανονάρχημα γίνεται σύμφωνα μὲ τὴ μοναστηριακὴ παράδοσή του. Ὁ κανονάρχης, ποὺ εἶναι πάντα καλόγερος, πηγαίνει ἀδιάκοπα ἀπὸ τὸ δεξιὸ στὸν ἀριστερὸ ψάλτη, ἐπειδὴ ὁ ἴδιος εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ κανοναρχήση καὶ στοὺς δυό. Ἥσυχα ἀνεμίζεται στὶς πλάτες του τὸ εἰδικό του ἔνδυμα, μαῦρος αὐλακωτὸς μανδύας, προωρισμένος μόνο γι' αὐτὴ τὴν ὑπηρεσία. Στὸν πρῶτο νάρθηκα, στὴ «λιτή», στέκουν οἱ κουρασμένοι, οἱ ὀλιγώτερο χρήσιμοι γιὰ τὴν ἀκολουθία. Στὸν ἐξωνάρθηκα, οἱ ἐντελῶς γέροι. Δὲ θέλω νὰ κρίνω τὴν ψαλμῳδία. Ἡ μουσικὴ αὐτή, μὲ τὴν ἀνατολική της τεχνοτροπία, ποὺ δὲν ὑπακούει σὲ κανόνα, ὅπως ὅλὲς οἱ ἀνατολικές, εἶναι μιὰ παράδοση καὶ ἔχει τὴν ἀξία τῶν παλιῶν πραγμάτων. Ἂς μὴ ζητοῦμε τὴ μουσικὴ ἀξία τῆς βυζαντινῆς ψαλμῳδίας, τουλάχιστον στὸ Ἅγιον Ὄρος. Περιπλεγμένη μὲ τὰ ἐλαττώματα ποὺ βλασταίνουν ἄφθονα μὲ τὸν καιρὸ γύρω στὶς ἀκαλλιέργητες παραδόσεις, ἔγινε μιὰ λαϊκὴ τέχνη, χωρὶς σχεδὸν μελωδικὴ γραμμή, φορτωμένη κεντήματα, ἐκτελεσμένη μὲ ἀτημελησία, ποὺ τὴν κάνει πιὸ ἄμορφη καὶ σκοτεινή. Δὲν παύει ὅμως νὰ εἶναι κάτι παλιό, καὶ σὰν παλιὸ νὰ ἔχη τὸ μοναστηριακό του χαρακτῆρα, ὁ ὁποῖος, μαζὶ μὲ τὶς μαῦρες σκιὲς τῶν καλογέρων, μὲ τὶς ἄσπρες γενειάδες, μὲ τὸ αὐστηρὸ τυπικό, συντελεῖ γιὰ νὰ διεγείρη τὸ μυστήριο. Ὅλα εἶναι μοναστηρήσια, ὅλα αὐστηρὰ καὶ θλιβερὰ ἐκεῖ μέσα. Δειλινό. Ἂς λάμπη ἔξω ὁ ἥλιος, ἂς πρασινίζουν οἱ ράχες, ἂς πηδάη τὸ κῦμα. Τὸ μοναστήρι ἔχει τὴν ἐργασία του. Ὁ ἑσπερινὸς κρατεῖ ὥρα πολλή. Ἐνῷ οἱ καλόγεροι διαβάζουν καὶ ψέλνουν, ὁ μετέωρος Παντοκράτορας, ἀπὸ τὸ ὕψος ὅπου τὸν ἀνέβασαν οἱ ἀρχιτέκτονες τῶν πεταχτῶν τρούλλων, ἀγρυπνεῖ σὲ ὅλην αὐτὴ τὴν τυπικότητα, ἀκούει, βλέπει, καὶ εἶναι αὐστηρὸς γιὰ κάθε παράλειψη, γιὰ κάθε μετάνοια ποὺ δὲν ἦταν τόσο βαθειὰ ὥστε νὰ πονέσουν τὰ κόκκαλα τῶν γονάτων!
Πηγή:http://ellas60.blogspot.com
Το βρήκαμε στο :
http://klision.blogspot.com
Πέμπτη 17 Ιουνίου 2010
Θλίψη και κατάθλιψη
Γράφει ο μοναχός Μωυσής Αγιορείτης
Ο γέροντας Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης συχνά έλεγε πως η σήμερα τόσο διαδομένη κατάθλιψη συχνά και κύρια οφείλεται στον μεγάλο εγωισμό. Από μικροί μεγαλώνουμε με μια λαθεμένη αγωγή. Των περισσότερων η ανατροφή από μικρά παιδιά είναι μία επιμελής καλλιέργεια ενός λίαν εγωιστικού πνεύματος. Γεννιέται από νωρίς η σφοδρή επιθυμία για διάκριση, έπαινο, εντυπωσιασμό και πρωτοκαθεδρία. Γεννιέται ένα υπερβολικό ενδιαφέρον για την ενδυμασία, την κόμμωση και την επίδοση σε ανάξια λόγου πράγματα. Ο πολύς εγωισμός οδηγεί στον πρωταγωνιστισμό, την απόρριψη των άλλων, τη χρησιμοποίηση υπερβολών, ψευδών και ύβρεων. Ορισμένοι φθάνουν μάλιστα να υπηρετούν το άσχημο και το κακό μόνο και μόνο για να συζητιούνται και να προβάλλονται.
Με μια τέτοια πλεύση και προοπτική τι συμβαίνει; Πολύ συχνά, επειδή τα πράγματα δεν μας έρχονται όπως ακριβώς θέλουμε, αμέσως στεναχωριόμαστε, ταραζόμαστε, αγχωνόμαστε, απογοητευόμαστε και κλεινόμαστε στον εαυτό μας, Παρουσιάζεται μια βαθιά θλίψη μέσα μας ότι δεν μας προσέχουν πολύ, δεν μας αγαπάνε όσο θέλουμε, δεν αναγνωρίζουν την αξία μας και δεν εκτιμούν τα προσόντα και τις δυνατότητές μας. Μία λοιπόν μη αναγνώριση, μια παρατήρηση, μια επίπληξη μας θυμώνει, μας ντροπιάζει, μας αναστατώνει, μας θλίβει. Τούτο συμβαίνει γιατί έχει θιγεί ο εγωισμός, έχει ανατραπεί η ωραία ιδέα που υπήρχε για τον εαυτό μας, την οποία επιθυμούμε να έχουν οπωσδήποτε και οι άλλοι.
Είναι μεγάλη λύπη άξιοι νέοι άνθρωποι να φθάνουν και σ’ αυτήν την αποτρόπαιη αυτοχειρία, γιατί δεν αντέχουν μία αποτυχία, μία απογοήτευση, μία υποτίμηση, μία προσβολή, μία ξαφνική πτώχευση. Ένας ταπεινός, ένας αληθινός Χριστιανός, όλα αυτά τα πικρά γεγονότα τα αντιμετωπίζει πιο ψύχραιμα, πιο αισιόδοξα, πιο καρτερικά και πιο ελπιδοφόρα. Μάλιστα, μερικές φορές μπορούν να γίνουν δυνατές αφορμές πνευματικής ωρίμανσης και ψυχικής καλλιέργειας.
Μια παρατεινόμενη στενοχώρια φέρνει θλίψη και αυτή πάλι τη φοβερή κατάθλιψη, που σήμερα μαστίζει πολλούς. Η κατάθλιψη μπορεί να αδρανοποιήσει τον άνθρωπο κουραστικά. Η κατάθλιψη έχει συνήθη αιτία τον άφθονο εγωισμό. Ο ταπεινός έχει ισχυρά αντισώματα, δεν είναι εύκολο να κυριευθεί από την κατάθλιψη. Τελικά, πιστεύουμε πως ο υπερβολικός εγωισμός είναι μια σκέτη ανοησία και η γνήσια ταπείνωση μια επιλογή ενός υψηλού πνευματικού κέρδους. Ο εγωιστής είναι πάντοτε αχόρταγος, ανικανοποίητος, ανασφαλής και αγχώδης. Αντίθετα, ο ταπεινός είναι ήσυχος, ικανοποιημένος, ευχαριστημένος, άφοβος και ήρεμος. Ο εγωιστής πάσχει να ξέρει πώς τον βλέπουν, πώς τον εκτιμούν και πόσο τον θαυμάζουν. Έτσι είναι συνεχώς ανήσυχος. Αυτό σημαίνει ότι του λείπει η αυτοεκτίμηση και εναγώνια την αποζητά από τους άλλους. Οι άλλοι όμως έχουν τα δικά τους προβλήματα και δεν ασχολούνται τόσο μ’ αυτόν. Αυτοβασανιζόμενος και ταλαιπωρούμενος από νοσηρές επιθυμίες, φαντασίες και ιδέες πονά πολύ. Μην αντέχοντας, καταφεύγει σε διάφορα χάπια, ακόμη και σε αλκοόλ και ναρκωτικά, για να αποφύγει τον εσωτερικό πόλεμο.
Είναι γεγονός πως καταναλώνονται τεράστιες ποσότητες και μεγάλα ποσά για αντικαταθλιπτικά φάρμακα, αλλά και σε προγράμματα αποτοξινώσεως. Το πρόβλημα όμως δεν θεραπεύεται στη ρίζα του, γιατί παραμένει ισχυρός ο εγωισμός, που δημιουργεί όλα αυτά τα προβλήματα. Το αταπείνωτο φρόνημα των καιρών μας, οι συγκρούσεις, η μη αγωνιστικότητα, η νωχέλεια, οι συχνές απογοητεύσεις οδηγούν στην κατάθλιψη. Ευγενείς, ευαίσθητοι, αδύναμοι και αδρανείς νέοι μπορεί να κυριευθούν από την κατάθλιψη. Θεωρήσαμε την ταπείνωση ολέθριο ελάττωμα.
Αγωνιστήκαμε για άλλα πολλά που δεν ήταν ουσιαστικά και πρωτεύοντα. Μπερδέψαμε την ταπείνωση με την κακομοιριά και την απλοϊκότητα. Μόνο όμως ο αληθινά ταπεινός μπορεί να είναι πραγματικά χαρούμενος, αστεναχώρητος, νηφάλιος, γαλήνιος και υπερβολικά ειρηνικός. Οι ημέρες μας έχουν ιδιαίτερη ανάγκη πνευματικής ενισχύσεως.
Με μια τέτοια πλεύση και προοπτική τι συμβαίνει; Πολύ συχνά, επειδή τα πράγματα δεν μας έρχονται όπως ακριβώς θέλουμε, αμέσως στεναχωριόμαστε, ταραζόμαστε, αγχωνόμαστε, απογοητευόμαστε και κλεινόμαστε στον εαυτό μας, Παρουσιάζεται μια βαθιά θλίψη μέσα μας ότι δεν μας προσέχουν πολύ, δεν μας αγαπάνε όσο θέλουμε, δεν αναγνωρίζουν την αξία μας και δεν εκτιμούν τα προσόντα και τις δυνατότητές μας. Μία λοιπόν μη αναγνώριση, μια παρατήρηση, μια επίπληξη μας θυμώνει, μας ντροπιάζει, μας αναστατώνει, μας θλίβει. Τούτο συμβαίνει γιατί έχει θιγεί ο εγωισμός, έχει ανατραπεί η ωραία ιδέα που υπήρχε για τον εαυτό μας, την οποία επιθυμούμε να έχουν οπωσδήποτε και οι άλλοι.
Είναι μεγάλη λύπη άξιοι νέοι άνθρωποι να φθάνουν και σ’ αυτήν την αποτρόπαιη αυτοχειρία, γιατί δεν αντέχουν μία αποτυχία, μία απογοήτευση, μία υποτίμηση, μία προσβολή, μία ξαφνική πτώχευση. Ένας ταπεινός, ένας αληθινός Χριστιανός, όλα αυτά τα πικρά γεγονότα τα αντιμετωπίζει πιο ψύχραιμα, πιο αισιόδοξα, πιο καρτερικά και πιο ελπιδοφόρα. Μάλιστα, μερικές φορές μπορούν να γίνουν δυνατές αφορμές πνευματικής ωρίμανσης και ψυχικής καλλιέργειας.
Μια παρατεινόμενη στενοχώρια φέρνει θλίψη και αυτή πάλι τη φοβερή κατάθλιψη, που σήμερα μαστίζει πολλούς. Η κατάθλιψη μπορεί να αδρανοποιήσει τον άνθρωπο κουραστικά. Η κατάθλιψη έχει συνήθη αιτία τον άφθονο εγωισμό. Ο ταπεινός έχει ισχυρά αντισώματα, δεν είναι εύκολο να κυριευθεί από την κατάθλιψη. Τελικά, πιστεύουμε πως ο υπερβολικός εγωισμός είναι μια σκέτη ανοησία και η γνήσια ταπείνωση μια επιλογή ενός υψηλού πνευματικού κέρδους. Ο εγωιστής είναι πάντοτε αχόρταγος, ανικανοποίητος, ανασφαλής και αγχώδης. Αντίθετα, ο ταπεινός είναι ήσυχος, ικανοποιημένος, ευχαριστημένος, άφοβος και ήρεμος. Ο εγωιστής πάσχει να ξέρει πώς τον βλέπουν, πώς τον εκτιμούν και πόσο τον θαυμάζουν. Έτσι είναι συνεχώς ανήσυχος. Αυτό σημαίνει ότι του λείπει η αυτοεκτίμηση και εναγώνια την αποζητά από τους άλλους. Οι άλλοι όμως έχουν τα δικά τους προβλήματα και δεν ασχολούνται τόσο μ’ αυτόν. Αυτοβασανιζόμενος και ταλαιπωρούμενος από νοσηρές επιθυμίες, φαντασίες και ιδέες πονά πολύ. Μην αντέχοντας, καταφεύγει σε διάφορα χάπια, ακόμη και σε αλκοόλ και ναρκωτικά, για να αποφύγει τον εσωτερικό πόλεμο.
Είναι γεγονός πως καταναλώνονται τεράστιες ποσότητες και μεγάλα ποσά για αντικαταθλιπτικά φάρμακα, αλλά και σε προγράμματα αποτοξινώσεως. Το πρόβλημα όμως δεν θεραπεύεται στη ρίζα του, γιατί παραμένει ισχυρός ο εγωισμός, που δημιουργεί όλα αυτά τα προβλήματα. Το αταπείνωτο φρόνημα των καιρών μας, οι συγκρούσεις, η μη αγωνιστικότητα, η νωχέλεια, οι συχνές απογοητεύσεις οδηγούν στην κατάθλιψη. Ευγενείς, ευαίσθητοι, αδύναμοι και αδρανείς νέοι μπορεί να κυριευθούν από την κατάθλιψη. Θεωρήσαμε την ταπείνωση ολέθριο ελάττωμα.
Αγωνιστήκαμε για άλλα πολλά που δεν ήταν ουσιαστικά και πρωτεύοντα. Μπερδέψαμε την ταπείνωση με την κακομοιριά και την απλοϊκότητα. Μόνο όμως ο αληθινά ταπεινός μπορεί να είναι πραγματικά χαρούμενος, αστεναχώρητος, νηφάλιος, γαλήνιος και υπερβολικά ειρηνικός. Οι ημέρες μας έχουν ιδιαίτερη ανάγκη πνευματικής ενισχύσεως.
Το μουσείο κέρινων ομοιωμάτων Π.Βρέλλη στα Ιωάννινα
Ο (Αρχι)μάστορας, ενδυματολόγος, συλλέκτης και αρχιτέκτονας Παύλος Βρέλλης
Έργο ζωής ενός και μόνο ανθρώπου, του καλλιτέχνη- εικαστικού Παύλου Βρέλλη, αποτελεί το Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας στο Μπιζάνι Ιωαννίνων, όπου ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με την ιστορία, μέσα από κέρινα ομοιώματα, ξακουστών, αλλά και αφανών ηρώων, που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην Ελλάδα, από την προεπαναστατική περίοδο έως και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το μουσείο, που φέρει το όνομα του Παύλου Βρέλλη, μετρά ήδη 15 χρόνια ζωής: άνοιξε τις πόρτες του για το κοινό στις 31 Ιουλίου 1995 κι έκτοτε, το επισκέπτονται, σε ετήσια βάση, περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι, Έλληνες στην πλειοψηφία τους. Ο καλλιτέχνης είχε πρωτοπαρουσιάσει τα κέρινα ομοιώματά του ήδη από το 1975, στο χωριό Μουζακαίοι.Έχοντας αποσυρθεί από τη μέση εκπαίδευση, με το βαθμό του γυμνασιάρχη, αγόρασε μια πετρώδη έκταση γης, 17 στρέμματα, τον Φλεβάρη του 1983, κοντά στο χωριό Μπιζάνι (απέχει 12 χλμ. από τα Γιάννενα και βρίσκεται πολύ κοντά στα ιστορικά πεδία μαχών, που σημάδεψαν τις μάχες των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-'13). Για τα επόμενα 12 χρόνια, δούλεψε πάρα πολύ σκληρά, δεδομένου ότι άρχισε όλο το εγχείρημά του, σε ηλικία 60 χρονών. Ευτύχησε να έχει την αμέριστη βοήθεια πρώην μαθητών και πιστών του φίλων και την υποστήριξη ατόμων, οι οποίοι γνώριζαν τη δουλειά του και πίστευαν στην καλλιτεχνική του φλέβα.
(Αρχι)μάστορας, ενδυματολόγος, συλλέκτης
Δούλεψε ασταμάτητα ως εργάτης, (Αρχι)μάστορας, ενδυματολόγος, συλλέκτης κι αρχιτέκτονας, προκειμένου να δώσει μορφή και ζωή, τόσο στον περιβάλλοντα χώρο όσο και στο εσωτερικό του κτιρίου που "φιλοξενεί" τα κέρινα ομοιώματά του. Κύριος σκοπός του ήταν να μπορέσει να κερδίσει τον επισκέπτη μ' έναν ενδιαφέροντα τρόπο, ώστε να τον κάνει, σταδιακά, να αισθανθεί ο ίδιος υποκείμενο της Ιστορίας και μέσα από τη διαδικασία του "να ανακαλύπτει και να αποκαλύπτει" τα θέματα, να αποκτήσει μια πρωτόφαντη εμπειρία, διευρύνοντας τα όσα γνώριζε σχετικά με πρόσωπα και γεγονότα. Η Ελληνική Ιστορία ήταν η μόνη πηγή απ' την οποία άντλησε τα θέματά του. Με ιδιαίτερη φροντίδα χάραξε δρόμους, διαμόρφωσε πλατείες, έφτιαξε, με τα χέρια του καλντερίμια και βραχόκηπους, μετασχημάτισε το φυσικό περιβάλλον γύρω από το μουσείο και φύτεψε αμέτρητα δέντρα και φυτά. Στο κτιριακό συγκρότημα, που περιλαμβάνει το Μουσείο, τη βιβλιοθήκη, το γραφείο και το χώρο εργασίας του, έδωσε μορφή Αστικής Φρουριακής Αρχιτεκτονικής, που συναντάται μόνο στην ενδοχώρα της Ηπείρου κατά τον 18ο αιώνα.Πάντα, σεβόμενος "τα μορφολογικά και ρυθμολογικά στοιχεία που η ίδια η παράδοση τού έχει υπαγορεύσει".
Με απλά υλικά...
Ο εσωτερικός χώρος του Μουσείου διαμορφώθηκε έπειτα από την κατάτμησή του, σύμφωνα με παράλληλα, συνάλληλα, διάλληλα επίπεδα. Οι κατατμήσεις αυτές οριοθετούν, ταυτόχρονα, τους χώρους-θέματα, που παρουσιάζονται (όχι πάντοτε με αυστηρή χρονολογική σειρά). Οι καλλιτεχνικοί μετασχηματισμοί του εσωτερικού χώρου έγιναν με δική του, προσωπική, εργασία. Αρχικά, δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα απλό ντουβάρι με υποτυπώδεις τοίχους και ανοίγματα. Πάντα, με απλά υλικά (όπως, τζίβα, λινάτσα, τσιμέντο, γύψο, νευρομετάλ), άνοιξε ουρανούς, χάρισε πτυχώσεις σε βράχια, απέδωσε υγρούς-μουχλιασμένους τοίχους, οδήγησε τα σοκάκια του στο να παραπέμπουν σε γεγονότα ξεχασμένα από πολλούς… Κάποια από τα αντικείμενα που εκτίθενται, αποτέλεσαν την προσωπική του συλλογή από παλαιοπωλεία και παλιατζίδικα, απ' όλη την Ελλάδα, για περισσότερα από τριάντα χρόνια. Άλλα, όπως τα καριοφίλια, τα τσαρούχια και κάποια μοναδικά "φρούτα" και "βιβλία" αποτελούν δικές του δημιουργίες. Κάποια εξαιρετικής ομορφιάς και τέχνης ρούχα και φορέματα, όπως και κουστούμια και στολές, αποκτήθηκαν από διάφορα μέρη ή σώθηκαν από βέβαιο αφανισμό, ενώ άλλα μεταποιήθηκαν από τον ίδιο. Μας διαφωτίζουν για την ύπαρξη μιας άλλης όψης του καλλιτέχνη: αυτή ενός μοναδικού συλλέκτη-δημιουργού. Συμπληρωμένα με προσφορές φίλων και γνωστών του, όπως και δωρεές της VIII Μεραρχίας και του Σώματος Υλικού Πολέμου, ολοκληρώνουν το έργο, δίνοντας χαρακτήρα και προσωπικότητα στον εσωτερικό χώρο και τα εκθέματά του. Ο Παύλος Βρέλλης αποφοίτησε από την Παιδαγωγική Ακαδημία το 1947 και συνέχισε τις σπουδές του, αποφοιτώντας από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, το 1954 (με πρακτικό και θεωρητικό πτυχίο). Η δουλειά του είναι αυτή ενός γλύπτη με κλασική παιδεία, χρησιμοποιώντας μόνο πηλό, κατά το πρώτο στάδιο της κατασκευής της προτομής, την οποία δουλεύει. Όπως συνηθίζει να λέει ο ίδιος: "η Ανατομία είναι η ορθογραφία της δουλειάς μου". Ακολουθεί η κοπιώδης εργασία της χύτευσης ενός γύψινου εκμαγείου, σε δυο μέρη, βασισμένο στο πήλινο πρότυπο. Το μόνο που μένει είναι η χύτευση κεριού στο προαναφερθέν καλούπι. Πρώτιστο κριτήριο για την επιλογή των προσώπων και των γεγονότων που παρουσιάζονται, ήταν η επιρροή που άσκησε κάθε μορφή στην ψυχή του καλλιτέχνη και η πίστη του σ' αυτό που συνοψίζεται μέσω του αξιώματος: "η Ελληνική Ιστορία έχει γραφεί όχι μόνο από επώνυμους, αλλά και από ανώνυμους". Στον εσωτερικό χώρο του μουσείου, που έχει συνολικό όγκο 2.500 κυβικά μέτρα, η πρώτη ενότητα εκθεμάτων αφορά την προεπαναστατική περίοδο, η δεύτερη την Επανάσταση του 1821, η τρίτη τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ το μουσείο κλείνει με αναφορές και υπενθυμίσεις (Κυρά της Ρω, Γερμανικοί Φούρνοι, Αναφορά στην τραγωδία της Κύπρου, Ξεριζωμός των Ελλήνων από την Μικρά Ασία, Αναφορά στο Βυζάντιο και την Αρχαία Ελλάδα κ.ά). Σήμερα, ο Παύλος Βρέλλης ζει κι εργάζεται στα Ιωάννινα
http://epirusgate.blogspot.com
Έργο ζωής ενός και μόνο ανθρώπου, του καλλιτέχνη- εικαστικού Παύλου Βρέλλη, αποτελεί το Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας στο Μπιζάνι Ιωαννίνων, όπου ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με την ιστορία, μέσα από κέρινα ομοιώματα, ξακουστών, αλλά και αφανών ηρώων, που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην Ελλάδα, από την προεπαναστατική περίοδο έως και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το μουσείο, που φέρει το όνομα του Παύλου Βρέλλη, μετρά ήδη 15 χρόνια ζωής: άνοιξε τις πόρτες του για το κοινό στις 31 Ιουλίου 1995 κι έκτοτε, το επισκέπτονται, σε ετήσια βάση, περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι, Έλληνες στην πλειοψηφία τους. Ο καλλιτέχνης είχε πρωτοπαρουσιάσει τα κέρινα ομοιώματά του ήδη από το 1975, στο χωριό Μουζακαίοι.Έχοντας αποσυρθεί από τη μέση εκπαίδευση, με το βαθμό του γυμνασιάρχη, αγόρασε μια πετρώδη έκταση γης, 17 στρέμματα, τον Φλεβάρη του 1983, κοντά στο χωριό Μπιζάνι (απέχει 12 χλμ. από τα Γιάννενα και βρίσκεται πολύ κοντά στα ιστορικά πεδία μαχών, που σημάδεψαν τις μάχες των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-'13). Για τα επόμενα 12 χρόνια, δούλεψε πάρα πολύ σκληρά, δεδομένου ότι άρχισε όλο το εγχείρημά του, σε ηλικία 60 χρονών. Ευτύχησε να έχει την αμέριστη βοήθεια πρώην μαθητών και πιστών του φίλων και την υποστήριξη ατόμων, οι οποίοι γνώριζαν τη δουλειά του και πίστευαν στην καλλιτεχνική του φλέβα.
(Αρχι)μάστορας, ενδυματολόγος, συλλέκτης
Δούλεψε ασταμάτητα ως εργάτης, (Αρχι)μάστορας, ενδυματολόγος, συλλέκτης κι αρχιτέκτονας, προκειμένου να δώσει μορφή και ζωή, τόσο στον περιβάλλοντα χώρο όσο και στο εσωτερικό του κτιρίου που "φιλοξενεί" τα κέρινα ομοιώματά του. Κύριος σκοπός του ήταν να μπορέσει να κερδίσει τον επισκέπτη μ' έναν ενδιαφέροντα τρόπο, ώστε να τον κάνει, σταδιακά, να αισθανθεί ο ίδιος υποκείμενο της Ιστορίας και μέσα από τη διαδικασία του "να ανακαλύπτει και να αποκαλύπτει" τα θέματα, να αποκτήσει μια πρωτόφαντη εμπειρία, διευρύνοντας τα όσα γνώριζε σχετικά με πρόσωπα και γεγονότα. Η Ελληνική Ιστορία ήταν η μόνη πηγή απ' την οποία άντλησε τα θέματά του. Με ιδιαίτερη φροντίδα χάραξε δρόμους, διαμόρφωσε πλατείες, έφτιαξε, με τα χέρια του καλντερίμια και βραχόκηπους, μετασχημάτισε το φυσικό περιβάλλον γύρω από το μουσείο και φύτεψε αμέτρητα δέντρα και φυτά. Στο κτιριακό συγκρότημα, που περιλαμβάνει το Μουσείο, τη βιβλιοθήκη, το γραφείο και το χώρο εργασίας του, έδωσε μορφή Αστικής Φρουριακής Αρχιτεκτονικής, που συναντάται μόνο στην ενδοχώρα της Ηπείρου κατά τον 18ο αιώνα.Πάντα, σεβόμενος "τα μορφολογικά και ρυθμολογικά στοιχεία που η ίδια η παράδοση τού έχει υπαγορεύσει".
Με απλά υλικά...
Ο εσωτερικός χώρος του Μουσείου διαμορφώθηκε έπειτα από την κατάτμησή του, σύμφωνα με παράλληλα, συνάλληλα, διάλληλα επίπεδα. Οι κατατμήσεις αυτές οριοθετούν, ταυτόχρονα, τους χώρους-θέματα, που παρουσιάζονται (όχι πάντοτε με αυστηρή χρονολογική σειρά). Οι καλλιτεχνικοί μετασχηματισμοί του εσωτερικού χώρου έγιναν με δική του, προσωπική, εργασία. Αρχικά, δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα απλό ντουβάρι με υποτυπώδεις τοίχους και ανοίγματα. Πάντα, με απλά υλικά (όπως, τζίβα, λινάτσα, τσιμέντο, γύψο, νευρομετάλ), άνοιξε ουρανούς, χάρισε πτυχώσεις σε βράχια, απέδωσε υγρούς-μουχλιασμένους τοίχους, οδήγησε τα σοκάκια του στο να παραπέμπουν σε γεγονότα ξεχασμένα από πολλούς… Κάποια από τα αντικείμενα που εκτίθενται, αποτέλεσαν την προσωπική του συλλογή από παλαιοπωλεία και παλιατζίδικα, απ' όλη την Ελλάδα, για περισσότερα από τριάντα χρόνια. Άλλα, όπως τα καριοφίλια, τα τσαρούχια και κάποια μοναδικά "φρούτα" και "βιβλία" αποτελούν δικές του δημιουργίες. Κάποια εξαιρετικής ομορφιάς και τέχνης ρούχα και φορέματα, όπως και κουστούμια και στολές, αποκτήθηκαν από διάφορα μέρη ή σώθηκαν από βέβαιο αφανισμό, ενώ άλλα μεταποιήθηκαν από τον ίδιο. Μας διαφωτίζουν για την ύπαρξη μιας άλλης όψης του καλλιτέχνη: αυτή ενός μοναδικού συλλέκτη-δημιουργού. Συμπληρωμένα με προσφορές φίλων και γνωστών του, όπως και δωρεές της VIII Μεραρχίας και του Σώματος Υλικού Πολέμου, ολοκληρώνουν το έργο, δίνοντας χαρακτήρα και προσωπικότητα στον εσωτερικό χώρο και τα εκθέματά του. Ο Παύλος Βρέλλης αποφοίτησε από την Παιδαγωγική Ακαδημία το 1947 και συνέχισε τις σπουδές του, αποφοιτώντας από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, το 1954 (με πρακτικό και θεωρητικό πτυχίο). Η δουλειά του είναι αυτή ενός γλύπτη με κλασική παιδεία, χρησιμοποιώντας μόνο πηλό, κατά το πρώτο στάδιο της κατασκευής της προτομής, την οποία δουλεύει. Όπως συνηθίζει να λέει ο ίδιος: "η Ανατομία είναι η ορθογραφία της δουλειάς μου". Ακολουθεί η κοπιώδης εργασία της χύτευσης ενός γύψινου εκμαγείου, σε δυο μέρη, βασισμένο στο πήλινο πρότυπο. Το μόνο που μένει είναι η χύτευση κεριού στο προαναφερθέν καλούπι. Πρώτιστο κριτήριο για την επιλογή των προσώπων και των γεγονότων που παρουσιάζονται, ήταν η επιρροή που άσκησε κάθε μορφή στην ψυχή του καλλιτέχνη και η πίστη του σ' αυτό που συνοψίζεται μέσω του αξιώματος: "η Ελληνική Ιστορία έχει γραφεί όχι μόνο από επώνυμους, αλλά και από ανώνυμους". Στον εσωτερικό χώρο του μουσείου, που έχει συνολικό όγκο 2.500 κυβικά μέτρα, η πρώτη ενότητα εκθεμάτων αφορά την προεπαναστατική περίοδο, η δεύτερη την Επανάσταση του 1821, η τρίτη τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ το μουσείο κλείνει με αναφορές και υπενθυμίσεις (Κυρά της Ρω, Γερμανικοί Φούρνοι, Αναφορά στην τραγωδία της Κύπρου, Ξεριζωμός των Ελλήνων από την Μικρά Ασία, Αναφορά στο Βυζάντιο και την Αρχαία Ελλάδα κ.ά). Σήμερα, ο Παύλος Βρέλλης ζει κι εργάζεται στα Ιωάννινα
http://epirusgate.blogspot.com
Τετάρτη 16 Ιουνίου 2010
Θαύματα του προφήτη Ελισαίου
Βασιλειών Δ΄ (4, 1-38)
ΚΑΙ γυνὴ μία ἀπὸ τῶν υἱῶν τῶν προφητῶν ἐβόα πρὸς τὸν ῾Ελισαιὲ λέγουσα· ὁ δοῦλός σου ἀνήρ μου ἀπέθανε, καὶ σὺ ἔγνως ὅτι δοῦλός σου ἦν φοβούμενος τὸν Κύριον· καὶ ὁ δανειστὴς ἦλθε λαβεῖν τοὺς δύο υἱούς μου ἑαυτῷ εἰς δούλους. 2 καὶ εἶπεν ῾Ελισαιέ· τί ποιήσω σοι; ἀνάγγειλόν μοι τί ἔστι σοι ἐν τῷ οἴκῳ. ἡ δὲ εἶπεν· οὐκ ἔστι τῇ δούλῃ σου οὐδὲν ἐν τῷ οἴκῳ, ὅτι ἀλλ᾿ ἢ ὃ ἀλείψομαι ἔλαιον. 3 καὶ εἶπε πρὸς αὐτήν· δεῦρο αἴτησαι σεαυτῇ σκεύη ἔξωθεν παρὰ πάντων τῶν γειτόνων σκεύη κενά, μὴ ὀλιγώσῃς. 4 καὶ εἰσελεύσῃ καὶ ἀποκλείσεις τὴν θύραν κατὰ σοῦ καὶ κατὰ τῶν υἱῶν σου καὶ ἀποχεεῖς εἰς τὰ σκεύη ταῦτα καὶ τὸ πληρωθὲν ἀρεῖς. 5 καὶ ἀπῆλθε παρ᾿ αὐτοῦ, καὶ ἀπέκλεισε τὴν θύραν καθ᾿ ἑαυτῆς καὶ κατὰ τῶν υἱῶν αὐτῆς· αὐτοὶ προσήγγιζον πρὸς αὐτήν, καὶ αὐτὴ ἐπέχεεν ἕως ἐπλήσθησαν τὰ σκεύη. 6 καὶ εἶπε πρὸς τοὺς υἱοὺς αὐτῆς· ἐγγίσατε ἔτι πρός με τὸ σκεῦος· καὶ εἶπον αὐτῇ· οὐκ ἔστιν ἔτι σκεῦος· καὶ ἔστη τὸ ἔλαιον. 7 καὶ ἦλθε καὶ ἀπήγγειλε τῷ ἀνθρώπῳ τοῦ Θεοῦ, καὶ εἶπεν ῾Ελισαιέ· δεῦρο καὶ ἀπόδου τὸ ἔλαιον καὶ ἀποτίσεις τοὺς τόκους σου, καὶ σὺ καὶ οἱ υἱοί σου ζήσεσθε ἐν τῷ ἐπιλοίπῳ ἐλαίῳ. 8 καὶ ἐγένετο ἡμέρα καὶ διέβη ῾Ελισαιὲ εἰς Σωμάν, καὶ ἐκεῖ γυνὴ μεγάλη καὶ ἐκράτησεν αὐτὸν φαγεῖν ἄρτον. καὶ ἐγένετο ἀφ᾿ ἱκανοῦ τοῦ εἰσπορεύεσθαι αὐτὸν ἐξέκλινε τοῦ ἐκεῖ φαγεῖν. 9 καὶ εἶπεν ἡ γυνὴ πρὸς τὸν ἄνδρα αὐτῆς· ἰδοὺ δὴ ἔγνων ὅτι ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ἅγιος οὗτος διαπορεύεται ἐφ᾿ ἡμᾶς διὰ παντός. 10 ποιήσωμεν δὴ αὐτῷ ὑπερῷον τόπον μικρὸν καὶ θῶμεν αὐτῷ ἐκεῖ κλίνην καὶ τράπεζαν καὶ δίφρον καὶ λυχνίαν. καὶ ἔσται ἐν τῷ εἰσπορεύεσθαι πρὸς ἡμᾶς καὶ ἐκκλινεῖ ἐκεῖ. 11 καὶ ἐγένετο ἡμέρα καὶ εἰσῆλθεν ἐκεῖ καὶ ἐξέκλινεν εἰς τὸ ὑπερῷον καὶ ἐκοιμήθη ἐκεῖ. 12 καὶ εἶπε πρὸς Γιεζὶ τὸ παιδάριον αὐτοῦ· κάλεσόν μοι τὴν Σωμανῖτιν ταύτην· καὶ ἐκάλεσεν αὐτήν, καὶ ἔστη ἐνώπιον αὐτοῦ. 13 καὶ εἶπεν αὐτῷ· εἰπὸν δὴ πρὸς αὐτήν· ἰδοὺ ἐξέστησας ἡμῖν πᾶσαν τὴν ἔκστασιν ταύτην· τί δεῖ ποιῆσαί σοι; εἰ ἔστι λόγος σοι πρὸς τὸν βασιλέα ἢ πρὸς τὸν ἄρχοντα τῆς δυνάμεως; ἡ δὲ εἶπεν· ἐν μέσῳ τοῦ λαοῦ ἐγώ εἰμι οἰκῶ. 14 καὶ εἶπε πρὸς Γιεζί· τί δεῖ ποιῆσαι αὐτῇ; καὶ εἶπε Γιεζὶ τὸ παιδάριον αὐτοῦ· καὶ μάλα υἱὸς οὐκ ἔστιν αὐτῇ, καὶ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς πρεσβύτης. 15 καὶ ἐκάλεσεν αὐτήν, καὶ ἔστη παρὰ τὴν θύραν. 16 καὶ εἶπεν ῾Ελισαιὲ πρὸς αὐτήν· εἰς τὸν καιρὸν τοῦτον, ὡς ἡ ὥρα, ζῶσα σὺ περιειληφυῖα υἱόν. ἡ δὲ εἶπε· μὴ Κύριε, μὴ διαψεύσῃ τὴν δούλην σου. 17 καὶ ἐν γαστρὶ ἔλαβεν ἡ γυνὴ καὶ ἔτεκεν υἱὸν εἰς τὸν καιρὸν τοῦτον, ὡς ἡ ὥρα, ζῶσα, ὡς ἐλάλησε πρὸς αὐτὴν ῾Ελισαιέ. 18 καὶ ἡδρύνθη τὸ παιδάριον· καὶ ἐγένετο ἡνίκα ἐξῆλθε πρὸς τὸν πατέρα αὐτοῦ πρὸς τοὺς θερίζοντας, 19 καὶ εἶπε πρὸς τὸν πατέρα αὐτοῦ· τὴν κεφαλήν μου, τὴν κεφαλήν μου· καὶ εἶπε τῷ παιδαρίῳ· ἆρον αὐτὸν πρὸς τὴν μητέρα αὐτοῦ. 20 καὶ ᾖρεν αὐτὸν πρὸς τὴν μητέρα αὐτοῦ, καὶ ἐκοιμήθη ἐπὶ τῶν γονάτων αὐτῆς ἕως μεσημβρίας καὶ ἀπέθανε. 21 καὶ ἀνήνεγκεν αὐτὸν καὶ ἐκοίμισεν αὐτὸν ἐπὶ τὴν κλίνην τοῦ ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ καὶ ἀπέκλεισε κατ᾿ αὐτοῦ καὶ ἐξῆλθε. 22 καὶ ἐκάλεσε τὸν ἄνδρα αὐτῆς καὶ εἶπεν· ἀπόστειλον δή μοι ἓν τῶν παιδαρίων καὶ μίαν τῶν ὄνων, καὶ δραμοῦμαι ἕως τοῦ ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ καὶ ἐπιστρέψω. 23 καὶ εἶπε· τί ὅτι σὺ πορεύῃ πρὸς αὐτὸν σήμερον; οὐ νεομηνία οὐδὲ σάββατον. ἡ δὲ εἶπεν· εἰρήνη. 24 καὶ ἐπέσαξε τὴν ὄνον καὶ εἶπε πρὸς τὸ παιδάριον αὐτῆς· ἄγε πορεύου, μὴ ἐπίσχῃς μοι τοῦ ἐπιβῆναι, ὅτι ἐὰν εἴπω σοι· δεῦρο καὶ πορεύσῃ καὶ ἐλεύσῃ πρὸς τὸν ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ εἰς ὄρος τὸ Καρμήλιον. 25 καὶ ἐπορεύθη καὶ ἦλθεν ἕως τοῦ ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ εἰς τὸ ὄρος. καὶ ἐγένετο ὡς εἶδεν ῾Ελισαιὲ ἐρχομένην αὐτήν, καὶ εἶπε πρὸς Γιεζὶ τὸ παιδάριον αὐτοῦ· ἰδοὺ δὴ ἡ Σωμανῖτις ἐκείνη· 26 νῦν δράμε εἰς ἀπαντὴν αὐτῆς καὶ ἐρεῖς· εἰ εἰρήνη σοι; εἰ εἰρήνη τῷ ἀνδρί σου; εἰ εἰρήνη τῷ παιδαρίῳ; ἡ δὲ εἶπεν· εἰρήνη. 27 καὶ ἦλθε πρὸς ῾Ελισαιὲ εἰς τὸ ὄρος καὶ ἐπελάβετο τῶν ποδῶν αὐτοῦ. καὶ ἤγγισε Γιεζὶ ἀπώσασθαι αὐτήν, καὶ εἶπεν ῾Ελισαιέ· ἄφες αὐτήν, ὅτι ἡ ψυχὴ αὐτῆς κατώδυνος αὐτῇ, καὶ Κύριος ἀπέκρυψεν ἀπ᾿ ἐμοῦ καὶ οὐκ ἀνήγγειλέ μοι. 28 ἡ δὲ εἶπε· μὴ ᾐτησάμην υἱὸν παρὰ τοῦ Κυρίου μου; ὅτι οὐκ εἶπα· οὐ πλανήσεις μετ᾿ ἐμοῦ; 29 καὶ εἶπεν ῾Ελισαιὲ τῷ Γιεζί· ζῶσαι τὴν ὀσφύν σου καὶ λαβὲ τὴν βακτηρίαν μου ἐν τῇ χειρί σου καὶ δεῦρο· ὅτι ἐὰν εὕρῃς ἄνδρα, οὐκ εὐλογήσεις αὐτόν, καὶ ἐὰν εὐλογήσῃ σε ἀνήρ, οὐκ ἀποκριθήσῃ αὐτῷ· καὶ ἐπιθήσεις τὴν βακτηρίαν μου ἐπὶ πρόσωπον τοῦ παιδαρίου. 30 καὶ εἶπεν ἡ μήτηρ τοῦ παιδαρίου· ζῇ Κύριος καὶ ζῇ ἡ ψυχή σου, εἰ ἐγκαταλείψω σε· καὶ ἀνέστη ῾Ελισαιὲ καὶ ἐπορεύθη ὀπίσω αὐτῆς. 31 καὶ Γιεζὶ διῆλθεν ἔμπροσθεν αὐτῆς καὶ ἐπέθηκε τὴν βακτηρίαν ἐπὶ πρόσωπον τοῦ παιδαρίου, καὶ οὐκ ἦν φωνὴ καὶ οὐκ ἦν ἀκρόασις· καὶ ἐπέστρεψεν εἰς ἀπαντὴν αὐτοῦ καὶ ἀπήγγειλεν αὐτῷ λέγων· οὐκ ἠγέρθη τὸ παιδάριον. 32 καὶ εἰσῆλθεν ῾Ελισαιὲ εἰς τὸν οἶκον καὶ ἰδοὺ τὸ παιδάριον τεθνηκὸς κεκοιμισμένον ἐπὶ τὴν κλίνην αὐτοῦ. 33 καὶ εἰσῆλθεν ῾Ελισαιὲ εἰς τὸν οἶκον καὶ ἀπέκλεισε τὴν θύραν κατὰ τῶν δύο ἑαυτῶν καὶ προσηύξατο πρὸς Κύριον· 34 καὶ ἀνέβη καὶ ἐκοιμήθη ἐπὶ τὸ παιδάριον καὶ ἔθηκε τὸ στόμα αὐτοῦ ἐπὶ τὸ στόμα αὐτοῦ καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ καὶ τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἐπὶ τὰς χεῖρας αὐτοῦ καὶ διέκαμψεν ἐπ᾿ αὐτόν, καὶ διεθερμάνθη ἡ σάρξ τοῦ παιδαρίου. 35 καὶ ἐπέστρεψε καὶ ἐπορεύθη ἐν τῇ οἰκίᾳ ἔνθεν καὶ ἔνθεν καὶ ἀνέβη καὶ συνέκαμψεν ἐπὶ τὸ παιδάριον ἕως ἑπτάκις, καὶ ἤνοιξε τὸ παιδάριον τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ. 36 καὶ ἐξεβόησε ῾Ελισαιὲ πρὸς Γιεζὶ καὶ εἶπε· κάλεσον τὴν Σωμανῖτιν ταύτην· καὶ ἐκάλεσε, καὶ εἰσῆλθε πρὸς αὐτόν. καὶ εἶπεν ῾Ελισαιέ· λάβε τὸν υἱόν σου. 37 καὶ εἰσῆλθεν ἡ γυνὴ καὶ ἔπεσεν ἐπὶ τοὺς πόδας αὐτοῦ καὶ προσεκύνησεν ἐπὶ τὴν γῆν καὶ ἔλαβε τὸν υἱὸν αὐτῆς καὶ ἐξῆλθε.
Απόδοση
Και μια γυναίκα που η οικογένειά της άνηκε στην τάξη των προφητών φώναξε προς τον Ελισαίο. ο δούλος σου, ο άντρας μου, πέθανε και γνωρίζεις ότι ήταν θεοφοβούμενος άνθρωπος. ο δανειστής του ήρθε να πάρει τους δύο γιούς μου για δούλος του. και είπε ο Ελισαίος. τι να κάνω; πες μου τι έχεις στο σπίτι σου. και είπε. δεν υπάρχει τίποτε άλλο στο σπίτι μου παρά λίγο λάδι. Και της είπε. πήγαινε και ζήτησε πολλά άδεια σκεύη απο τους γείτονες σου. και μπές στο σπιτι σου, κλείσε τον πόρτα εσύ και τα παιδία σου, ρίξε το λάδι που έχεις μέσα στα άδεια σκεύη και αυτά που θα γεμίζουν να τα βάζεις στην άκρη. Αυτό και έκανε, τα παιδιά της έφερναν τα δοχεία ενώ αυτή έριχνε μέσα λάδι. Και όταν τους ζήτησε δοχείο και αυτοί της είπαν ότι δεν έχουμε άλλο δοχείο, τότε σταμάτησε και το λάδι. πήγε και το είπε στον άνθρωπο του Θεού και της είπε ο Ελισαίορς. Πήγαινε πούλησε το λάδι που μάζεψες και δόσε το για τους τόκους σου και εσύ και τα παιδιά σου ζήστε με το υπόλοιπο που θα μείνει.
Κάποια μέρα περνούσε ο Ελισαίος απο την Σωμάν και εκεί ζούσε μια γυναίκα μεγάλη και τον κράτηε για φαγητό. και καθε φορά που περνούσε απο εκεί, πήγαινε και έτρωγε σε αυτό το σπίτι. και είπε η γυναίκα στον άνδρα της. Γνωρίζω ότι αυτός ο άνδρας που περνάει πάντα απο το σπίτι μας είναι άγιος άνθρωπος του Θεού. ας του κάνουμε ένα μικρό δωμάτιο στο πάνω μερος του σπιτιού για να κάθεται και ας του βάλουμε εκεί ενα κρεβάτι, τραπέζι, κάθσμα και μια λυχνία για να κάθεται καθε φορά που έρχεται.
Μια μέρα ήρθε ο Ελισαιος και ανέβηκε στο δωμάτιο του και κοιμήθηκε εκεί. και είπε στο βοηθό του τον Γιεζί. Φώναξε μου αυτή την Σωμανίτισσα. Την φώναξε σταθηκε μπροστά του και είπε. Πες στη γυναίκα. Εσύ μας έκανες αυτό το δωμάτιογια να μένουμε, εμείς τι θέλεις να σου κάνουμε; να μιλήσουμε στον βασιλιά ή στον άρχοντα του στρατού; ζω ανάμεσα στο λαό και τα έχω όλα. Τότε είπε στο Γιεζί. τι να κάνουμε γι' αυτή; ο Γιαζί ειπε οτι η γυναίκα αυτή δεν έχει καθόλου παιδιά και ο άνδρας της είναι μεγάλος σε ηλικία. Την φώναξαν και αυτή στάθηκε στην πόρτα. Της είπε ο Ελισαίος. Του χρόνου τέτοια ώρα θα έχεις γιο. αυτή είπε. Μη Κύριε, μη λες ψέματα στην δούλη σου. Και γέννησε γιο η γυναίκα στον ίδιο καιρό που της είπε ο Ελισαίος. Και το παιδί έγινε άνδρας. Κάποια μέρα βγήκε με τον πατέρα του για θερισμό. Και είπε στον πατέρα του. Το κεφάλι μου, το κεφάλι μου. Ο πατέρας του είπε στον βοηθό να τον πάει στη μητέρα του. όταν φτάσανε , κοιμήθηκε στα γόνατα της μητέρας του ως το μεσημέρα και μετά πέθανε. Τότε εκείνη τον ανέβασε στο δωμάτιο του ανθρώπου του Θεού τον έβαλε στο κρεβάτι του , έκεισε την πόρτα και βγήκε. Μετά φωναξε τον άνδρα της και είπε. Στείλε με με τον υπηρέτη, ,με ένα γαιδούρι για να τρέξω ως τον άνθρωπο του Θεου και να επιστρέψω πάλι. Αυτός της είπε. Γιατί θέλεις να πας σε αυτόν σήμερα; δεν είναι νουμηνία ούτε σάββατο. Να έχεις ειρήνη του απάντησε. Ετοίμασε το γάιδαρο και είπε στον υπηρέτη, μη με σταματήσεις έως ότου σου πω εγώ. Θα ταξιδέψουμε στον άνθρωπο του Θεού στο όρος Καρμήλιο. Και ταξίδεψε και έφτασε τον άνθωπο του Θεού.Μόλις την είδε ο Ελισαίος είπε στον Γιεζί. Κοίταξε η Σωμανίτισσα εκείνη. Τρέξε γρήγορα προς αυτή και ρώτησε την πως έρχεται, αν είναι καλά αυτή , ο άνδρας της και το παιδί. Αυτή απάντησε έρχομαι ήρεμη. Όταν έφτασε τον Ελισαίο έπεσε στα πόδια του ενώ οταν ο Γιεζί προσπάθησε να την απομακρύνει αυτός του είπε. αφησέ την , γιατί είναι γεμάτη οδύνη και ο Θεός δεν μου το αποκάλυψε. Αυτή του είπε. Ζήτησα μήπως εγώ γιό απο τον Κύριο; δε σου είχα πεί μη με πλανήσεις; και είπε ο Ελισαίος στο Γιεζί. Ζώσου με το ζωνάρι σου και πάρε το ραβδί σου στα χέρια σου και πάμε. και αν βρείς άνδρα μη τον ευλογήσεις και αν σε ευλογήσει άνδρας μη του αποκριθείς. Θα τοποθετήσεις το ραβδί σου στο πρόσωπο του παιδιού. και είπε η μητέρα του παιδιού. Ζεί ο Κύριος και ζεί η ψυχή σου και δεν θα σε εγκαταλείψω. και σηκώθηκε ο Ελισαίος και πορεύθηκε πίσω της. και o Γιεζί προχώρησε μπροστά απο αυτήν και έβαλε το ραβδί του στο πρόσωπο του παιδού και δεν έγινε τίποτα. γύρισε πίσω και είπε ότι δεν σηκώθηκε το παιδί. Μπήκε τοτε ο Ελισαίος στο σπίτι και το παιδί ήταν ακόμα πεθαμένο στο κρεβάτι του. όταν μπήκε στο σπίτι, έκλεισε την πόρτα στου άλλους και προσευχήθηκε στο Κύριο . και ανέβηκε και κοιμήθηκε πάνω στο παιδί και έβαλε τι στόμα του στο στόμα του παιδιού και τα μάτια του στα μάτια του και τα χέρια του στα χέρια του και ζεστάθηκε το σώμα του παιδιού. και σηκώθηκε και γύριζε μέσα στο σπίτι εδώ κι εκεί και ανέβηκε και έσκυψε στο παιδί ξανά ως επτά φορές και άνοιξε το παιδί τα μάτια του. Και φώναξε Ελισαίος τον Γεζί και είπε. Καλέσε την Σωμανίτισσα . Ήλθε η γύναίκα και της είπε ο Ελισαίος . Λάβε τον γιό σου. και ήλθε η γυναίκα και έπεσε στα πόδια του και τον προσλυνησε και έλαβε τον γιό της και βγήκε.
ΚΑΙ γυνὴ μία ἀπὸ τῶν υἱῶν τῶν προφητῶν ἐβόα πρὸς τὸν ῾Ελισαιὲ λέγουσα· ὁ δοῦλός σου ἀνήρ μου ἀπέθανε, καὶ σὺ ἔγνως ὅτι δοῦλός σου ἦν φοβούμενος τὸν Κύριον· καὶ ὁ δανειστὴς ἦλθε λαβεῖν τοὺς δύο υἱούς μου ἑαυτῷ εἰς δούλους. 2 καὶ εἶπεν ῾Ελισαιέ· τί ποιήσω σοι; ἀνάγγειλόν μοι τί ἔστι σοι ἐν τῷ οἴκῳ. ἡ δὲ εἶπεν· οὐκ ἔστι τῇ δούλῃ σου οὐδὲν ἐν τῷ οἴκῳ, ὅτι ἀλλ᾿ ἢ ὃ ἀλείψομαι ἔλαιον. 3 καὶ εἶπε πρὸς αὐτήν· δεῦρο αἴτησαι σεαυτῇ σκεύη ἔξωθεν παρὰ πάντων τῶν γειτόνων σκεύη κενά, μὴ ὀλιγώσῃς. 4 καὶ εἰσελεύσῃ καὶ ἀποκλείσεις τὴν θύραν κατὰ σοῦ καὶ κατὰ τῶν υἱῶν σου καὶ ἀποχεεῖς εἰς τὰ σκεύη ταῦτα καὶ τὸ πληρωθὲν ἀρεῖς. 5 καὶ ἀπῆλθε παρ᾿ αὐτοῦ, καὶ ἀπέκλεισε τὴν θύραν καθ᾿ ἑαυτῆς καὶ κατὰ τῶν υἱῶν αὐτῆς· αὐτοὶ προσήγγιζον πρὸς αὐτήν, καὶ αὐτὴ ἐπέχεεν ἕως ἐπλήσθησαν τὰ σκεύη. 6 καὶ εἶπε πρὸς τοὺς υἱοὺς αὐτῆς· ἐγγίσατε ἔτι πρός με τὸ σκεῦος· καὶ εἶπον αὐτῇ· οὐκ ἔστιν ἔτι σκεῦος· καὶ ἔστη τὸ ἔλαιον. 7 καὶ ἦλθε καὶ ἀπήγγειλε τῷ ἀνθρώπῳ τοῦ Θεοῦ, καὶ εἶπεν ῾Ελισαιέ· δεῦρο καὶ ἀπόδου τὸ ἔλαιον καὶ ἀποτίσεις τοὺς τόκους σου, καὶ σὺ καὶ οἱ υἱοί σου ζήσεσθε ἐν τῷ ἐπιλοίπῳ ἐλαίῳ. 8 καὶ ἐγένετο ἡμέρα καὶ διέβη ῾Ελισαιὲ εἰς Σωμάν, καὶ ἐκεῖ γυνὴ μεγάλη καὶ ἐκράτησεν αὐτὸν φαγεῖν ἄρτον. καὶ ἐγένετο ἀφ᾿ ἱκανοῦ τοῦ εἰσπορεύεσθαι αὐτὸν ἐξέκλινε τοῦ ἐκεῖ φαγεῖν. 9 καὶ εἶπεν ἡ γυνὴ πρὸς τὸν ἄνδρα αὐτῆς· ἰδοὺ δὴ ἔγνων ὅτι ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ἅγιος οὗτος διαπορεύεται ἐφ᾿ ἡμᾶς διὰ παντός. 10 ποιήσωμεν δὴ αὐτῷ ὑπερῷον τόπον μικρὸν καὶ θῶμεν αὐτῷ ἐκεῖ κλίνην καὶ τράπεζαν καὶ δίφρον καὶ λυχνίαν. καὶ ἔσται ἐν τῷ εἰσπορεύεσθαι πρὸς ἡμᾶς καὶ ἐκκλινεῖ ἐκεῖ. 11 καὶ ἐγένετο ἡμέρα καὶ εἰσῆλθεν ἐκεῖ καὶ ἐξέκλινεν εἰς τὸ ὑπερῷον καὶ ἐκοιμήθη ἐκεῖ. 12 καὶ εἶπε πρὸς Γιεζὶ τὸ παιδάριον αὐτοῦ· κάλεσόν μοι τὴν Σωμανῖτιν ταύτην· καὶ ἐκάλεσεν αὐτήν, καὶ ἔστη ἐνώπιον αὐτοῦ. 13 καὶ εἶπεν αὐτῷ· εἰπὸν δὴ πρὸς αὐτήν· ἰδοὺ ἐξέστησας ἡμῖν πᾶσαν τὴν ἔκστασιν ταύτην· τί δεῖ ποιῆσαί σοι; εἰ ἔστι λόγος σοι πρὸς τὸν βασιλέα ἢ πρὸς τὸν ἄρχοντα τῆς δυνάμεως; ἡ δὲ εἶπεν· ἐν μέσῳ τοῦ λαοῦ ἐγώ εἰμι οἰκῶ. 14 καὶ εἶπε πρὸς Γιεζί· τί δεῖ ποιῆσαι αὐτῇ; καὶ εἶπε Γιεζὶ τὸ παιδάριον αὐτοῦ· καὶ μάλα υἱὸς οὐκ ἔστιν αὐτῇ, καὶ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς πρεσβύτης. 15 καὶ ἐκάλεσεν αὐτήν, καὶ ἔστη παρὰ τὴν θύραν. 16 καὶ εἶπεν ῾Ελισαιὲ πρὸς αὐτήν· εἰς τὸν καιρὸν τοῦτον, ὡς ἡ ὥρα, ζῶσα σὺ περιειληφυῖα υἱόν. ἡ δὲ εἶπε· μὴ Κύριε, μὴ διαψεύσῃ τὴν δούλην σου. 17 καὶ ἐν γαστρὶ ἔλαβεν ἡ γυνὴ καὶ ἔτεκεν υἱὸν εἰς τὸν καιρὸν τοῦτον, ὡς ἡ ὥρα, ζῶσα, ὡς ἐλάλησε πρὸς αὐτὴν ῾Ελισαιέ. 18 καὶ ἡδρύνθη τὸ παιδάριον· καὶ ἐγένετο ἡνίκα ἐξῆλθε πρὸς τὸν πατέρα αὐτοῦ πρὸς τοὺς θερίζοντας, 19 καὶ εἶπε πρὸς τὸν πατέρα αὐτοῦ· τὴν κεφαλήν μου, τὴν κεφαλήν μου· καὶ εἶπε τῷ παιδαρίῳ· ἆρον αὐτὸν πρὸς τὴν μητέρα αὐτοῦ. 20 καὶ ᾖρεν αὐτὸν πρὸς τὴν μητέρα αὐτοῦ, καὶ ἐκοιμήθη ἐπὶ τῶν γονάτων αὐτῆς ἕως μεσημβρίας καὶ ἀπέθανε. 21 καὶ ἀνήνεγκεν αὐτὸν καὶ ἐκοίμισεν αὐτὸν ἐπὶ τὴν κλίνην τοῦ ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ καὶ ἀπέκλεισε κατ᾿ αὐτοῦ καὶ ἐξῆλθε. 22 καὶ ἐκάλεσε τὸν ἄνδρα αὐτῆς καὶ εἶπεν· ἀπόστειλον δή μοι ἓν τῶν παιδαρίων καὶ μίαν τῶν ὄνων, καὶ δραμοῦμαι ἕως τοῦ ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ καὶ ἐπιστρέψω. 23 καὶ εἶπε· τί ὅτι σὺ πορεύῃ πρὸς αὐτὸν σήμερον; οὐ νεομηνία οὐδὲ σάββατον. ἡ δὲ εἶπεν· εἰρήνη. 24 καὶ ἐπέσαξε τὴν ὄνον καὶ εἶπε πρὸς τὸ παιδάριον αὐτῆς· ἄγε πορεύου, μὴ ἐπίσχῃς μοι τοῦ ἐπιβῆναι, ὅτι ἐὰν εἴπω σοι· δεῦρο καὶ πορεύσῃ καὶ ἐλεύσῃ πρὸς τὸν ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ εἰς ὄρος τὸ Καρμήλιον. 25 καὶ ἐπορεύθη καὶ ἦλθεν ἕως τοῦ ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ εἰς τὸ ὄρος. καὶ ἐγένετο ὡς εἶδεν ῾Ελισαιὲ ἐρχομένην αὐτήν, καὶ εἶπε πρὸς Γιεζὶ τὸ παιδάριον αὐτοῦ· ἰδοὺ δὴ ἡ Σωμανῖτις ἐκείνη· 26 νῦν δράμε εἰς ἀπαντὴν αὐτῆς καὶ ἐρεῖς· εἰ εἰρήνη σοι; εἰ εἰρήνη τῷ ἀνδρί σου; εἰ εἰρήνη τῷ παιδαρίῳ; ἡ δὲ εἶπεν· εἰρήνη. 27 καὶ ἦλθε πρὸς ῾Ελισαιὲ εἰς τὸ ὄρος καὶ ἐπελάβετο τῶν ποδῶν αὐτοῦ. καὶ ἤγγισε Γιεζὶ ἀπώσασθαι αὐτήν, καὶ εἶπεν ῾Ελισαιέ· ἄφες αὐτήν, ὅτι ἡ ψυχὴ αὐτῆς κατώδυνος αὐτῇ, καὶ Κύριος ἀπέκρυψεν ἀπ᾿ ἐμοῦ καὶ οὐκ ἀνήγγειλέ μοι. 28 ἡ δὲ εἶπε· μὴ ᾐτησάμην υἱὸν παρὰ τοῦ Κυρίου μου; ὅτι οὐκ εἶπα· οὐ πλανήσεις μετ᾿ ἐμοῦ; 29 καὶ εἶπεν ῾Ελισαιὲ τῷ Γιεζί· ζῶσαι τὴν ὀσφύν σου καὶ λαβὲ τὴν βακτηρίαν μου ἐν τῇ χειρί σου καὶ δεῦρο· ὅτι ἐὰν εὕρῃς ἄνδρα, οὐκ εὐλογήσεις αὐτόν, καὶ ἐὰν εὐλογήσῃ σε ἀνήρ, οὐκ ἀποκριθήσῃ αὐτῷ· καὶ ἐπιθήσεις τὴν βακτηρίαν μου ἐπὶ πρόσωπον τοῦ παιδαρίου. 30 καὶ εἶπεν ἡ μήτηρ τοῦ παιδαρίου· ζῇ Κύριος καὶ ζῇ ἡ ψυχή σου, εἰ ἐγκαταλείψω σε· καὶ ἀνέστη ῾Ελισαιὲ καὶ ἐπορεύθη ὀπίσω αὐτῆς. 31 καὶ Γιεζὶ διῆλθεν ἔμπροσθεν αὐτῆς καὶ ἐπέθηκε τὴν βακτηρίαν ἐπὶ πρόσωπον τοῦ παιδαρίου, καὶ οὐκ ἦν φωνὴ καὶ οὐκ ἦν ἀκρόασις· καὶ ἐπέστρεψεν εἰς ἀπαντὴν αὐτοῦ καὶ ἀπήγγειλεν αὐτῷ λέγων· οὐκ ἠγέρθη τὸ παιδάριον. 32 καὶ εἰσῆλθεν ῾Ελισαιὲ εἰς τὸν οἶκον καὶ ἰδοὺ τὸ παιδάριον τεθνηκὸς κεκοιμισμένον ἐπὶ τὴν κλίνην αὐτοῦ. 33 καὶ εἰσῆλθεν ῾Ελισαιὲ εἰς τὸν οἶκον καὶ ἀπέκλεισε τὴν θύραν κατὰ τῶν δύο ἑαυτῶν καὶ προσηύξατο πρὸς Κύριον· 34 καὶ ἀνέβη καὶ ἐκοιμήθη ἐπὶ τὸ παιδάριον καὶ ἔθηκε τὸ στόμα αὐτοῦ ἐπὶ τὸ στόμα αὐτοῦ καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ καὶ τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἐπὶ τὰς χεῖρας αὐτοῦ καὶ διέκαμψεν ἐπ᾿ αὐτόν, καὶ διεθερμάνθη ἡ σάρξ τοῦ παιδαρίου. 35 καὶ ἐπέστρεψε καὶ ἐπορεύθη ἐν τῇ οἰκίᾳ ἔνθεν καὶ ἔνθεν καὶ ἀνέβη καὶ συνέκαμψεν ἐπὶ τὸ παιδάριον ἕως ἑπτάκις, καὶ ἤνοιξε τὸ παιδάριον τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ. 36 καὶ ἐξεβόησε ῾Ελισαιὲ πρὸς Γιεζὶ καὶ εἶπε· κάλεσον τὴν Σωμανῖτιν ταύτην· καὶ ἐκάλεσε, καὶ εἰσῆλθε πρὸς αὐτόν. καὶ εἶπεν ῾Ελισαιέ· λάβε τὸν υἱόν σου. 37 καὶ εἰσῆλθεν ἡ γυνὴ καὶ ἔπεσεν ἐπὶ τοὺς πόδας αὐτοῦ καὶ προσεκύνησεν ἐπὶ τὴν γῆν καὶ ἔλαβε τὸν υἱὸν αὐτῆς καὶ ἐξῆλθε.
Απόδοση
Και μια γυναίκα που η οικογένειά της άνηκε στην τάξη των προφητών φώναξε προς τον Ελισαίο. ο δούλος σου, ο άντρας μου, πέθανε και γνωρίζεις ότι ήταν θεοφοβούμενος άνθρωπος. ο δανειστής του ήρθε να πάρει τους δύο γιούς μου για δούλος του. και είπε ο Ελισαίος. τι να κάνω; πες μου τι έχεις στο σπίτι σου. και είπε. δεν υπάρχει τίποτε άλλο στο σπίτι μου παρά λίγο λάδι. Και της είπε. πήγαινε και ζήτησε πολλά άδεια σκεύη απο τους γείτονες σου. και μπές στο σπιτι σου, κλείσε τον πόρτα εσύ και τα παιδία σου, ρίξε το λάδι που έχεις μέσα στα άδεια σκεύη και αυτά που θα γεμίζουν να τα βάζεις στην άκρη. Αυτό και έκανε, τα παιδιά της έφερναν τα δοχεία ενώ αυτή έριχνε μέσα λάδι. Και όταν τους ζήτησε δοχείο και αυτοί της είπαν ότι δεν έχουμε άλλο δοχείο, τότε σταμάτησε και το λάδι. πήγε και το είπε στον άνθρωπο του Θεού και της είπε ο Ελισαίορς. Πήγαινε πούλησε το λάδι που μάζεψες και δόσε το για τους τόκους σου και εσύ και τα παιδιά σου ζήστε με το υπόλοιπο που θα μείνει.
Κάποια μέρα περνούσε ο Ελισαίος απο την Σωμάν και εκεί ζούσε μια γυναίκα μεγάλη και τον κράτηε για φαγητό. και καθε φορά που περνούσε απο εκεί, πήγαινε και έτρωγε σε αυτό το σπίτι. και είπε η γυναίκα στον άνδρα της. Γνωρίζω ότι αυτός ο άνδρας που περνάει πάντα απο το σπίτι μας είναι άγιος άνθρωπος του Θεού. ας του κάνουμε ένα μικρό δωμάτιο στο πάνω μερος του σπιτιού για να κάθεται και ας του βάλουμε εκεί ενα κρεβάτι, τραπέζι, κάθσμα και μια λυχνία για να κάθεται καθε φορά που έρχεται.
Μια μέρα ήρθε ο Ελισαιος και ανέβηκε στο δωμάτιο του και κοιμήθηκε εκεί. και είπε στο βοηθό του τον Γιεζί. Φώναξε μου αυτή την Σωμανίτισσα. Την φώναξε σταθηκε μπροστά του και είπε. Πες στη γυναίκα. Εσύ μας έκανες αυτό το δωμάτιογια να μένουμε, εμείς τι θέλεις να σου κάνουμε; να μιλήσουμε στον βασιλιά ή στον άρχοντα του στρατού; ζω ανάμεσα στο λαό και τα έχω όλα. Τότε είπε στο Γιεζί. τι να κάνουμε γι' αυτή; ο Γιαζί ειπε οτι η γυναίκα αυτή δεν έχει καθόλου παιδιά και ο άνδρας της είναι μεγάλος σε ηλικία. Την φώναξαν και αυτή στάθηκε στην πόρτα. Της είπε ο Ελισαίος. Του χρόνου τέτοια ώρα θα έχεις γιο. αυτή είπε. Μη Κύριε, μη λες ψέματα στην δούλη σου. Και γέννησε γιο η γυναίκα στον ίδιο καιρό που της είπε ο Ελισαίος. Και το παιδί έγινε άνδρας. Κάποια μέρα βγήκε με τον πατέρα του για θερισμό. Και είπε στον πατέρα του. Το κεφάλι μου, το κεφάλι μου. Ο πατέρας του είπε στον βοηθό να τον πάει στη μητέρα του. όταν φτάσανε , κοιμήθηκε στα γόνατα της μητέρας του ως το μεσημέρα και μετά πέθανε. Τότε εκείνη τον ανέβασε στο δωμάτιο του ανθρώπου του Θεού τον έβαλε στο κρεβάτι του , έκεισε την πόρτα και βγήκε. Μετά φωναξε τον άνδρα της και είπε. Στείλε με με τον υπηρέτη, ,με ένα γαιδούρι για να τρέξω ως τον άνθρωπο του Θεου και να επιστρέψω πάλι. Αυτός της είπε. Γιατί θέλεις να πας σε αυτόν σήμερα; δεν είναι νουμηνία ούτε σάββατο. Να έχεις ειρήνη του απάντησε. Ετοίμασε το γάιδαρο και είπε στον υπηρέτη, μη με σταματήσεις έως ότου σου πω εγώ. Θα ταξιδέψουμε στον άνθρωπο του Θεού στο όρος Καρμήλιο. Και ταξίδεψε και έφτασε τον άνθωπο του Θεού.Μόλις την είδε ο Ελισαίος είπε στον Γιεζί. Κοίταξε η Σωμανίτισσα εκείνη. Τρέξε γρήγορα προς αυτή και ρώτησε την πως έρχεται, αν είναι καλά αυτή , ο άνδρας της και το παιδί. Αυτή απάντησε έρχομαι ήρεμη. Όταν έφτασε τον Ελισαίο έπεσε στα πόδια του ενώ οταν ο Γιεζί προσπάθησε να την απομακρύνει αυτός του είπε. αφησέ την , γιατί είναι γεμάτη οδύνη και ο Θεός δεν μου το αποκάλυψε. Αυτή του είπε. Ζήτησα μήπως εγώ γιό απο τον Κύριο; δε σου είχα πεί μη με πλανήσεις; και είπε ο Ελισαίος στο Γιεζί. Ζώσου με το ζωνάρι σου και πάρε το ραβδί σου στα χέρια σου και πάμε. και αν βρείς άνδρα μη τον ευλογήσεις και αν σε ευλογήσει άνδρας μη του αποκριθείς. Θα τοποθετήσεις το ραβδί σου στο πρόσωπο του παιδιού. και είπε η μητέρα του παιδιού. Ζεί ο Κύριος και ζεί η ψυχή σου και δεν θα σε εγκαταλείψω. και σηκώθηκε ο Ελισαίος και πορεύθηκε πίσω της. και o Γιεζί προχώρησε μπροστά απο αυτήν και έβαλε το ραβδί του στο πρόσωπο του παιδού και δεν έγινε τίποτα. γύρισε πίσω και είπε ότι δεν σηκώθηκε το παιδί. Μπήκε τοτε ο Ελισαίος στο σπίτι και το παιδί ήταν ακόμα πεθαμένο στο κρεβάτι του. όταν μπήκε στο σπίτι, έκλεισε την πόρτα στου άλλους και προσευχήθηκε στο Κύριο . και ανέβηκε και κοιμήθηκε πάνω στο παιδί και έβαλε τι στόμα του στο στόμα του παιδιού και τα μάτια του στα μάτια του και τα χέρια του στα χέρια του και ζεστάθηκε το σώμα του παιδιού. και σηκώθηκε και γύριζε μέσα στο σπίτι εδώ κι εκεί και ανέβηκε και έσκυψε στο παιδί ξανά ως επτά φορές και άνοιξε το παιδί τα μάτια του. Και φώναξε Ελισαίος τον Γεζί και είπε. Καλέσε την Σωμανίτισσα . Ήλθε η γύναίκα και της είπε ο Ελισαίος . Λάβε τον γιό σου. και ήλθε η γυναίκα και έπεσε στα πόδια του και τον προσλυνησε και έλαβε τον γιό της και βγήκε.
Παρασκευή 11 Ιουνίου 2010
᾿Επὶ τῇ ἱερᾷ μνήμῃ Πάντων τῶν ῾Αγίων Νεομαρτύρων: Κυριακὴ Γʹ Ματθαίου
ΑΠΟΛΥΤΙΚΟΝ ΑΓΙΩΝ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΩΝ
Ηχος γ΄Θείας πίστεως....
ΝΕΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ,ΠΑΛΑΙΑΝ ΠΛΑΝΗΝ,ΚΑΤΑΣΤΡΕΨΑΝΤΕΣ,ΥΨΩΣΑΝ ΠΙΣΤΙΝ,ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ,ΚΑΙ ΣΤΕΡΡΩΣ,ΗΓΩΝΙΣΘΗΣΑΝ ΤΗΝ ΓΑΡ ΑΝΟΜΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΑΝ ΕΛΕΓΞΑΝΤΕΣ,ΕΝ ΠΑΡΡΗΣΙΑ ΧΡΙΣΤΟΝ ΑΝΕΚΗΡΥΞΑΝ,ΘΕΟΝ ΤΕΛΕΙΟΝ,ΚΑΙ ΝΥΝ ΑΠΑΥΣΤΩΣ ΠΡΕΣΒΕΥΟΥΣΙΝ,ΔΩΡΗΣΑΣΘΑΙ ΗΜΙΝ ΤΟ ΜΕΓΑ ΕΛΕΟΣ.
http://www.facebook.com/group.php?gid=179329401997&v=info
Επίσκεψη στο Άγιον Όρος
ΙΕΡΕΣ ΜΟΝΕΣ
Μονή Μεγίστης Λαύρας ΤΗΛ.: 23586, 23754 FAX:23762, 23013
Μονή Βατοπεδίου ΤΗΛ.: 41488 FAX:41462, 23509
Μονή Ιβήρων ΤΗΛ.: 23643 FAX: 23248
Μονή Χελανδαρίου ΤΗΛ.:23797 FAX:23108, 23494
Μονή Διονυσίου ΤΗΛ.:23687 FAX:23686
Μονή Κουτλουμουσίου ΤΗΛ.:23226 FAX:23731
Μονή Παντοκράτορος ΤΗΛ.:23880, 23253 FAX:23685
Μονή Ξηροποτάμου ΤΗΛ.:23251 FAX:23733
Μονή Ζωγράφου ΤΗΛ.:23247 FAX:23247
Μονή Δοχειαρίου ΤΗΛ.:23245 FAX:23271
Μονή Καρακάλου ΤΗΛ.:23225 FAX:23746
Μονή Φιλοθέου ΤΗΛ.:23256 FAX:23674
Μονή Σίμωνος Πέτρας ΤΗΛ.:23254 FAX:23707
Μονή Αγίου Παύλου ΤΗΛ.:23250, 23741 FAX:23355
Μονή Σταυρονικήτα ΤΗΛ.:23255 FAX:23255
Μονή Ξενοφώντος ΤΗΛ.:23249, 23633 FAX:23631
Μονή Γρηγορίου ΤΗΛ.:23218, 23668 FAX:23671
Μονή Εσφιγμένου ΤΗΛ.:23229, FAX:23653
Μονή Παντελεήμονος ΤΗΛ.:23252 FAX:23682
Μονή Κασταμονίτου ΤΗΛ.:23228 FAX:23228
ΙΕΡΕΣ ΣΚΗΤΕΣ
Σκήτη Αγίας Άννας ΤΗΛ:23320
Σκήτη Αγίου Παύλου (Νέα Σκήτη) ΤΗΛ:23351
Σκήτη Αγίου Ανδρέου (Σαράι) ΤΗΛ:23810
Σκήτη Καυσοκαλυβίων ΤΗΛ:23319
Σκήτη Ευαγγελισμού (Ξενοφωντινή) ΤΗΛ:23301
Σκήτη Τιμίου Προδρόμου (Ιβηρήτικη) ΤΗΛ:23296
Σκήτη Τιμίου Προδρόμου (Ρουμάνικη) ΤΗΛ:23294
Σκήτη Προφήτου Ηλιού ΤΗΛ:23304
Σκήτη Λάκκου (Ρουμάνικη) ΤΗΛ:23636
Σκήτη Αγίου Δημητρίου (Βατοπεδινή) ΤΗΛ:23303
Θα πρέπει στη συνέχεια να κλείσετε μια θέση με το πλοίο (για Δάφνη), τόσο για την είσοδό σας όσο και για την έξοδό σας (Αγιορείτικες Γραμμές: 23770 21041, 21061). Μπορείτε να φτάσετε στη Δάφνη (τερματικός σταθμός) και με ταχύπλοο. Υπάρχουν δύο τηλέφωνα επικοινωνίας: το 6947819885 (το ταχύπλοο της εταιρίας) και το 6995105105 (το ταχύπλοο Αγία Άννα). Μην παραλείψετε να ρωτήσετε την ώρα που θα πρέπει να είστε εκεί, δεδομένου ότι πραγματοποιούνται δρομολόγια σε διαφορετικές ώρες (από το πλοίο της γραμμής αλλά και από τα ταχύπλοα).
Τέλος, πληροφορίες σχετικά με εσωτερικά δρομολόγια (ταξί) για απομακρυσμένες μονές (π.χ. Λαύρα) θα λάβετε από το "Γραφείο Κίνησης Αυτοκινήτων Αγίου Όρους" στη σύνδεση 23770 23266.
http://www.psaltologion.com/showthread.php?t=9000&highlight=%D7%C1%D3%C1%CD%C9%C4%C7%D3
Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΣΤΑ ΟΝΟΜΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ
φωτό: Νικόλαος Μαγγίνας
Ο Μ Ι Λ Ι Α
ΤΗΣ Α. Θ. ΠΑΝΑΓΙΟΤΗΤΟΣ
ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ
κ. κ. Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Υ
ΕΝ Τῼ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚῼ ΝΑῼ
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΟΡΤΗΝ ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΣΤΗΡΙΩΝ ΑΥΤΟΥ
(11 Ἰουνίου 2010)
* * *
Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Ἐντιμολoγιώτατοι Ἄρχοντες,
Εὐλογημένοι Χριστιανοί,
Εὐχαριστοῦμεν ἐκ μέσης καρδίας καί ἐν συγκινήσει πολλῇ, ἀγαπητέ ἀδελφέ καί συλλειτουργέ, Ἱερώτατε Μητροπολῖτα ἅγιε Χαλκηδόνος κ. Ἀθανάσιε, διά τήν γέμουσαν ἀγάπης, μεστήν νοημάτων καί λόγων ἐπαινετικῶν προσφώνησιν ὑμῶν ἐπί τῇ ἑορτῇ καί τῇ μνήμῃ τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Ἀποστόλου Βαρθολομαίου, οὗ τό ὄνομα φέρομεν καί Κύριος οἶδε κατά πόσον ἐπαξίως.
Εἶπέ ποτε πολιός γέρων ἁγιορείτης εἰς νεαρόν ἐκ τοῦ κόσμου διάκονον, μέγα ἐφ᾿ ἑαυτῷ φρονοῦντι˙ «Ἐάν κάποιοι σέ ἐπαινοῦν, πρόσεχε μήπως ἐπαρθῇς. Νά νομίζῃς ὅτι τά λεγόμενα ἀφοροῦν σέ κάποιον ἄλλο πού στέκεται δίπλα σου καί ὄχι σέ ἐσένα. Ἔτσι γλυτώνεις ἐκ τῆς ἐπάρσεως πού φέρνουν οἱ ἔπαινοι».
Τούτῳ τῷ διακριτικῷ γέροντι στοιχοῦσα καί ἡ ἡμετέρα Μετριότης, λέγει μετά τοῦ προφητάνακτος Δαυΐδ «Μή ἡμῖν, Κύριε, μή ἡμῖν, ἀλλ᾿ ἤ τῷ ὀνόματί σου δός δόξαν» (Ψαλμ. ΡΙΓ’, 9). Ἐκείνῳ γάρ πρέπει πᾶσα δόξα, τιμή καί προσκύνησις.
Ἀλλά «περί τήν νύσσαν τόν πῶλον κεντῶ», ἵνα τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός καί προκατόχου ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου μνησθῶμεν (Λόγος εἰς τήν Γέννησιν).
Σήμερον ἑορτάζομεν τήν μνήμην τοῦ κατά μέν τούς τρεῖς συνοπτικούς Εὐαγγελιστάς Βαρθολομαίου, καί κατά τόν Εὐαγγελιστήν Ἰωάννην Ναθαναήλ, διότι κατά τούς ἐγκρίτους τῆς Καινῆς Διαθήκης ἑρμηνευτάς Βαρθολομαῖος καί Ναθαναήλ ἕν εἰσι καί τό αὐτό πρόσωπον. Τό μέν Ναθαναήλ (Θεόσδοτος ἤ Θεόδωρος ἑλληνιστί) τό κύριον αὐτοῦ ὄνομα, τό δέ Βαρθολομαῖος τό ἐπώνυμον ἤ ὀρθότερον τό πατρώνυμον αὐτοῦ (υἱός τοῦ Ταλμαΐ ἤ Τολομᾶ).
Οὗτος, λοιπόν, ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Βαρθολομαῖος ἐκήρυξεν, ὡς γνωστόν, εἰς τούς εὐδαίμονας Ἰνδούς «Χριστόν Ἰησοῦν, καί τοῦτον ἐσταυρωμένον» (Α’ Κορ. 2, 2), διό καί ἐσταυρώθη ὑπό τῶν εἰδωλομανούντων, κατ᾿ ἰσχυράν καί παλαιοτάτην τῆς Ἐκκλησίας παράδοσιν. Καί οὐ μόνον αὐτός ἀλλά καί πολλοί ἄλλοι Ἅγιοι Ἀπόστολοι κατά τόν αὐτόν ἐμαρτύρησαν τρόπον, σταυρωθέντες δηλονότι, ὡς Ἀνδρέας, Πέτρος, Φίλιππος, Ἰάκωβος Ἀλφαίου, Σίμων ὁ Κανανίτης, Κλεόπας καί μακρά σειρά ἄλλων μετ᾿ αὐτούς Ἁγίων Μαρτύρων ἕως οὗ ὁ τῶν ἀνάκτων πρῶτος Χριστιανός, ὁ μέγας Κωνσταντῖνος, κατήργησε τήν διά σταυρώσεως θανατικήν ποινήν, ἐξ ἀπείρου σεβασμοῦ πρός τόν σταυρωθέντα Κύριον. Σημειωτέον ὅτι ἡ σταύρωσις ἦτο ρωμαϊκή ποινή διά τούς κακούργους, τούς ληστάς, τούς δούλους καί τούς ἐπαναστάτας, ἐνῷ διά τούς Ρωμαίους πολίτας ἦτο ἡ διά ξίφους καρατόμησις.
Ἔμειναν ὅμως δύο τινά: Ἡ τιμητική προσκύνησις τοῦ Ζωοποιοῦ τοῦ Κυρίου Σταυροῦ, καί ἡ ἀνάμνησις τῶν φρικτῶν πόνων τοῦ μαρτυρίου τῆς σταυρώσεως. Ἐξ ἧς καί αἱ φράσεις αἱ ἕως τοῦ νῦν λεγόμεναι: «μέ σταύρωσες», «μή μέ σταυρώνῃς», «εἶσαι σταυρωτής», «σηκώνει τόν σταυρόν του», ὡς καί ἄλλαι παρεμφερεῖς.
Ὡς ἐκ τούτου, ὀρθῶς καί ἡ Ὀρθοδοξία γενικῶς ἀλλά καί ἡ ἐν τῇ Πόλει ταύτῃ Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία ἀποκαλεῖται «ἐσταυρωμένη». Καί τοῦτο διότι ὅλη ἡ ἀνά τούς αἰῶνας πορεία τῆς Μητρός Ἐκκλησίας εἶναι μία διαρκής «σταύρωσις» καί μία ἀέναος «συσταύρωσις» μετά τῆς ὁμογενείας.
Εἶναι μία πορεία ἐν μέσῳ κινδύνων κατά τό τοῦ Σειραχίδου «Ἐπίγνωθι ὅτι ἐν μέσῳ παγίδων διαβαίνεις καί ἐπί ἐπάλξεων πόλεως περιπατεῖς» (Σοφία Σειράχ 9, 13). Τό χωρίον τοῦτο ἑρμηνεύων ὁ ἐν Ἁγίοις πατήρ ἡμῶν Βασίλειος ὁ Μέγας συμπληροῖ: «Πανταχόθεν σεαυτόν περισκόπει. Ἀκοίμητον ἔχε πρός τήν σεαυτοῦ φυλακήν τό τῆς ψυχῆς ὄμμα. Ἐν μέσῳ παγίδων διαβαίνεις. Κεκρυμμένοι βρόχοι παρά τοῦ ἐχθροῦ πολλαχόθεν καταπεπήγασι. Πάντα οὖν περισκόπει «ἵνα σῴζῃ ὥσπερ δορκάς ἐκ βρόχων καί ὥσπερ ὄρνεον ἐκ παγίδος» (Παροιμίαι 6, 5).
Ἔγραφε πρός ἡμᾶς πρό ἡμερῶν προσφιλής ἐν Χριστῷ ἀδελφός: «Ἴσως στούς ἀποκαλυπτικούς μας καιρούς τό πιό δυνατό κήρυγμα Ὀρθοδοξίας εἶναι ἡ ἐσταυρωμένη Μητέρα Ἐκκλησία, πού μαρτυρεῖ ὅτι βρίσκεται μέν ἐν φυλακῇ, ἐν πτωχείᾳ, ἐν πληγαῖς, ἐν στενοχωρίαις, ἐν θλίψεσιν, ἀλλά αὐτό εἶναι ἡ δόξα Της καί ὁ στέφανός Της καί αὐτό ἐγγυᾶται τήν πορεία Της, τήν ἁγιότητά Της».
Ἐδῶ πλησίον εἶναι αἱ «Κυανέαι Πέτραι», βραχονησίδες εἰς τό ἄνω στόμιον τοῦ Βοσπόρου ἐν τῇ ἐξόδῳ πρός τόν Εὔξεινον Πόντον, ἄκρως ἐπικίνδυνοι διά τήν ναυσιπλοΐαν. Ὠνομάζοντο καί «Πλαγκταί Πέτραι» διότι ἐπιστεύετο ὅτι κινοῦνται ἡ μία πρός τήν ἄλλην. Εἶναι αἱ περίφημοι «Συμπληγάδες Πέτραι». Ἐν μέσῳ αὐτῶν πορεύεται ἡ τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία καί ἡ εὐλογημένη ὁμογένεια.
Πολλάκις, καθ᾿ ἅ φησιν ὁ τῆς ἡμετέρας Μετριότητος προκάτοχος, ὁ ἐν Ἁγίοις πατήρ ἡμῶν Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, «εἴδομεν τήν θάλασσαν κάτωθεν ἀναμοχλευομένην τῆς ἀβύσσου, χαλεπός γάρ ὁ χειμών» (Ἐπιστολή ΡΚΕ’, πρός Κυριακόν ἐπίσκοπον). Ὅμως ὁ δεσπότης ἡμῶν Χριστός «οὐ τέχνῃ περιγίνεται τοῦ χειμῶνος, ἀλλά νεύματι λύει τήν ζάλην» (αὐτόθι).
Νεύει πρός ἡμᾶς ὁ Κύριος τῆς δόξης ἵνα μή γενώμεθα ὡς οἱ ναῦται, οἵτινες λόγῳ τρικυμίας «ἀντί τῶν οἰάκων καί τῶν κωπῶν τάς χεῖρας τοῖς γόνασι περιπλέκουσι, καί ἵνα μή πρός ἀμηχανίαν τοῦ χειμῶνος κείμεθα ἐπί τῶν στρωμάτων ὀλοφυρόμενοι καί κλαίοντες» (αὐτόθι).
«Οὐ γάρ ἔδωκεν ἡμῖν ὁ Θεός πνεῦμα δειλίας, ἀλλά δυνάμεως καί ἀγάπης καί σωφρονισμοῦ» (Β’ Τιμ. 30, 7). Μακράν ἀφ᾿ ἡμῶν πᾶν εἶδος, ἔστω καί ἀποσκίασμα, δειλίας. Διότι, ὡς λέγει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ τῆς Κλίμακος συγγραφεύς, «δειλία ἐστίν ἐκτροπή πίστεως, ὡς ἐπί προσδοκίᾳ ἀδοκήτων. Ὁ δοῦλος Κυρίου γενόμενος, τόν οἰκεῖον Δεσπότην καί μόνον φοβηθήσεται˙ ὁ δέ τοῦτον οὔπω φοβούμενος, τήν ἑαυτοῦ σκιάν πολλάκις πεφόβηται. Ἰησοῦ ὀνόματι μάστιζε πολεμίους. Οὐ γάρ ἔστιν ἐν τῷ οὐρανῷ καί ἐπί τῆς γῆς ἰσχυρότερον ὅπλον» (Λόγος Κ’).
Γνωρίζομεν καί ἀκραδάντως πιστεύομεν ὅτι ἡ Ἐκκλησία ᾠκοδομήθη ἐπί τήν πέτραν, ἡ δέ πέτρα ἦν ὁ Χριστός. Καί «εἰ ὁ Θεός ὑπέρ ἡμῶν, τίς καθ᾿ ἡμῶν;» (Ρωμ. 8, 31). Οὔτε βροχή, οὔτε ποταμοί, οὔτε ἄνεμοι, οὔτε δείματα καί φόβητρα δύνανται ἵνα παρασαλεύσωσιν ἡμᾶς οὐδέ βῆμα ποδός. Ψάλλομεν μετά τοῦ ψαλμῳδοῦ: «οὐ φοβηθησόμεθα ἐν τῷ ταράσσεσθαι τήν γῆν καί μετατίθεσθαι ὄρη ἐν καρδίαις θαλασσῶν» (Ψαλμ. ΜΕ’, 3). Ἀπό ὕσπληγγος θέομεν καί νομίμως ἀθλούμεθα, ἀποβλέποντες εἰς τόν τῆς πίστεως ἡμῶν ἀρχηγόν καί τελειωτήν Ἰησοῦν, ὅς «ἀντί τῆς προκειμένης αὐτῷ χαρᾶς ὑπέμεινε σταυρόν» (Ἑβρ. 12, 2).
Ἀποκαλούμεθα «Ρωμηοί», ἐκ τῆς Νέας βεβαίως Ρώμης. Αὐτή ἡ λέξις περιλαμβάνει τήν ἔννοιαν τῆς ρώμης πού εἶναι δύναμις, ἰσχύς, ἀνδρεία, ρωμαλέον φρόνημα, ρωμαλεότης φρενῶν, ἀγωνιστική διάθεσις «καί στά εὔκολα καί στά δύσκολα». Μακράν ἀφ᾿ ἡμῶν πᾶσα μεμψιμοιρία, «μιζέρια», ἡττοπάθεια. Ζῇ Κύριος ὁ Θεός!
Πρό ὀλίγων μόλις ἐτῶν ἐφαίνετο ὅτι τό πᾶν ἀπώλετο. Αἱ Κασσάνδραι ὠρύοντο. Διαπεφωνήκαμεν.
Ὅμως, ἦλθεν ἡ ἄνοιξις. Ἐντός ὀλίγου καί τό θέρος. Νῦν οἱ πάγοι ἐκτήκονται καί, ὡς λέγει ὁ Θεολόγος Γρηγόριος, «νῦν πηγαί διαυγέστερον νάουσι, νῦν δέ ποταμοί δαψιλέστερον τῶν χειμερίων δεσμῶν λύονται» (Λόγος εἰς τήν Καινήν Κυριακήν). Ὁ νοῶν νοείτω.
Εὐελπιστοῦμεν ὅτι θά ἀνατείλουν ἀκόμη καλύτεραι ἡμέραι καί διά τήν Ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Μεγάλην Ἐκκλησίαν καί διά τήν ὁμογένειαν. Ὑπεμείναμεν χειμῶνα βαρύν. Ἦλθεν ἡ ἄνοιξις καί ἡ ἀνθοφορία. Ἀναμένομεν τό θέρος καί τήν καρποφορίαν. Ἀπαναινόμεθα τήν ἔλευσιν φθινοπώρου καθ᾿ ὅ φθίνουσιν αἱ ὀπῶραι καί φρικιῶμεν ἀναλογιζόμενοι νέον χειμῶνα καί «βοριᾶν πού τ᾿ ἀρνάκια παγώνει», κατά τόν ποιητήν.
Εἰθισμένοι βεβαίως εἴμεθα εἰς πειρασμούς καί εἰς τό «κινεζικόν» μαρτύριον. Ὡς ἄνθρωποι ἀσθενεῖς εὐχόμεθα πολλάκις τῆς ἡμέρας ἵνα μή ὁ Κύριος εἰσενέγκῃ ἡμᾶς εἰς πειρασμόν. Ἀλλ᾿ ὅταν, Θεοῦ παραχωρήσει, οἱ πειρασμοί ἔλθουν δριμύτεροι, τότε ἀκούομεν Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου τοῦ παραγγέλλοντος: «Πᾶσαν χαράν ἡγήσασθε, ἀδελφοί μου, ὅταν πειρασμοῖς περιπέσητε ποικίλοις, γινώσκοντες ὅτι τό δοκίμιον ὑμῶν τῆς πίστεως κατεργάζεται ὑπομονήν» (Ἰακώβου 1, 2-3). Καί ἡμεῖς ἐνταῦθα οὐσιαστικῶς δέν ζῶμεν, μόνον ὑπομένομεν.
Ἀφίνομεν τά πάντα εἰς τό ἔλεος τοῦ Κυρίου, ᾧ μέλει περί ἡμῶν. Ἡ Πόλις ἡμῶν καί Χριστούπολις εἶναι, καί Θεοτοκούπολις καί Ἁγιούπολις. Ἐν αὐτοῖς πᾶσι πᾶσα ἡ ἐλπίς ἡμῶν ἐστι. Καί οὐ ψευσόμεθα τῶν ἐλπίδων.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
