Η πίστη σε μια ζωή μετά τη ζωή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ελλάδα και ακρογωνιαίος λίθος για την επίγεια της υπόσταση. Πρώτο παράδειγμα του ρόλου που ανέκαθεν είχε στη ζωή ο κόσμος των κεκοιμημένων είναι η συμμετοχή του στην ίδια τη δημιουργία. Στην βαθιά πεποίθηση ότι υπάρχει Άλλος κόσμος (κάτω για τους αρχαίους, πάνω για τους σύγχρονους) και ότι αυτός ο κόσμος επικοινωνεί με τον δικό μας, στηρίχθηκε η ερμηνεία για την εναλλαγή των εποχών: το ταξίδι της νεκραναστημένης Περσεφόνης από την Άδη στη γη και από τη γη στον Άδη, γέννησε- λέει ο μύθος- το καλοκαίρι και το χειμώνα. Τόση είναι η πίστη σε τούτα τα μέρη ότι ο κόσμος των ψυχών είναι μακριά και συνάμα κοντά μας, που από τότε που υπάρχει η προϊστορία μας, όλοι οι μύθοι και όλες οι παραδόσεις και όλες οι νεκρικές συνήθειες στηρίζονται πάνω της: οι νεκροί των Ελλήνων δεν είναι άψυχοι, ούτε ανενεργοί. ... είναι ασώματοι, αλλά όχι άψυχοι... χωρίς γήινες αισθήσεις, αλλά όχι χωρίς ενέργεια.
Ακόμα και η πίστη στην Ανάσταση, είναι πολύ πιο παλιά από την χριστιανική της ολοκλήρωση: στα νερά της Στύγας, του ποταμού που δρόσιζε τον Άδη, βάφτισε(!) η Θέτιδα το νεογέννητο Αχιλλέα προκειμένου να του χαρίσει Αθανασία! (άντε τώρα να εξηγήσεις στον Βορειοευρωπαίο πόσο δεμένος με την ύπαρξή μας είναι ο νηπιοβαπτισμός). Αυτό το ποτάμι που νικούσε το θάνατο, βρισκόταν στο βασίλειο των νεκρών, γιατί μόνο μέσα από το σωματικό θάνατο, μπορούσε κανείς να λουστεί το νερό που τον νικούσε! Ένα ποτάμι Αθανασίας χώριζε τον Ελληνικό θάνατο από την Ελληνική ζωή... ένα ποτάμι που για να το διασχίσει η ψυχή έπρεπε να έφερε μαζί της τον οβολό, το νόμισμα για να πληρώσει τον βαρκάρη που θα την περνούσε απέναντι. Ακόμα και στο θάνατο, φακελάκι; Για τον Έλληνα, ναι... αλλά ακόμα και σ’ αυτή τη συνήθεια, φαίνεται η ζωντάνια του νεκρού και η συνεργασία του με τους ζώντες προκειμένου να αναπαυθεί: ο νεκρός στην Ελλάδα ανέκαθεν φέρει το θησαυρό του - νόμισμα για τους αρχαίους, καλές πράξεις για τους σύγχρονους - και με αυτό το θησαυρό πληρώνει τα τελώνια ( για κάθε ταξίδι πρέπει κανείς να λάβει υπόψη το τελωνείο). Δίπλα του, σύντροφος και οδηγός, ένας ψυχοπομπός, ο Ερμής για τους αρχαίους, ο Αρχάγγελος για τους χριστιανούς, καλύπτει το νεκρό στο ταξίδι του και αποτρέπει τις αδικίες. Μόνο ένας άνθρωπος κατόρθωσε να τρελάνει το βαρκάρη και να μπερδέψει αυτή την Τάξη: ο κυνικός φιλόσοφος Μένιππος, λέει ο Λουκιανός, κατόρθωσε να περάσει χωρίς τον οβολό, εκβιάζοντας το Χάροντα με λογικά επιχειρήματα και αποδεικνύονας τη ζωντάνια της ψυχής μετά το θάνατο: «Ουκ αν λάβεις παρά του μή έχοντος!». Υποπολλαπλάσιο του οβολού ήταν ο .. κόλλυβος! Χάλκινο νόμισμα, δώρο των ζώντων στον κεκοιμημένο, για να αγοραστεί το έδεσμα που θα γλυκάνει το ταξίδι του και θα του θυμίζει τα αγαθά της ζωής: στάρι, σύμβολο της γης, και της ζωής που γεννιέται μέσα στο χώμα (!), ρόδι, σαν αυτό που κέρασε ο Πλούτωνας την Περσεφόνη για να τη δελεάσει και σύμβολο ευδαιμονίας, καρποί σπόροι, παιδιά της ζωής που πεθαίνει και ανασταίνεται... το κόλλυβο, το γλυκό των νεκρών, βρήκε ξεχωριστή θέση στη χριστιανική Ελλάδα, γιατί ήταν κομμάτι της πολύ πιο παλιά. Τη θέση του διατήρησε και το νευκύσιο: μόνο που ο λαός, το ονομάζει πια μνημόσυνο: είναι τόσο μεγάλη η πίστη ότι οι νεκροί μας δεν είναι νεκροί που η λαϊκή παράδοση αρνήθηκε να ονομάσει την προσευχή της για εκείνους με παράγωγο του θανάτου. Προτίμησε να την ονοματίσει με παράγωγο της μνήμης, για να θυμάται το χρέος της προς αυτούς.
Ψυχοσάββατο σήμερα και η Ελλάδα θυμάται και προσεύχεται για τις ψυχές όσων έχουν φύγει: τις θυμάται και προσεύχεται και τους στέλνει δώρα, γιατί η ίδια της η ύπαρξη, η ιστορία της, η παράδοσή της, στηρίζονται σε μια αλήθεια που μοιάζει παράλογη για τον σύγχρονο κόσμο, μα που για μας είναι απολύτως αληθινή: μπορεί ο Χριστιανισμός να άνοιξε τις πύλες του παραδείσου και να έβγαλε κάποιες ψυχές από τα Τάρταρα, αλλά χρέος των ζώντων είναι να στείλουν τα δώρα τους στους νεκρούς τους, όπου κι αν βρίσκονται. Από άκρη σ’ άκρη του σύμπαντος: από τα Ουράνια, ως τα έγκατα της γης, οι δικοί μας άνθρωποι, όσοι γνωρίσαμε κι όσοι δε γνωρίσαμε, περιμένουν ένα χάδι, μια σταγόνας δροσιάς, δώρο της γης και της καρδιάς μας... Ψυχοσάββατο σήμερα, κι ακόμα κι αν ο Δυτικός πολιτισμός θεωρεί όλα αυτά γραφικά ή παράλογα, η αντοχή τους στους αιώνες αποδεικνύει τη γνησιότητα και την αξία τους στη δική μας ύπαρξη...
Μ. Σιδέρη
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου