Η ιστορική ύπαρξη του Ιησού Χριστού έχει απασχολήσει ιστορικούς και ερευνητές για αιώνες. Πέρα από τις χριστιανικές πηγές, υπάρχουν σημαντικές μαρτυρίες από μη-χριστιανούς αρχαίους συγγραφείς που αναφέρονται στον Ιησού και στους πρώιμους Χριστιανούς. Αυτές οι μαρτυρίες αποτελούν κρίσιμες ιστορικές πηγές για την κατανόηση της εποχής και του περιβάλλοντος στο οποίο εμφανίστηκε ο Χριστιανισμός.
Οι Σημαντικότερες Αρχαίες Πηγές
1. Ιώσηπος Φλάβιος (37-100 μ.Χ.)
Ο Ιώσηπος Φλάβιος, Εβραίος ιστορικός που έγραψε για τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αναφέρει τον Ιησού στο έργο του "Ιουδαϊκές Αρχαιότητες" (βιβλίο 18, κεφάλαιο 3). Το απόσπασμα αυτό είναι γνωστό ως "Testimonium Flavianum":
Το κείμενο στα αρχαία ελληνικά:
"Κατὰ τοῦτον τὸν χρόνον ἦν Ἰησοῦς σοφὸς ἀνήρ, εἴγε ἄνδρα αὐτὸν λέγειν χρή· ἦν γὰρ παραδόξων ἔργων ποιητής, διδάσκαλος ἀνθρώπων τῶν ἡδονῇ τἀληθῆ δεχομένων, καὶ πολλοὺς μὲν Ἰουδαίους, πολλοὺς δὲ καὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ ἐπηγάγετο· ὁ χριστὸς οὗτος ἦν..."
Μετάφραση: "Κατά τον καιρό αυτό υπήρχε ο Ιησούς, σοφός άνθρωπος, αν πρέπει να τον ονομάσουμε άνθρωπο· ήταν γαρ δημιουργός παραδόξων έργων, δάσκαλος ανθρώπων που δέχονται με χαρά την αλήθεια, και προσέλκυσε πολλούς Ιουδαίους και πολλούς Έλληνες επίσης· αυτός ήταν ο Χριστός. Και όταν ο Πιλάτος, κατόπιν κατηγορίας των πρώτων ανδρών ανάμεσά μας, τον καταδίκασε σε σταυρό, δεν έπαψαν να τον αγαπούν αυτοί που τον αγάπησαν από την αρχή· γιατί τους εμφανίστηκε τη τρίτη ημέρα πάλι ζωντανός..."
2. Τάκιτος (56-120 μ.Χ.)
Ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος αναφέρει τον Χριστό στα "Χρονικά" του (Annales 15.44), περιγράφοντας τη μεγάλη πυρκαγιά της Ρώμης το 64 μ.Χ. και την κατηγορία του Νέρωνα εναντίον των Χριστιανών:
Λατινικό κείμενο:
"Auctor nominis eius Christus Tibero imperitante per procuratorem Pontium Pilatum supplicio adfectus erat; repressaque in praesentia exitiabilis superstitio rursum erumpebat..."
Μετάφραση: "Ο δημιουργός αυτού του ονόματος, ο Χριστός, είχε τιμωρηθεί με θάνατο επί αυτοκρατορίας του Τιβερίου από τον επίτροπο Πόντιο Πιλάτο· και η καταστροφική αυτή δεισιδαιμονία, που είχε καταπνιγεί προσωρινά, ξέσπασε πάλι, όχι μόνο στην Ιουδαία, την πηγή αυτού του κακού, αλλά και στη Ρώμη..."
Αυτή η μαρτυρία θεωρείται από τους περισσότερους ιστορικούς ως αυθεντική και αξιόπιστη.
3. Σουητώνιος (69-122 μ.Χ.)
Ο Ρωμαίος ιστορικός και βιογράφος κάνει δύο σημαντικές αναφορές:
Στη βιογραφία του Κλαυδίου:
"Iudaeos impulsore Chresto assidue tumultuantis Roma expulit."
Μετάφραση: "Εξόρισε από τη Ρώμη τους Ιουδαίους που συνεχώς προκαλούσαν ταραχές με υποκινητή τον Χριστό."
Στη βιογραφία του Νέρωνα:
"Suppliciis adfecti Christiani, genus hominum superstitionis novae ac maleficae."
Μετάφραση: "Τιμωρήθηκαν οι Χριστιανοί, ένα γένος ανθρώπων νέας και κακοποιού δεισιδαιμονίας."
4. Πλίνιος ο Νεότερος (61-113 μ.Χ.)
Η πιο λεπτομερής περιγραφή των πρώιμων χριστιανικών πρακτικών προέρχεται από την Επιστολή 96 του Πλινίου προς τον αυτοκράτορα Τραϊανό (περίπου 112 μ.Χ.):
Λατινικό απόσπασμα:
"Adfirmabant autem hanc fuisse summam vel culpae suae vel erroris, quod essent soliti stato die ante lucem convenire carmenque Christo quasi deo dicere secum invicem seque sacramento non in scelus aliquod obstringere..."
Μετάφραση: "Ισχυρίζονταν ότι όλο το έγκλημα ή το λάθος τους ήταν ότι συνήθιζαν να συγκεντρώνονται σε καθορισμένη ημέρα πριν την ανατολή του ηλίου και να ψάλλουν ύμνο στον Χριστό ως σε θεό, και να δεσμεύονται με όρκο όχι για κάποιο έγκλημα, αλλά για να μην διαπράττουν κλοπές, ληστείες ή μοιχείες..."
Οι Χριστιανικές Πρακτικές σύμφωνα με τον Πλίνιο
Η επιστολή του Πλινίου μας παρέχει μια σπάνια ματιά στις πρώιμες χριστιανικές πρακτικές από την οπτική ενός Ρωμαίου αξιωματούχου:
Λατρευτικές πρακτικές:
- Συγκεντρώσεις πριν την ανατολή σε καθορισμένη ημέρα (πιθανώς Κυριακή)
- Ύμνοι προς τον Χριστό "ως σε Θεό" (quasi deo)
- Κοινά γεύματα που περιγράφονται ως "αθώα"
Ηθικές δεσμεύσεις:
- Αποφυγή κλοπών και ληστειών
- Τήρηση της πίστης
- Αποφυγή μοιχείας
- Τήρηση εμπιστοσύνης


