1.Κοντά σ'αυτά είναι αναγκαίο να εξετάσουμε και το εξής.
2. Η θεία και θερή αυτή τελετή εμφανίζεται να αγιάζει με δύο τρόπους. Ο πρώτος είναι η μεσιτεία. Τα προσφερόμενα δώρα, και μόνο με το γεγονός της προσφοράς, αγιάζουν εκείνους που τα προσφέρουν, και εξευμενίζουν απέναντι τους τον Θεό. Ο δεύτερος τρόπος είναι η μετάληψη , διότι γίνεται σ'εμάς αληθινή ''βρώσις και πόσις'', σύμφωνα με το λόγο του Κυριου (Ιω. 6,55).
3. Απο τους δύο αυτούς τρόπους ο πρώτος είναι κοινός και στους ζώντες και στους νεκρούς, διότι η θυσία προσφέρεται και για τις δύο κατηγορίες. Ο δεύτερος όμως είνα δυνατος μόνο στους ζώντες, διότι πλέον οι νεκροί ούτε να φάγουν ούτε να πιούν μπορούν. Τι λοιπόν; Οι νεκροί δεν αγιάζονται απο αυτόν τον αγιασμό μέσω της μεταλήψεως και είναι λιγότεο ωφελημένοι απο τους ζώντες; ΚΑθόλου. διότι και σ' αυτούς ο Χριστός μεταδίδει τον εαυτό Του με τρόπο που Αυτός γνωρίζει.
4. Και για να το αποδείξουμε αυτό, ας εξετάσουμε τα αίτια του αγιασμού, για να δούμε αν οι ψυχές των νεκρών τα έχουν όπως και οι ψυχές των ζώντων.
5. Ποιά είναι λοιπόν τα αίτια του αγιασμού; Άραγε το να έχει κανείς σώμα, το να τρέξει στην τράπεζα , το να πάρει στα χέρια του τα άγια, το να τα δεχθεί στο στόμα, το να φάγει , το να πεί; Καθόλου. Διότι πολλοί απο εκείνους που έκαναν όλα αυτά και έτσι προσήλθαν στα μυστήρια, δεν ωφελήθηκαν καθόλου και έφυγαν γεμάτοι αμέτρητες αμαρτίες.
6. Αλλά ποιά είναι τα αίτια του αγιασμού στους αγιαζόμενους; Και ποιά είναι εκείνα που απαιτεί απο μας ο Χριστός; Κάθαρση της ψυχής, αγάπη στον Θεό, πίστη επιθυμία του μυστηρίου, προθυμία για την μετάληψη , ολόθερμη ορμή , το να τρέξουμε διψασμένοι. αυτά είναι που έλκουν αυτόν τον αγιασμό , και με αυτά είναι ανάγκη να μετέχουν του Χριστού όσοι προσέρχονται , και χωρίς αυτά του το είναι αδύνατο.
7. Όλα αυτά δεν είναι σωματικά, αλλα εξαρτώνται μονάχα απο την ψυχή. Επομένως τίποτε δεν εμποδίζει να μπορούν τα παραπάνω και οι ψυχές των νεκρών όπως και των ζώντων.
8. Αν λοιπόν οι μεν ψυχές είναι έτοιμες και προπαρασκευασμένες για το μυστήριο, ο δε Κύριος που αγίασε και ετέλεσε τα μυστήρια θέλει πάντοτε να αγιάζει και να μεταδίδει κάθε φορά τον εαυτό Του, ποιό εμπόδιο υπάρχει για την Κοινωνία; Κανένα απολύτως.
9. Λοιπόν, θα ερωτήσει κανείς: αν κάποιος απο τους ζώντες έχει στην ψυχή του όλα τα καλά που είπαμε, δεν προσέλθει στα μυστήρια, θα λαει εξίσου τον αγιασμό που προέρχεται απο αυτά;
10. Όχι ο καθένας αλλά εκείνος που δεν μπορει να προσέλθει σωματικώς, όπως οι ψυχές των νεκρών. Τέτοιες υπήρξαν όσοι έζησαν περιπλανώμενοι σε ερημιές και όρη και σπηλιές και οπές της γης (Εβρ. 11,38), για τους οποίους ήταν αδύνατο να δούν θυσιαστήριο και ιερέα. Αυτούς ο ίδιος ο Χριστός τους αγίαζε αφανώς με αυτο τον αγιασμό. Πως το ξερουμε αυτό; Απο το ότι είχαν μέσα τους ζωή, την οποία δε θα είχαν , αν δε μετείχαν στο μυστήριο αυτό. Διότι ο ίδιος ο Χριστός είπε: "Αν δέ φάγετε τη σάρκα του Υιού του ανθρώπου και δεν πιείτε το αίμα Του, δεν έχετε ζωή μέσα σας" (Ιω. 6,53). Και για να φανερώσει αυτό, σε πολλούς απο αυτούς τους αγίους έστειλε Αγγέλους για να τους φέρουν τα τίμια δώρα.
11. Αν όμως κανείς, ενώ έχει τη δυνατότητα, δεν προσέλεθει στην αγία τράπεζα, αυτός είναι τελείως αδύνατο να λάβει τον αγιασμό των μυστηρίων. Όχι διότι δεν προσήλθε απλώς, αλλά διότι ενώ μπορούσε, δεν προσήλθε. και φανερώνει με αυτό ότι η ψυχή του είναι γυμνή απο τις αγαθές διαθέσεις που απαιτούνται για το μυστήριο.
12. Πράγματι, ποιά ορμή και προθυμία για την ιερή τράπεζα υπάρχει σ' εκείνον που μπορεί εύκολα να τρέξει σ' αυτήν και δέ θέλει; Ποιά πίστη στον Θεό υπάρχει σ' ακείνον που δέ φοβάται την απειλη του Κυρίου εναντίον εκείνων που κατεφρόνησαν την πρόσκληση στο δείπνο αυτό(Ματθ. 22,7); Πως θα πιστευθεί κανείς ότι αγαπά εκείνο το οποίο , ενώ μπορέι να λάβει, δεν το λαμβάνει;
13. Γι' αυτό δεν είναι καθόλου παράδοξο που ο Χριστός, σε ψυχές χωρισμένες απο το σώμα , οι οποίες δεν μπορούν να κατηγορηθούν για τίποτε απο τα παραπάνω, μεταδίδει απο την τράπεζα Του. Το παράδοξο και υπερφυσικό είναι άνθρωπος που ζει μέσα στη φθορά να φάγει άφθαρτο σώμα. Ενώ το να μεταλάβει το αθάνατο μία ουσία αθάνατη, η ψυχή , με τρόπο κατάλληλο σ' αυτή, τι το παράδοξο έχει; Αν τώρα ο Χριστός , απο ανέκφραστη φιλανρθωπία και άρρητη σοφία, βρήκε τρόπο να πραγματοποιήσει εκείνο το παράδοξο και υπερφυσικό ( να φάγει ο φθαρτός άνθρωπος άφθαρτη τροφή) , πως δέ θα πιστευθεί ότι κάνει και το άλλα, που είνα εύλογο και επόμενο;
Αγίου Νικολάου Καβάσιλα
Ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας
Εκδόσεις: "Το Περιβόλι της Παναγίας"
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Θεολογία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Θεολογία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Τρίτη 19 Ιανουαρίου 2010
Σάββατο 7 Νοεμβρίου 2009
Ο Θεάνθρωπος Πανευαγγέλιον
Του Αββά Ιουστίνου Πόποβιτς.
Αποσπάσματα
Ολόκληρον το μυστήριον της χριστιανικής πίστεως είναι η Εκκλησία. ολόκληρον το μυστήριον της Εκκλησίας είναι ο Θεάνθρωπος. ολόκληρον το μυστήριον του Θεανθρώπου έγκειται εις το ότι ο Θεός έγινε «σαρξ», ότι δηλαδή εις το ανθρώπινον σώμα κατώκησεν όλον το πλήρωμα της Θεότητός Του με όλας τας θείας δυνάμεις και τελειότητας, δηλαδή όλον το μυστήριον του Θεού. Το Ευαγγέλιον του Θεανθρώπου Χριστού συνοψίζεται εις το εξής παγχαρμόσυνον μήνυμα: «Μέγα εστί το της ευσεβείας μυστήριον: ο Θεός εφανερώθη εν σαρκί» (Α' Τιμ. 3, 16). Ο Θεός Λόγος έγινεν η κεφαλή του θεανθρώπινου σώματος της Εκκλησίας. Κατά τον θεόσοφον Απόστολον ο Θεός Πατήρ διά του Αγίου Πνεύματος «έδωκε» τον Θεάνθρωπον, «κεφαλήν υπέρ πάντα τη Εκκλησία, ήτις εστί το σώμα Αυτού, το πλήρωμα του τα πάντα εν πάσι πληρουμένου» (Εφ. 1, 22-23).
Ο Θεάνθρωπος και εν Αυτώ η Εκκλησία Του είναι το παν διά τα σύμπαντα. Και πώς να μην ονομάση κανείς πανευαγγέλιον την φανέρωσιν της αληθείας της ζωής κατά την οποίαν ο Θεάνθρωπος αυτός είναι η Κεφαλή της Εκκλησίας! Εις την πραγματικότητα «αυτός εστι προ πάντων και τα πάντα εν αυτώ συνέστηκε» (Κολ. 7, 17). Διότι Αυτός είναι Θεός, Αυτός Δημιουργός, Αυτός Προνοητής, Αυτός Σωτήρ, Αυτός η Ζωή της ζωής, και το ον του όντος, και η ύπαρξις της υπάρξεως: «ότι εν αυτώ εκτίσθη τα πάντα» (Κολ. 1, 16). Αυτός είναι το τέλος παντός του υπάρχοντος. Ολόκληρος η κτίσις εδημιουργήθη ως Εκκλησία, και αποτελεί την Εκκλησίαν, «και αυτός εστίν η κεφαλή του σώματος, της Εκκλησίας» (Κολ. 1, 18).
Ο Θεάνθρωπος είναι η Εκκλησία, αλλά και το σώμα της Εκκλησίας και η Κεφαλή της. Με όλα αυτά και διά μέσου όλων αυτών ο άνθρωπος «εκκλησιάζεται» και γίνεται εκκλησία, αποκτά την εν-χρίστωσιν και χριστοποίησιν, την εν-τριάδωσιν και τριαδοποίησιν, γίνεται Θεάνθρωπος και σύσσωμος του θεανθρωπίνου σώματος του Χριστού, της Εκκλησίας (Εφ. 3, 6), αυτού του αγιωτάτου και προσφιλεστάτου μυστηρίου του Θεού, μυστηρίου των μυστηρίων ή μάλλον παμμυστηρίου των παμμυστηρίων.
Η Εκκλησία είναι ο Θεάνθρωπος Χριστός παρατεινόμενος εις όλους τους αιώνας και εις όλην την αιωνιότητα. Αλλά μαζί με τον άνθρωπον και διά τον άνθρωπον, ανήκει εις την Εκκλησίαν, ρέουν διά μέσου όλου του σώματος της Εκκλησίας ρεύματα των ζωηφόρων κεχαριτωμένων δυνάμεων και μας ζωογονούν με την αθανασίαν και την αιωνιότητα. Όλαι αι θεανθρώπιναι αισθήσεις της Εκκλησίας είναι απ' Αυτόν, εν Αυτώ και δι' Αυτού. Όλα τα άγια μυστήρια και αι άγιαι αρεταί εν τη Εκκλησία με τας οποίας καθαριζόμεθα, αναγεννώμεθα, μεταμορφωνόμεθα, αγιαζόμεθα, χριστοποιούμεθα, θεανθρωποιούμεθα, θεούμεθα, τριαδοποιούμεθα, σωζόμεθα, γίνονται εκ του Πατρός διά του Υιού εν Αγίω Πνεύματι, ακριβώς λόγω της καθ' υπόστασιν ενώσεως του Θεού Λόγου με την ανθρωπίνην φύσιν μας εν τω θαυμαστώ Προσώπω του Θεανθρώπου Κυρίου Ιησού. Διατί ο Θεάνθρωπος Κύριος Ιησούς, το δεύτερον Πρόσωπον της Αγίας Τριάδος, είναι το παν εν τη Εκκλησία: και η Κεφαλή του σώματος της Εκκλησίας και η Εκκλησία το σώμα Του. Διά να ημπορέσουμε τα μέλη της Εκκλησίας να «αυξήσωμεν εις αυτόν τα πάντα, ος έστιν η κεφαλή, ο Χριστός...», «μέχρι καταντήσωμεν οι πάντες εις άνδρα τέλειον, εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού» (Εφ. 4, 15. 13). Τούτο σημαίνει ότι η Εκκλησία είναι θεανθρώπινον εργαστήριον εις το οποίον οι άνθρωποι θεανθρωποποιούνται, χριστοποιούνται, θεούνται, δηλαδή μεταμορφώνονται εις θεανθρώπους κατά χάριν, εις χριστούς κατά χάριν, εις θεούς κατά χάριν.
Το πρώτον άγιον μυστήριον είναι το Βάπτισμα, η δε πρώτη αρετή η πίστις. «Μία πίστις» (Εφ. 4, 5) και εκτός από αυτήν δεν υπάρχει άλλη. «εις Κύριος» (πρβλ. Α' Κορ. 8,16. 12, 5. Ιουδ. 3) εκτός του οποίου δεν υπάρχει άλλος (Εφ. 4, 5) και «εν βάπτισμα» και δεν υπάρχει άλλο εκτός από αυτό. Μόνον εις την οργανικήν ένωσιν με το θεανθρώπινον σώμα της Εκκλησίας και ως «σύσσωμος» αυτού του θαυμαστού οργανισμού, ο άνθρωπος αποκτά την πλήρη αίσθησιν και επίγνωσιν και πεποίθησιν ότι όντως υπάρχει μόνον «εις Κύριος», η Παναγία Τριάς. μόνον «μία πίστις», η πίστις εις την Παναγίαν Τριάδα (Εφ. 3, 6. 4, 13. 4, 5. Ιουδ. 3). μόνον «εν βάπτισμα», το βάπτισμα εις την Παναγίαν Τριάδα (Ματθ. 28, 19) και μόνον «εις Θεός και Πατήρ πάντων, ο επί πάντων, και διά πάντων, και εν πάσιν ημίν» (Εφ. 4, 6). Εκείνος ο οποίος το αισθάνεται και ζη με αυτό σημαίνει ότι διάγει τον βίον αξίως της χριστιανικής κλήσεως με μίαν λέξιν, σημαίνει ότι είναι χριστιανός.
Διά του Κυρίου Ιησού όλοι οι άνθρωποι έχουν «την προσαγωγήν... εν ενί Πνεύματι προς τον Πατέρα» καθ' ότι μόνον διά του Χριστού ο άνθρωπος έρχεται προς τον Πατέρα (Εφ. 2, 18. Ιω. 14, 6). Διά της Οικονομίας της σωτηρίας, ο Θεάνθρωπος ήνοιξε εις όλους μας την οδόν και την «προσαγωγήν» προς την Τριαδικήν Θεότητα (πρβλ. Ρωμ. 5, 1-2. Εφ. 3, 12. Α' Πετρ. 3, 18). Εις την Οικονομίαν της σωτηρίας του Θεανθρώπου, όλα τελούνται εκ του Πατρός, διά του Υιού εν τω Αγίω Πνεύματι.
Τα πάντα γίνονται εκ του Πατρός διά του Υιού εν τω Αγίω Πνεύματι..
* Την ενότητα της πίστεως και της επιγνώσεως του Θεού αποκτά κανείς μόνον εν κοινωνία «συν πάσι τοις αγίοις» (Εφ. 3, 18), μόνον με την καθολικήν ζωήν «συν πάσι τοις αγίοις» υπό την υψίστην καθοδήγησιν των αγίων Αποστόλων, των Προφητών, των Ευαγγελιστών, των Ποιμένων, των Πατέρων, των Διδασκάλων. Αυτούς, πάλιν, οδηγεί με τον πλέον αλάθητον και άγιον τρόπον και χειραγωγεί το Άγιον Πνεύμα, από την ημέραν της Πεντηκοστής και εξής, μέσω όλων των αιώνων έως της φοβεράς Κρίσεως. Το δε Πνεύμα το Άγιον είναι εκείνο το «εν πνεύμα» το ενυπάρχον εις το σώμα της Εκκλησίας (Εφ. 4, 4). Εν Αυτώ είναι, λοιπόν, και εξ Αυτού «η ενότης της πίστεως και της επιγνώσεως του Υιού του Θεού». Όλην την αποστολικήν και ορθόδοξον πίστιν εις τον Χριστόν, και την γνώσιν περί του Χριστού, την κατέχει το Πνεύμα της Αληθείας το οποίον μας εισάγει εις ολόκληρον την αλήθειαν αυτήν, την μίαν και μοναδικήν (Ιω. 16, 13. 15, 26. 14, 26).
ΚΩΣΤΑΣ
Τετάρτη 30 Σεπτεμβρίου 2009
Η φιλανθρωπία του οσίου Παναγή
Ο όσιος Παναγής Μπασιάς έγινε ονομαστός για την φιλανθρωπία του. Ήταν ακούραστος στο να ευεργετεί . ήταν εφευρετικός στις αγαθοεργίες, αλά και τολμηρός με το θάρρος,που του έδινε η άψογη ζωή του. Συχνά έμπαινε σ’ ένα κατάστημα, άνοιγε το ταμείο, έπαιρνε όσα χρήματα ήθελε για τους φτωχούς και έφευγε.
Οι έμποροι και οι καταστηματάρχες παρακολουθούσαν άφωνοι, γιατί γνώριζαν τον προορισμό των χρημάτων που έπαιρνε. Λένε μάλιστα ότι κάποτε ένας φούρναρης τον εμπόδισε να πάρει χρήματα και τα ζυμωμένα ψωμιά του δεν φούσκωσαν, μέχρι που του ζήτησε συγγνώμη.
Μια φορά ο φτωχός παπα-Θεόδωρος Κοντομίλαχος βρέθηκε σε φοβερή κατάσταση. Η πρεσβυτέρα του επρόκετο να γεννήσει και δεν είχαν τα απαραίτητα χρήματα. Ο όδιος Παναγής, μόλις το έμαθε, πήγε στο παντοπωλείο του Γεράσιμου Μωραΐτη, άνοιξε μπροστά σε όλους το κρυφό συρτάρι του , βρήκε έξι μεξικάνικα τάλληρα(κολονάτα) και τα πήρε. Βγήκε μετά έξω, συνάντησε τον παπα-Θεόδωρο και του τα έδωσε λέγοντας του ότι θ’ αποκτήσει δίδυμα.
Ο ιερέας στην συνέχει πήγε στο ίδιο παντοπωλείο και ζήτησε ν’ αγοράσει κάρβουνα για θέρμανση δίνοντας ένα τάλληρο. Ο καταστηματάρχης το αναγνώρισε, αλλά είπε ότι δεν λυπάται τόσο για τα χρήματα που στερήθηκε, όσο γιατί ο άγιος του προφήτευσε σύντομο θάνατο και τον συμβούλευσε να εξομολογηθεί και να κοινωνήσει.
Έχοντας έτσι απόλυτη εμπιστοσύνη στα λόγια του όσιο ετοιμάσθηκε και σε δεκαπέντε μέρες κοιμήθηκε.
Είναι χαρακτηριστικό εδώ ότι ο όσιος συνδύασε το προορατικό χάρισμα με την υλική και πνευματική φιλανθρωπία. Παρόμοια πολλές φορές ενήργησε για να προλάβει κάποιο ηθικό ή φυσικό κακό.
Μι α βροχερή νύχτα συνάντησε κάποιον που πήγαινε να κάνει μια αμαρτία. Τον σταμάτησε και του φώναξε:
-Αμαρτωλέ, αμαρτωλέ! Γύρισε στο σπίτι σου.
Άλλοτε ,μπήκε ξαφνικά στο σπίτι του Γεράσιμου Βώρου και του ζήτησε ένα πιστόλι , που ο ιδιοκτήτης το είχε γεμάτο/ οι οικοδεσπότες δεν του το έδωσαν, φοβούμενοι μήπως σκοτωθεί. Μετά από λίγες ημέρες ο Γεράσιμος θέλησε να το αδειάσει από τις σφαίρες, αλλά τραυματίστηκε και έκοψε το χέρι του. Τότε κατάλαβαν όλοι, γιατί ο όσιος είχε ζητήσει το πιστόλι.
Οι έμποροι και οι καταστηματάρχες παρακολουθούσαν άφωνοι, γιατί γνώριζαν τον προορισμό των χρημάτων που έπαιρνε. Λένε μάλιστα ότι κάποτε ένας φούρναρης τον εμπόδισε να πάρει χρήματα και τα ζυμωμένα ψωμιά του δεν φούσκωσαν, μέχρι που του ζήτησε συγγνώμη.
Μια φορά ο φτωχός παπα-Θεόδωρος Κοντομίλαχος βρέθηκε σε φοβερή κατάσταση. Η πρεσβυτέρα του επρόκετο να γεννήσει και δεν είχαν τα απαραίτητα χρήματα. Ο όδιος Παναγής, μόλις το έμαθε, πήγε στο παντοπωλείο του Γεράσιμου Μωραΐτη, άνοιξε μπροστά σε όλους το κρυφό συρτάρι του , βρήκε έξι μεξικάνικα τάλληρα(κολονάτα) και τα πήρε. Βγήκε μετά έξω, συνάντησε τον παπα-Θεόδωρο και του τα έδωσε λέγοντας του ότι θ’ αποκτήσει δίδυμα.
Ο ιερέας στην συνέχει πήγε στο ίδιο παντοπωλείο και ζήτησε ν’ αγοράσει κάρβουνα για θέρμανση δίνοντας ένα τάλληρο. Ο καταστηματάρχης το αναγνώρισε, αλλά είπε ότι δεν λυπάται τόσο για τα χρήματα που στερήθηκε, όσο γιατί ο άγιος του προφήτευσε σύντομο θάνατο και τον συμβούλευσε να εξομολογηθεί και να κοινωνήσει.
Έχοντας έτσι απόλυτη εμπιστοσύνη στα λόγια του όσιο ετοιμάσθηκε και σε δεκαπέντε μέρες κοιμήθηκε.
Είναι χαρακτηριστικό εδώ ότι ο όσιος συνδύασε το προορατικό χάρισμα με την υλική και πνευματική φιλανθρωπία. Παρόμοια πολλές φορές ενήργησε για να προλάβει κάποιο ηθικό ή φυσικό κακό.
Μι α βροχερή νύχτα συνάντησε κάποιον που πήγαινε να κάνει μια αμαρτία. Τον σταμάτησε και του φώναξε:
-Αμαρτωλέ, αμαρτωλέ! Γύρισε στο σπίτι σου.
Άλλοτε ,μπήκε ξαφνικά στο σπίτι του Γεράσιμου Βώρου και του ζήτησε ένα πιστόλι , που ο ιδιοκτήτης το είχε γεμάτο/ οι οικοδεσπότες δεν του το έδωσαν, φοβούμενοι μήπως σκοτωθεί. Μετά από λίγες ημέρες ο Γεράσιμος θέλησε να το αδειάσει από τις σφαίρες, αλλά τραυματίστηκε και έκοψε το χέρι του. Τότε κατάλαβαν όλοι, γιατί ο όσιος είχε ζητήσει το πιστόλι.
Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου 2009
Aγιου Ιωάννου του Χρυσοστόμου
Aγιου Ιωάννου του Χρυσοστόμου
Δια τους κατηγορούντας τον Θεό διατί δεν εξαφανίζει τον διάβολον∙ και ότι δεν μας βλάπτει καθόλου η πονηρία του αν προσέχουμε.
Έχουμε ειπεί είς πρηγουμένην ομιλίαν ότι ο διάβολος δεν επικρατεί διά της βίας, ούτε με την τυραννίαν, τον καταναγκασμόν, ή την ωμήν επιβολή, διότι αν συνέβαινε τούτο θα μας είχε καταστρέψει όλους. Και εις απόδειξιν τούτου εφέραμεν ως παράδειγμα τους χοίρους, εναντίον των οποίων δεν ετόλμησαν να επιτεθούν οι δαίμονες πρίν λάβουν την αδειαν από τον Κύριον (Ματθ.8,31). Επίσης εφέραμεν ως παράδειγμα τα βουκόλια και τα ποίμνια του Ιώβ∙ διότι ούτε αυτά ετόλμησε ο διάβολος να τα καταστρέψει παρά μόνον όταν έλαβεν άνωθεν την εξουσίαν (Ιώ 1,12). Το πρώτον λοιπόν που εμάθομεν είναι ότι δεν μας επιβάλλεται διά της βίας ούτε από καμμίαν ανάγκην∙ μετά από αυτό επροσθέσαμεν ότι αν και νικά με απάτην, ούτε έτσι κατορθώνει να τους νικήσει όλους. Και πάλιν εφέραμεν ως παράδειγμα τον αγωνιστικόν Ιώβ, εναντίον του οποίου εχρησιμοποίησε αμέτρητα τεχνάσματα και ούτε έτσι κατόρθωσε να τον νικήσει , αλλά απεσύρθη ηττημένος.
Δεν είναι ο διάβολος που μας ζημιώνει αλλά, η ιδική μας αδιαφορία, είς κάθε περίπτωση ανατρέπει και υποσκελίζει όσους δεν προσέχουν. Ας αφήσωμεν τον διάβολον λοιπόν, που είναι πολύ πονηρός, όχι εκ φύσεως, αλλά από την ψυχική του διάθεση και την γνώμην∙ ότι ο διάβολος είναι εκ φύσεως πονηρός, ημπορείς να το πληροφορηθείς από τας ίδιας τας ονομασίας του,. Ονομάζεται διάβολος από το διαβάλλειν. Διότι διέβαλε τον άνθρωπον προς τον Θεόν λέγων∙ ‘’δεν σε λατρεύει δωρεάν ο Ιωβ∙ αλλά στείλε την χείρα σου και ψαύσε αυτά που έχει ∙ ει δε μη θα σε βλασφημήση κατά πρόσωπον’’ (Ιωβ1,9,11). Διέβαλε πάλιν τον Θεό προς τον άνθρωπον λέγων∙ ‘’ πύρ έπεσεν από τον ουρανόν και κατέκαυσε τα πρόβατα’’(Ιωβ,1,16).∙ προσπαθούσε να πείσει αυτόν ότι ο πόλεμος αυτός εξαπελύθη από επάνω από τον ουρανούς, και έφερε είς σύγκουσιν τον δούλο προς τον Κύριον, και τον Κύριον προς τον δούλον∙ μάλλον δε δεν τους έκαμε να συγκρουστούν, αλλά επεχείρησε να τους φέρει εις σύγκρουσιν όμως δεν ημπόρεσεν, ώστε, όταν ιδής άλλον δούλον να συγκρούεται με τον Δεσπότην, τον Αδάμ δηλαδή προς τον Θεόν, ο οποίος Αδάμ επίστευσεν εις την διαβολήν του, να μάθης ότι δεν ήντλησε την δύναμιν του από την ιδική του δύναμιν , αλλά από την ραθυμίαν και αδιαφορίαν εκείνου. Διά τούτο λοιπόν έχει ονομασθη διάβολος∙ τον να διαβάλλη όμως και το να μη διαβάλλη δεν είναι στοιχείον της φύσεως, αλλά πράξις που γίνεται και ‘’ απογίνεται’’, που συμβαίνει και που παύει να συμβαίνει, και όλα αυτά δεν έχουν θέσιν φύσεως ουσίας.
Θέλετε τώρα να έλθωμεν και είς μίαν άλλην ονομασίαν και θα ιδήτε ότι και αυτή η ονομασία δεν αναφέρεται είς την ουσίαν ούτε εις την φύσιν του διαβόλου; Ονομάζεται πονηρός, η δε πονηρία δεν είναι στοιχείο της φύσεως, αλλά της ψυχικής διάθεσης∙ διότι άλλοτε γίνεται και άλλοτε παύει να υπάρχει. Ούτε βέβαια να μου ισχυρισθείς ότι αυτή παραμένει εις εκείνον διά παντός∙ διότι δεν ήτο εξ αρχής εις εκείνον, αλλά προσετέθη αργότερον , δι’ αυτό ονομάζεται και αποστάτης∙ και όμως ενώ πολλοί άνθρωπο είναι πονηροί, αυτός μόνον ονομάζεται κατ’ εξοχήν πονηρός. Διατί τέλος πάντων ονομάζεται έτσι; Διότι ενώ δεν αδικήθηκε καθόλου από εμάς, ενώ δεν είχε ούτε μικράν ούτε μεγάλη κατηγόριαν όταν είδε να τιμάται ο άνθρωπος , αμέσως τον εφθόνησε δια τα αγαθά. Και τι χειρότερον από αυτήν την πονηρίαν ημπορούσε να υπάρξει κατά την οποίαν γεννάται έχθρα και πολέμος χωρίς καμμίαν αιτίαν;
Ας αφήσωμεν λοιπόν κατά μέρος τον διάβολον και ας φέρωμε προς συζήτησιν την κτίσιν, διά να μάθης ότι αίτιος των κακών εις ημάς δεν είναι ο διάβολος, αν εμείς θέλωμεν να προσέχωμεν. Δια να μάθης ότι ο έχων ασθενή θέλησιν και ο αμελής και ο αδιάφορος , και χωρίς να υπάρχει ο διάβολος, καταπίπτει και κρημνίζεται εις μαγάλα βάραθρα κακίας; Ο διάβολος είναι πονηρός∙ το γνωρίζω και ομολογείται από όλους, αλά πρόσεχε με μεγάλη προσήλωσιν αυτά που πρόκειται να ειπώ τώρα. Δεν είναι συνηθισμένα∙ αλλά είναι θέματα διά τα οποία από πολλούς πολλάς φοράς και σε πολλά μέρη γίνοντας συζητήσεις διά τα οποία διεξάγεται μεγάλη μάχη και πόλεμος όχι μόνον μεταξύ των πιστών προς τους απίστους, αλλά και μεταξύ των ιδίων των πιστών∙ και αυτό είναι το οδυνηρόν.
Δια τον διάβολον λοιπόν ότι συμφωνούν , καθώς είπα, ότι είναι πονηρός∙ τι θα ειπούμε όμως διά την δημιουργίαν , την ωραία και θαυμαστήν; Μήπως και η δημιουργία είναι πονηρά; Και ποιος είναι τόσο μιαρός; Ποιος είναι τόσο ανόητος και παρανοϊκός ώστε να κατηγορήση την κτίσιν; Τι θα ειπούμε λοιπόν δι’ αυτήν; Διότι δεν είναι πονηρά, αλλά είναι ωραία και αποτελεί απόδειξιν της σοφίας του Θεού και της δυνάμεως της φιλανθρωπίας του. Άκουσε λοιπόν πως θαυμάζει αυτήν ο προφήτης λέγων: ‘‘ Πόσον εμεγαλύθησαν τα έργα σου , Κύριε, όλα τα έκαμες με σοφίαν’’ (Ψάλμ.103,24)∙ δεν αναφέρεται εις το καθένα χωριστά, αλλά υποχωρεί εμπρός εις το ακατάληπτον της σοφίας του Θεού. Ότι την έπλασε τόσον ωραία και μεγάλην επωφελώς, άκουσε κάποιον που το λέγει∙ ‘‘ από το μέγεθός και την ομορφιά των κτισμάτων φαίνεται αναλόγως και ο δημιουργός των’’ (Σόφ. Σολ.13,5)∙ άκουσε τον Παύλον που λέγει∙ ‘‘ διότι τα αόρατα στοιχεία της θεότητος από την δημιουργίαν του κόσμου φαίνονται καθαρά με την σκέψιν μέσα εις τα δημιουργήματα’’ (Ρωμ .1,20). Διότι κάθε ένας απο αυτούς δι’ όσων είπεν, άφησε να εννοθή ότι η κτίσις η ίδια μας οδηγεί εις την θεογνωσίαν∙ ότι αυτή συνετελεί να γνωρίσωμεν καλώς τον Δεσπότην
Τι λοιπόν αν ίδωμεν οτι αυτή η ωραία και θαυμαστή κτίσις υπήρξε διά πολλούς αιτία ασεβείας , θα την κατηγορήσωμεν; Καθόλου , αλλά θα κατηγορήσωμεν εκείνους που δεν εχρησιμοποίησαν όπως πρέπει το φάρμακόν. Που ευρίσκεται λοιπόν η αιτία της ασεβείας; ‘‘ Εσκοτίσθη ‘’, λέγει, ‘‘ η σκέψις των φιλοσόφων και εσεβάσθησαν και ελάτρευσαν την κτίσιν αντί του δημιουργού’’ (Ρωμ. 1, 21, 25). Πουθενά δεν υπάρχει εδώ ο διάβολος∙ πουθενά ο δαίμων , αλλά ενώπιον όλων απλώνεται η κτίσις μόνη και γίνεται διδάσκαλος θεογνωσίας. Πως λοιπόν έγινεν αιτία ασεβείας; Όχι από την φύσιν της , αλλά από την αμέλεια αυτών που δεν προσέχουν.
Τι λοιπόν , ειπέ μου, θα αφανήσωμεν την κτίσιν; Και διατί ομιλώ διά την κτίσιν; Ας έλθωμεν εις τα μέλη του ιδίου του σώματος μας. διότι , αν δεν προσέχωμεν , θα εύρωμεν ότι και αυτά γίνονται αιτία της απωλείας μας όχι από την φύσιν των ,αλλά από την ιδική μας αμέλειαν.
Σκέψου , σε παρακαλώ, ότι σου εδόθη ο οφθαλμός διά να δοξάζεις τον Δεσπότην βλέπων την κτίσιν. αλλά αν δεν κάμης καλήν χρήσιν του οφθαλμού, σου γίνεται πρόξενος μοιχίας (Ματθ. 5, 28)∙ η γλώσσα σου εδόθη διά να δοξάζεις και να υμνείς τον δημιουργόν ∙ αλλά εάν δεν προσέχεις , αυτή σου γίνεται αιτία βλασφημίας (Ιων. 3, 5- 12)∙ τα χέρια σου εδόθηκαν διά να τρέχεις εις καλά έργα αλλ’ αν αμελεής , δι’αυτών θα οδηγηθείς εις κακάς πράξεις. Βλέπεις ότι τον ασθενή τον βλάπτουν τα πάντα; Βλέπεις ότι τον ασθενή και τα σωτήρια φάρμακα τον φέρουν εις τον θάνατον, όχι από την φύση των , αλλά από την αδυναμία εκείνου; Θεός εδημιούργησε τον ουρνανόν διά να θαυμάζεις το έργον και να προσκυνήσεις τον Δεσπότην∙ αλλά άλλοι , αφού εγκατέλειψαν τον δημιουργόν , προσεκύνησαν τον ίδιον τον ουρανόν∙ αυτά όλα προήλθαν από την αμέλεια και τηνανοησία των.
Αλλά διατί ομιλώ διά την κτίσιν; και μήπως ημπορεί να γίνη κάτι άλλο παρισσότερον σωτήριον από τον σταυρόν; Όμως αυτός ο σταυρός υπήρξε σκάνδαλον διά τους αδυνάτους. ‘’Διότι το κήρυγμα περί του σταυρού διά τα τέκνα της απωλείας είναι μωρία, ενώ διά τους σωζομένους είναι δύναμις Θεού’’(Α΄Κορ. 1,18). Και πάλι∙ ‘‘ κηρύσσομεν τον Χριστόν τον εσταυρωμένον , ο οποίος είναι σκανδαλον διά τους Ιουδαίους, δια τους ειδολολάτρας δε μωρία’’ (Α΄Κορ. ,23). Τι ημπορεί να γίνη περισσότερον φωτισμένη διδασκαλία από την διδασκαλία του Παύλου , και των αποστόλων; Αλλά οι απόστολοι αυτοί διά πολλούς υπήρξαν οσμή θανάτου∙ διότι λέγει∙ ‘‘δι’ άλλους οσμή θανάτου προς θάνατον, δι’ άλλους οσμή ζωήν προς ζωήν’’ (Β΄Κορ.2,16).Βλέπεις λοιπόν ότι ο μέν αδύνατος εις την πίστιν βλάπτεται και από τον Παύλον , ενώ ο ισχυρός δεν αδικείται ούτε από τον διάβολον;
Θέλεις να φέρωμεν τον λόγον και εις τον Χριστόν; Τι ημορεί να συγκριθή με την σωτηρίαν εκείνην; Τι άλλο υπήρξεν ωφελιμότερον από την παρουσίαν εκείνην; Αλλά αυτή η παρουσία η σωτήριος, η χρήσιμη, έγινεν αφορμή κολάσεως διά πολλούς. ‘‘ Διότι ‘’ , λέγει, ‘‘ εγώ ήλθα εις τον κόσμον τούτον προς κρίσιν , ώστε αυτοί που δεν έβλεπαν να ιδούν και αυτοί που έβλεπαν να γίνουν τυφλοί’’ (Ιω. 9,39). Τι λέγεις; Το φως έγινεν αιτία τυφλώσεως; Δεν έγινε το φως αιτία τυφλώσεως, αλλά η αδυναμία των οφθαλμών της ψυχής δεν ημπόρεσε να δεχθή το φώς.
Eίδες ότι ο αδύνατος βλάπτεται από παντού, ο δε ισχυρός ωφελείται από παντού; Διότι παντού αιτία είναι η ψυχική διάθεση , παντού κυρίαρχος είναι η γνώμη. Επειδή ο διάβολος, αν θέλεις να μάθεις, είναι και χρήσιμος εις ημάς, αν τον χρησιμοποιήσωμεν όπως πρέπει , και μας ωφελεί τα μέγιστα και επιτυγχάνωμεν από αυτόν κέρδη όχι μικρά. Και αυτό το απεδείξαμεν πολλάκις κι από την περίπτωσιν του Ιώβ…
Όλα αυτά τα είπα τώρα, όχι για να απαλλάξω τον δάβολον από την κατηγορίαν, αλλά για να σας ελευθερώσω από την ραθυμίαν. Καθ’ όσον εκείνος επιθυμεί πολύ να επιρρίπτωμεν εις αυτόν τας ευθύνας των ιδικών μας αμαρτημάτων , ώστε τρεφόμενοι με αυτήν την ελπίδα και διαπτάττοντας παν είδος κακίας, να αυξήσωμεν οι ίδοι την εις βάρος μας τιμωρίαν, διότι ουδόλως συγχωρούμεθα με την μετάθεσιν της ευθύνης εις εκείνον διά τας ιδικάς μας αμαρτίας∙ όπως δεν συνεχωρήθη και η Εύα. Εμείς όμως να μη κάμωμεν αυτό, αλλά να εμβαθύνωμεν εις τον εαυτόν μας και εις τα τραύματα μας∙ διότι έτσι θα ημπορέωμεν να επιθέσωμεν και τα φάρμακα διά την θεραπείαν , διότι εκείνος που αγνοεί την νόσον του δεν θα φροντίση καθόλου δια την θεραπείαν της.
Έχομεν πολλάς αμαρτίας∙ το γνωρίζω και εγώ∙ όλοι είμεθα υπό κολασμόν∙ αλλά δεν έχομεν αποκλεισθή από την συγγνώμην , ούτε ευρισκόμεθα έξω από την μετάνοιαν∙ διότι ιστάμεθα ακόμη εις το σκάμμμα έτοιμοι διά τους αγώνας της μετανοίας. είσαι γέρων και έφθασες εις την εσχάτην έξοδον από την ζωήν; Μη νομίσης ότι εξ αιτίας αυτού έχεις χάσει την ευκαιρίαν της μετανοίας, ούτε να απελπισθής διά την σωτηρία σου, αλλά θυμήσου τον ληστήν που συνεχωρήθη επάνω εις τον σταυρόν. Πράγματι , ποιόν χρονικόν διάστημα είναι συντομώτερον από την στιγμήν εκείνην κατά την οποίαν εστεφανούτο; Όμως δι’ αυτόν ήτο αρκετή διά να σωθή. Είσαι νέος; Μη επαναπαύεσαι με θάρρος εις την νεότητα, ούτε να νομίσεις ότι έχεις αρκετήν προθεσμίαν της ζωής∙ ‘‘ διότι η ημέρα του Κυρόυ έρχεται ως κλέπτης μέσα εις την νύκτα’’ (Α΄Θεσ. 5,2). Διά τούτο και δεν μας εγνωστοποίησε την ημέραν του θανάτου μας , διά να επιδείξωμεν ζήλον και φροντίδα. Δεν βλέπεις κάθε ημέραν νέους να αποθνήσκουν; Διά τούτο μας προτρέπει κάποιος∙ « Μη βραδύνης να επιστρέψεις προς τον Κύριον , ούτε να αναβάλλης απο ημέρας προς ημέραν , μήπως καθώς βραδύνεις καταφθαρης» (Σοφ. Σειράχ 5,7). Ο γέρων λοιπόν ας έχει εκείνην την παραίνεσιν υπ’ όψιν ∙ ο νέος αυτήν εδώ την νουθεσίαν. Αλλά είσαι ασφαλής, έχεις πλούτη και καυχάσαι διά τα χρήματα σου και δεν σου συμβαίνει κανένα κακόν; Άκουσε τι λέγει ο Παύλος∙ ‘‘ Όταν λέγουν ειρήνην και ασφάλειαν , τότε επέρχεται εις αυτούς ο όλεθρος’’ (Α΄Θεσ. 5,3). Διοτι όλα τα πράγματα υφίστανται μεταβολάς∙ δεν εξουσιάζομεν τον θάνατον∙ ας γίνωμεν κύριοι της αρετής , διοτι ο Κύριος μας ο Χριστός είναι φιλάνθρωπος. Θέλετε να σας αναφέρω και οδούς της μετανοίας; είναι πολλοί και ποικίλαι και διάφοροι μεταξύ των ,όλαι όμως οδηγούν προς τον ουρανόν. Πρώτη οδός μετανοίας είναι η καταδίκη των αμαρτημάτων μας∙ ‘‘ Λέγε εσύ πρώτος τας αμαρτίας σου διά να δικαιωθής’’( Ησ. 43,26).δι’ αυτόν είπε και ο Προφήτης∙ ‘‘είπα, θα καταδικάσω τον εαυτόν μου διά της ανομίαν μου προς τον Κύριον , και συ εσυγχώρησες την ασέβειαν της καρδίας μου’’ (Ψαλμ.31,5). Αναγνώρισε λοιπόν και συ τα αμαρτήματά σου∙ αυτόν είναι αρκετό εις τον Κύριον ως απολογία∙ διότι αυτός που κατεδίκασε τα αμαρτήματα του είναι δυσκολότερον να περιπέση παλιν εις τα ίδια αμαρτήματα. Ύψωσε την συνείδησιν που έχει μέσα σου εις κατήγορον , διά να μη έχεις εκεί άλλον κατήγορον επί του βήματος του Κυρίου. Αυτή είναι μία οδός μετανοίας αρίστη. Υπάρχει και άλλη που δεν είναι κατωτέρα αυτής, το να μη μνησικακείς εναντίων των εχθρών, το να συγκρατής την οργή σου, να συγχωρείς τα αμαρτήματα των συνανθρώπων σου∙ διότι έτσι θα συγχωρηθούν και τα ιδικά μας αμαρτήματα που διεπράξαμεν προς τον Κύριον. Ιδού λοιπόν και δεύτερος τρόπος καθαρισμού των αμαρτημάτων μας.Διότι λέγει ‘‘αν συγχωρήσετε τους οφειλέτες σας, και ο ουράνιος Πατήρ σας θα σας συγχωρηση’’. (Ματθ. 6,14).
Θέλεις να μάθης και μία τρίτην οδόν μετανοίας; Να κάμης προσευχήν θερμήν και ειλικρινή που να πηγάζη από τα βάθη της καρδιάς σου. Δεν είδες εκείνην την χείραν πως εξευμένισε τον αναίσχυντον εκείνον δικαστήν; (Λουκ. 18. 1-8). Ενώ σε έχεις Κύριον ήμερον και προσηνή και φιλάνθρωπον∙ εκείνη εζήτει εναντίον των εχθρών , σύ όμως δεν ζητείς εναντίον εχθρών , αλλά υπέρ της ιδικής σου σωτηρίας.
Αν θέλης να μάθης και τέταρτη οδόν μετανοίας, θα σου ειπώ την ελεημοσύνην∙ διότι αυτή έχει πολλήν και ανέκφραστον δύναμιν. Και πράγματι όταν ο Ναβουχοδονόσορ έφθασεν εις λογής κακίαν και διέπραξεν κάθε ασέβειαν, ο Δανιήλ του είπε∙ ‘‘Βασιλεύ, να εισακούσης την συμβουλήν μου∙ λυτρώσου από τα αμαρτήματα σου με τας ελεημοσύνας, και από τας ανομίας σου λυτρώσου με την ευσπλαχνίαν σου διά τους πτωχούς’’ (Δαν.4,24 ). Ποίον πράγμα ημπορεί να γίνη ίσον με την φιλανθρωπίαν; Ύστερα απο αναρίθμητα αμαρτήματα, ύστερα από τόσας παρανομίας υπόσχεται να απαλλάξη όλων αυτών τον δράστη, εάν δειχθή φιλάνθρωπος εις τους συνδούλους του. Και πέμτη η μετριοφροσύνη και η ταπεινοφροσύνη που εκμηδενίζουν την φύσιν των αμαρτημάτων όχι ολιγότερον από όλους τους άλλους τρόπους που ανεφέραμεν∙ και μάρτυς ο τελώνης , ο οποίος δεν είχε να αναφέρη λαμπρά έργα, αλλά αντί όλων αυτών προσέφερε την ταπεινοφροσύνη και απηλλάγη από το βαρύ φορτίον των αμαρτημάτων (Λουκ 18, 13 ).
Ιδού λοιπόν εδειξαμεν πέντε οδούς μετανοίας.
πρώτη την κατανόηση των αμαρτημάτων μας,
δευτέραν την συγχώρησιν των αμαρτιών του πλησίον,
τρίτην εκείνην που προέρχεται από την προσευχήν,
τετάρτην εκείνην που προέρχεται από την ελεημοσύνην και
πέμπτην την προερχόμενην από την ταπεινοφροσύνην.
Μη βραδύνης , λοιπόν , αλλά να βαδίζης κάθε ημεραν όλας αυτάς τας οδούς∙ καθ’ όσον είναι εύκολοι οδοί και δεν ημπορείς να προβάλεις ως πρόσχημα την πενίαν∙ αλλά και αν ακόμη ζής πτωχότερα από όλους και την οργήν θα ημπορέσης και να αφήσης κατά μέρος και να ταπεινοφρονείς θα ημπορέσεις και να προσευχηθής επαρκώς και να καταδικάσης τα αμαρτήματα σου∙ και εις τίποτε δεν γίνεται η πενίαν εμπόδιον. Και τι λέγω εδώ , αφού ούτε δι’ εκείνην την μέθοδον της μετανοίας που απαιτεί την καταβολήν των χρημάτων (δηλαδή την ελεημοσύνη) ούτε εκεί αποτελεί εμπόδιον εις ημάς η πενία. Και αυτό το εφανέρωσε εις ημάς η χείρα που κατέβαλε το δύο λεπτά (Μαρκ. 12,41-44).
Αφού λοιπόν εδιδάχθημεν την θεραπείαν των τραυμάτων μας, ας θέτωμεν επάνω εις αυτά τα φάρμακα, ώστε, αφού ανακτήσωμεν την πραγματικήν υγείαν να απολαύσωμεν και την ιεράν τράπεζαν με παρρησίαν και με μεγάλην δόξαν να συναντήσωμεν τον βασιλέα της δόξης Χριστόν και να επιτύχωμεν τα αιώνια αγαθά με την χάριν και τους οικτηρμούς και την φιλανθρωπίαν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , διά του οποίου και μετά του οποίου δόξα και δύναμις και τιμή τώρα και πάντοτε και εις τους αιώνας των αιώνων . Αμήν.
Δια τους κατηγορούντας τον Θεό διατί δεν εξαφανίζει τον διάβολον∙ και ότι δεν μας βλάπτει καθόλου η πονηρία του αν προσέχουμε.
Έχουμε ειπεί είς πρηγουμένην ομιλίαν ότι ο διάβολος δεν επικρατεί διά της βίας, ούτε με την τυραννίαν, τον καταναγκασμόν, ή την ωμήν επιβολή, διότι αν συνέβαινε τούτο θα μας είχε καταστρέψει όλους. Και εις απόδειξιν τούτου εφέραμεν ως παράδειγμα τους χοίρους, εναντίον των οποίων δεν ετόλμησαν να επιτεθούν οι δαίμονες πρίν λάβουν την αδειαν από τον Κύριον (Ματθ.8,31). Επίσης εφέραμεν ως παράδειγμα τα βουκόλια και τα ποίμνια του Ιώβ∙ διότι ούτε αυτά ετόλμησε ο διάβολος να τα καταστρέψει παρά μόνον όταν έλαβεν άνωθεν την εξουσίαν (Ιώ 1,12). Το πρώτον λοιπόν που εμάθομεν είναι ότι δεν μας επιβάλλεται διά της βίας ούτε από καμμίαν ανάγκην∙ μετά από αυτό επροσθέσαμεν ότι αν και νικά με απάτην, ούτε έτσι κατορθώνει να τους νικήσει όλους. Και πάλιν εφέραμεν ως παράδειγμα τον αγωνιστικόν Ιώβ, εναντίον του οποίου εχρησιμοποίησε αμέτρητα τεχνάσματα και ούτε έτσι κατόρθωσε να τον νικήσει , αλλά απεσύρθη ηττημένος.
Δεν είναι ο διάβολος που μας ζημιώνει αλλά, η ιδική μας αδιαφορία, είς κάθε περίπτωση ανατρέπει και υποσκελίζει όσους δεν προσέχουν. Ας αφήσωμεν τον διάβολον λοιπόν, που είναι πολύ πονηρός, όχι εκ φύσεως, αλλά από την ψυχική του διάθεση και την γνώμην∙ ότι ο διάβολος είναι εκ φύσεως πονηρός, ημπορείς να το πληροφορηθείς από τας ίδιας τας ονομασίας του,. Ονομάζεται διάβολος από το διαβάλλειν. Διότι διέβαλε τον άνθρωπον προς τον Θεόν λέγων∙ ‘’δεν σε λατρεύει δωρεάν ο Ιωβ∙ αλλά στείλε την χείρα σου και ψαύσε αυτά που έχει ∙ ει δε μη θα σε βλασφημήση κατά πρόσωπον’’ (Ιωβ1,9,11). Διέβαλε πάλιν τον Θεό προς τον άνθρωπον λέγων∙ ‘’ πύρ έπεσεν από τον ουρανόν και κατέκαυσε τα πρόβατα’’(Ιωβ,1,16).∙ προσπαθούσε να πείσει αυτόν ότι ο πόλεμος αυτός εξαπελύθη από επάνω από τον ουρανούς, και έφερε είς σύγκουσιν τον δούλο προς τον Κύριον, και τον Κύριον προς τον δούλον∙ μάλλον δε δεν τους έκαμε να συγκρουστούν, αλλά επεχείρησε να τους φέρει εις σύγκρουσιν όμως δεν ημπόρεσεν, ώστε, όταν ιδής άλλον δούλον να συγκρούεται με τον Δεσπότην, τον Αδάμ δηλαδή προς τον Θεόν, ο οποίος Αδάμ επίστευσεν εις την διαβολήν του, να μάθης ότι δεν ήντλησε την δύναμιν του από την ιδική του δύναμιν , αλλά από την ραθυμίαν και αδιαφορίαν εκείνου. Διά τούτο λοιπόν έχει ονομασθη διάβολος∙ τον να διαβάλλη όμως και το να μη διαβάλλη δεν είναι στοιχείον της φύσεως, αλλά πράξις που γίνεται και ‘’ απογίνεται’’, που συμβαίνει και που παύει να συμβαίνει, και όλα αυτά δεν έχουν θέσιν φύσεως ουσίας.
Θέλετε τώρα να έλθωμεν και είς μίαν άλλην ονομασίαν και θα ιδήτε ότι και αυτή η ονομασία δεν αναφέρεται είς την ουσίαν ούτε εις την φύσιν του διαβόλου; Ονομάζεται πονηρός, η δε πονηρία δεν είναι στοιχείο της φύσεως, αλλά της ψυχικής διάθεσης∙ διότι άλλοτε γίνεται και άλλοτε παύει να υπάρχει. Ούτε βέβαια να μου ισχυρισθείς ότι αυτή παραμένει εις εκείνον διά παντός∙ διότι δεν ήτο εξ αρχής εις εκείνον, αλλά προσετέθη αργότερον , δι’ αυτό ονομάζεται και αποστάτης∙ και όμως ενώ πολλοί άνθρωπο είναι πονηροί, αυτός μόνον ονομάζεται κατ’ εξοχήν πονηρός. Διατί τέλος πάντων ονομάζεται έτσι; Διότι ενώ δεν αδικήθηκε καθόλου από εμάς, ενώ δεν είχε ούτε μικράν ούτε μεγάλη κατηγόριαν όταν είδε να τιμάται ο άνθρωπος , αμέσως τον εφθόνησε δια τα αγαθά. Και τι χειρότερον από αυτήν την πονηρίαν ημπορούσε να υπάρξει κατά την οποίαν γεννάται έχθρα και πολέμος χωρίς καμμίαν αιτίαν;
Ας αφήσωμεν λοιπόν κατά μέρος τον διάβολον και ας φέρωμε προς συζήτησιν την κτίσιν, διά να μάθης ότι αίτιος των κακών εις ημάς δεν είναι ο διάβολος, αν εμείς θέλωμεν να προσέχωμεν. Δια να μάθης ότι ο έχων ασθενή θέλησιν και ο αμελής και ο αδιάφορος , και χωρίς να υπάρχει ο διάβολος, καταπίπτει και κρημνίζεται εις μαγάλα βάραθρα κακίας; Ο διάβολος είναι πονηρός∙ το γνωρίζω και ομολογείται από όλους, αλά πρόσεχε με μεγάλη προσήλωσιν αυτά που πρόκειται να ειπώ τώρα. Δεν είναι συνηθισμένα∙ αλλά είναι θέματα διά τα οποία από πολλούς πολλάς φοράς και σε πολλά μέρη γίνοντας συζητήσεις διά τα οποία διεξάγεται μεγάλη μάχη και πόλεμος όχι μόνον μεταξύ των πιστών προς τους απίστους, αλλά και μεταξύ των ιδίων των πιστών∙ και αυτό είναι το οδυνηρόν.
Δια τον διάβολον λοιπόν ότι συμφωνούν , καθώς είπα, ότι είναι πονηρός∙ τι θα ειπούμε όμως διά την δημιουργίαν , την ωραία και θαυμαστήν; Μήπως και η δημιουργία είναι πονηρά; Και ποιος είναι τόσο μιαρός; Ποιος είναι τόσο ανόητος και παρανοϊκός ώστε να κατηγορήση την κτίσιν; Τι θα ειπούμε λοιπόν δι’ αυτήν; Διότι δεν είναι πονηρά, αλλά είναι ωραία και αποτελεί απόδειξιν της σοφίας του Θεού και της δυνάμεως της φιλανθρωπίας του. Άκουσε λοιπόν πως θαυμάζει αυτήν ο προφήτης λέγων: ‘‘ Πόσον εμεγαλύθησαν τα έργα σου , Κύριε, όλα τα έκαμες με σοφίαν’’ (Ψάλμ.103,24)∙ δεν αναφέρεται εις το καθένα χωριστά, αλλά υποχωρεί εμπρός εις το ακατάληπτον της σοφίας του Θεού. Ότι την έπλασε τόσον ωραία και μεγάλην επωφελώς, άκουσε κάποιον που το λέγει∙ ‘‘ από το μέγεθός και την ομορφιά των κτισμάτων φαίνεται αναλόγως και ο δημιουργός των’’ (Σόφ. Σολ.13,5)∙ άκουσε τον Παύλον που λέγει∙ ‘‘ διότι τα αόρατα στοιχεία της θεότητος από την δημιουργίαν του κόσμου φαίνονται καθαρά με την σκέψιν μέσα εις τα δημιουργήματα’’ (Ρωμ .1,20). Διότι κάθε ένας απο αυτούς δι’ όσων είπεν, άφησε να εννοθή ότι η κτίσις η ίδια μας οδηγεί εις την θεογνωσίαν∙ ότι αυτή συνετελεί να γνωρίσωμεν καλώς τον Δεσπότην
Τι λοιπόν αν ίδωμεν οτι αυτή η ωραία και θαυμαστή κτίσις υπήρξε διά πολλούς αιτία ασεβείας , θα την κατηγορήσωμεν; Καθόλου , αλλά θα κατηγορήσωμεν εκείνους που δεν εχρησιμοποίησαν όπως πρέπει το φάρμακόν. Που ευρίσκεται λοιπόν η αιτία της ασεβείας; ‘‘ Εσκοτίσθη ‘’, λέγει, ‘‘ η σκέψις των φιλοσόφων και εσεβάσθησαν και ελάτρευσαν την κτίσιν αντί του δημιουργού’’ (Ρωμ. 1, 21, 25). Πουθενά δεν υπάρχει εδώ ο διάβολος∙ πουθενά ο δαίμων , αλλά ενώπιον όλων απλώνεται η κτίσις μόνη και γίνεται διδάσκαλος θεογνωσίας. Πως λοιπόν έγινεν αιτία ασεβείας; Όχι από την φύσιν της , αλλά από την αμέλεια αυτών που δεν προσέχουν.
Τι λοιπόν , ειπέ μου, θα αφανήσωμεν την κτίσιν; Και διατί ομιλώ διά την κτίσιν; Ας έλθωμεν εις τα μέλη του ιδίου του σώματος μας. διότι , αν δεν προσέχωμεν , θα εύρωμεν ότι και αυτά γίνονται αιτία της απωλείας μας όχι από την φύσιν των ,αλλά από την ιδική μας αμέλειαν.
Σκέψου , σε παρακαλώ, ότι σου εδόθη ο οφθαλμός διά να δοξάζεις τον Δεσπότην βλέπων την κτίσιν. αλλά αν δεν κάμης καλήν χρήσιν του οφθαλμού, σου γίνεται πρόξενος μοιχίας (Ματθ. 5, 28)∙ η γλώσσα σου εδόθη διά να δοξάζεις και να υμνείς τον δημιουργόν ∙ αλλά εάν δεν προσέχεις , αυτή σου γίνεται αιτία βλασφημίας (Ιων. 3, 5- 12)∙ τα χέρια σου εδόθηκαν διά να τρέχεις εις καλά έργα αλλ’ αν αμελεής , δι’αυτών θα οδηγηθείς εις κακάς πράξεις. Βλέπεις ότι τον ασθενή τον βλάπτουν τα πάντα; Βλέπεις ότι τον ασθενή και τα σωτήρια φάρμακα τον φέρουν εις τον θάνατον, όχι από την φύση των , αλλά από την αδυναμία εκείνου; Θεός εδημιούργησε τον ουρνανόν διά να θαυμάζεις το έργον και να προσκυνήσεις τον Δεσπότην∙ αλλά άλλοι , αφού εγκατέλειψαν τον δημιουργόν , προσεκύνησαν τον ίδιον τον ουρανόν∙ αυτά όλα προήλθαν από την αμέλεια και τηνανοησία των.
Αλλά διατί ομιλώ διά την κτίσιν; και μήπως ημπορεί να γίνη κάτι άλλο παρισσότερον σωτήριον από τον σταυρόν; Όμως αυτός ο σταυρός υπήρξε σκάνδαλον διά τους αδυνάτους. ‘’Διότι το κήρυγμα περί του σταυρού διά τα τέκνα της απωλείας είναι μωρία, ενώ διά τους σωζομένους είναι δύναμις Θεού’’(Α΄Κορ. 1,18). Και πάλι∙ ‘‘ κηρύσσομεν τον Χριστόν τον εσταυρωμένον , ο οποίος είναι σκανδαλον διά τους Ιουδαίους, δια τους ειδολολάτρας δε μωρία’’ (Α΄Κορ. ,23). Τι ημπορεί να γίνη περισσότερον φωτισμένη διδασκαλία από την διδασκαλία του Παύλου , και των αποστόλων; Αλλά οι απόστολοι αυτοί διά πολλούς υπήρξαν οσμή θανάτου∙ διότι λέγει∙ ‘‘δι’ άλλους οσμή θανάτου προς θάνατον, δι’ άλλους οσμή ζωήν προς ζωήν’’ (Β΄Κορ.2,16).Βλέπεις λοιπόν ότι ο μέν αδύνατος εις την πίστιν βλάπτεται και από τον Παύλον , ενώ ο ισχυρός δεν αδικείται ούτε από τον διάβολον;
Θέλεις να φέρωμεν τον λόγον και εις τον Χριστόν; Τι ημορεί να συγκριθή με την σωτηρίαν εκείνην; Τι άλλο υπήρξεν ωφελιμότερον από την παρουσίαν εκείνην; Αλλά αυτή η παρουσία η σωτήριος, η χρήσιμη, έγινεν αφορμή κολάσεως διά πολλούς. ‘‘ Διότι ‘’ , λέγει, ‘‘ εγώ ήλθα εις τον κόσμον τούτον προς κρίσιν , ώστε αυτοί που δεν έβλεπαν να ιδούν και αυτοί που έβλεπαν να γίνουν τυφλοί’’ (Ιω. 9,39). Τι λέγεις; Το φως έγινεν αιτία τυφλώσεως; Δεν έγινε το φως αιτία τυφλώσεως, αλλά η αδυναμία των οφθαλμών της ψυχής δεν ημπόρεσε να δεχθή το φώς.
Eίδες ότι ο αδύνατος βλάπτεται από παντού, ο δε ισχυρός ωφελείται από παντού; Διότι παντού αιτία είναι η ψυχική διάθεση , παντού κυρίαρχος είναι η γνώμη. Επειδή ο διάβολος, αν θέλεις να μάθεις, είναι και χρήσιμος εις ημάς, αν τον χρησιμοποιήσωμεν όπως πρέπει , και μας ωφελεί τα μέγιστα και επιτυγχάνωμεν από αυτόν κέρδη όχι μικρά. Και αυτό το απεδείξαμεν πολλάκις κι από την περίπτωσιν του Ιώβ…
Όλα αυτά τα είπα τώρα, όχι για να απαλλάξω τον δάβολον από την κατηγορίαν, αλλά για να σας ελευθερώσω από την ραθυμίαν. Καθ’ όσον εκείνος επιθυμεί πολύ να επιρρίπτωμεν εις αυτόν τας ευθύνας των ιδικών μας αμαρτημάτων , ώστε τρεφόμενοι με αυτήν την ελπίδα και διαπτάττοντας παν είδος κακίας, να αυξήσωμεν οι ίδοι την εις βάρος μας τιμωρίαν, διότι ουδόλως συγχωρούμεθα με την μετάθεσιν της ευθύνης εις εκείνον διά τας ιδικάς μας αμαρτίας∙ όπως δεν συνεχωρήθη και η Εύα. Εμείς όμως να μη κάμωμεν αυτό, αλλά να εμβαθύνωμεν εις τον εαυτόν μας και εις τα τραύματα μας∙ διότι έτσι θα ημπορέωμεν να επιθέσωμεν και τα φάρμακα διά την θεραπείαν , διότι εκείνος που αγνοεί την νόσον του δεν θα φροντίση καθόλου δια την θεραπείαν της.
Έχομεν πολλάς αμαρτίας∙ το γνωρίζω και εγώ∙ όλοι είμεθα υπό κολασμόν∙ αλλά δεν έχομεν αποκλεισθή από την συγγνώμην , ούτε ευρισκόμεθα έξω από την μετάνοιαν∙ διότι ιστάμεθα ακόμη εις το σκάμμμα έτοιμοι διά τους αγώνας της μετανοίας. είσαι γέρων και έφθασες εις την εσχάτην έξοδον από την ζωήν; Μη νομίσης ότι εξ αιτίας αυτού έχεις χάσει την ευκαιρίαν της μετανοίας, ούτε να απελπισθής διά την σωτηρία σου, αλλά θυμήσου τον ληστήν που συνεχωρήθη επάνω εις τον σταυρόν. Πράγματι , ποιόν χρονικόν διάστημα είναι συντομώτερον από την στιγμήν εκείνην κατά την οποίαν εστεφανούτο; Όμως δι’ αυτόν ήτο αρκετή διά να σωθή. Είσαι νέος; Μη επαναπαύεσαι με θάρρος εις την νεότητα, ούτε να νομίσεις ότι έχεις αρκετήν προθεσμίαν της ζωής∙ ‘‘ διότι η ημέρα του Κυρόυ έρχεται ως κλέπτης μέσα εις την νύκτα’’ (Α΄Θεσ. 5,2). Διά τούτο και δεν μας εγνωστοποίησε την ημέραν του θανάτου μας , διά να επιδείξωμεν ζήλον και φροντίδα. Δεν βλέπεις κάθε ημέραν νέους να αποθνήσκουν; Διά τούτο μας προτρέπει κάποιος∙ « Μη βραδύνης να επιστρέψεις προς τον Κύριον , ούτε να αναβάλλης απο ημέρας προς ημέραν , μήπως καθώς βραδύνεις καταφθαρης» (Σοφ. Σειράχ 5,7). Ο γέρων λοιπόν ας έχει εκείνην την παραίνεσιν υπ’ όψιν ∙ ο νέος αυτήν εδώ την νουθεσίαν. Αλλά είσαι ασφαλής, έχεις πλούτη και καυχάσαι διά τα χρήματα σου και δεν σου συμβαίνει κανένα κακόν; Άκουσε τι λέγει ο Παύλος∙ ‘‘ Όταν λέγουν ειρήνην και ασφάλειαν , τότε επέρχεται εις αυτούς ο όλεθρος’’ (Α΄Θεσ. 5,3). Διοτι όλα τα πράγματα υφίστανται μεταβολάς∙ δεν εξουσιάζομεν τον θάνατον∙ ας γίνωμεν κύριοι της αρετής , διοτι ο Κύριος μας ο Χριστός είναι φιλάνθρωπος. Θέλετε να σας αναφέρω και οδούς της μετανοίας; είναι πολλοί και ποικίλαι και διάφοροι μεταξύ των ,όλαι όμως οδηγούν προς τον ουρανόν. Πρώτη οδός μετανοίας είναι η καταδίκη των αμαρτημάτων μας∙ ‘‘ Λέγε εσύ πρώτος τας αμαρτίας σου διά να δικαιωθής’’( Ησ. 43,26).δι’ αυτόν είπε και ο Προφήτης∙ ‘‘είπα, θα καταδικάσω τον εαυτόν μου διά της ανομίαν μου προς τον Κύριον , και συ εσυγχώρησες την ασέβειαν της καρδίας μου’’ (Ψαλμ.31,5). Αναγνώρισε λοιπόν και συ τα αμαρτήματά σου∙ αυτόν είναι αρκετό εις τον Κύριον ως απολογία∙ διότι αυτός που κατεδίκασε τα αμαρτήματα του είναι δυσκολότερον να περιπέση παλιν εις τα ίδια αμαρτήματα. Ύψωσε την συνείδησιν που έχει μέσα σου εις κατήγορον , διά να μη έχεις εκεί άλλον κατήγορον επί του βήματος του Κυρίου. Αυτή είναι μία οδός μετανοίας αρίστη. Υπάρχει και άλλη που δεν είναι κατωτέρα αυτής, το να μη μνησικακείς εναντίων των εχθρών, το να συγκρατής την οργή σου, να συγχωρείς τα αμαρτήματα των συνανθρώπων σου∙ διότι έτσι θα συγχωρηθούν και τα ιδικά μας αμαρτήματα που διεπράξαμεν προς τον Κύριον. Ιδού λοιπόν και δεύτερος τρόπος καθαρισμού των αμαρτημάτων μας.Διότι λέγει ‘‘αν συγχωρήσετε τους οφειλέτες σας, και ο ουράνιος Πατήρ σας θα σας συγχωρηση’’. (Ματθ. 6,14).
Θέλεις να μάθης και μία τρίτην οδόν μετανοίας; Να κάμης προσευχήν θερμήν και ειλικρινή που να πηγάζη από τα βάθη της καρδιάς σου. Δεν είδες εκείνην την χείραν πως εξευμένισε τον αναίσχυντον εκείνον δικαστήν; (Λουκ. 18. 1-8). Ενώ σε έχεις Κύριον ήμερον και προσηνή και φιλάνθρωπον∙ εκείνη εζήτει εναντίον των εχθρών , σύ όμως δεν ζητείς εναντίον εχθρών , αλλά υπέρ της ιδικής σου σωτηρίας.
Αν θέλης να μάθης και τέταρτη οδόν μετανοίας, θα σου ειπώ την ελεημοσύνην∙ διότι αυτή έχει πολλήν και ανέκφραστον δύναμιν. Και πράγματι όταν ο Ναβουχοδονόσορ έφθασεν εις λογής κακίαν και διέπραξεν κάθε ασέβειαν, ο Δανιήλ του είπε∙ ‘‘Βασιλεύ, να εισακούσης την συμβουλήν μου∙ λυτρώσου από τα αμαρτήματα σου με τας ελεημοσύνας, και από τας ανομίας σου λυτρώσου με την ευσπλαχνίαν σου διά τους πτωχούς’’ (Δαν.4,24 ). Ποίον πράγμα ημπορεί να γίνη ίσον με την φιλανθρωπίαν; Ύστερα απο αναρίθμητα αμαρτήματα, ύστερα από τόσας παρανομίας υπόσχεται να απαλλάξη όλων αυτών τον δράστη, εάν δειχθή φιλάνθρωπος εις τους συνδούλους του. Και πέμτη η μετριοφροσύνη και η ταπεινοφροσύνη που εκμηδενίζουν την φύσιν των αμαρτημάτων όχι ολιγότερον από όλους τους άλλους τρόπους που ανεφέραμεν∙ και μάρτυς ο τελώνης , ο οποίος δεν είχε να αναφέρη λαμπρά έργα, αλλά αντί όλων αυτών προσέφερε την ταπεινοφροσύνη και απηλλάγη από το βαρύ φορτίον των αμαρτημάτων (Λουκ 18, 13 ).
Ιδού λοιπόν εδειξαμεν πέντε οδούς μετανοίας.
πρώτη την κατανόηση των αμαρτημάτων μας,
δευτέραν την συγχώρησιν των αμαρτιών του πλησίον,
τρίτην εκείνην που προέρχεται από την προσευχήν,
τετάρτην εκείνην που προέρχεται από την ελεημοσύνην και
πέμπτην την προερχόμενην από την ταπεινοφροσύνην.
Μη βραδύνης , λοιπόν , αλλά να βαδίζης κάθε ημεραν όλας αυτάς τας οδούς∙ καθ’ όσον είναι εύκολοι οδοί και δεν ημπορείς να προβάλεις ως πρόσχημα την πενίαν∙ αλλά και αν ακόμη ζής πτωχότερα από όλους και την οργήν θα ημπορέσης και να αφήσης κατά μέρος και να ταπεινοφρονείς θα ημπορέσεις και να προσευχηθής επαρκώς και να καταδικάσης τα αμαρτήματα σου∙ και εις τίποτε δεν γίνεται η πενίαν εμπόδιον. Και τι λέγω εδώ , αφού ούτε δι’ εκείνην την μέθοδον της μετανοίας που απαιτεί την καταβολήν των χρημάτων (δηλαδή την ελεημοσύνη) ούτε εκεί αποτελεί εμπόδιον εις ημάς η πενία. Και αυτό το εφανέρωσε εις ημάς η χείρα που κατέβαλε το δύο λεπτά (Μαρκ. 12,41-44).
Αφού λοιπόν εδιδάχθημεν την θεραπείαν των τραυμάτων μας, ας θέτωμεν επάνω εις αυτά τα φάρμακα, ώστε, αφού ανακτήσωμεν την πραγματικήν υγείαν να απολαύσωμεν και την ιεράν τράπεζαν με παρρησίαν και με μεγάλην δόξαν να συναντήσωμεν τον βασιλέα της δόξης Χριστόν και να επιτύχωμεν τα αιώνια αγαθά με την χάριν και τους οικτηρμούς και την φιλανθρωπίαν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , διά του οποίου και μετά του οποίου δόξα και δύναμις και τιμή τώρα και πάντοτε και εις τους αιώνας των αιώνων . Αμήν.
Αγίου Κυρίλου Ιεροσολύμων: Ο Παράκλητος
Πνευματική χάρη χρειάζεται για να μιλήσουμε για το Άγιο Πνεύμα. Αλλά και πάλι δε θα μπορέσουμε να πούμε εκείνα που ταιριάζουν. Υπάρχει μάλιστα και κάποιος κίνδυνος. Και ο κίνδυνος αυτός φαίνεται μεγάλος, αν κρίνουμε από τα λόγια του Κυρίου: «Εκείνος που θα πει λόγο κατά του Αγίου Πνεύματος, δε θα του συγχωρεθεί ούτε στον παρόντα ούτε στον μέλλοντα αιώνα.
Υπάρχει λοιπόν ο φόβος καμιά φορά , είτε από άγνοια είτε από νομιζομένη ευλάβεια, να πούμε κάτι που δεν αρμόζει, και να καταδικαστούμε αιώνια! Γι’ αυτό ας αναφέρουμε εκείνα που το ίδιο το Άγιο Πνεύμα μας αποκάλυψε μελετώντας στις θείες Γραφές, κι ας αρκεστούμε σ’ αυτά.
Ένα και μοναδικό είναι Άγιο Πνεύμα, ο Παράκλητος. Και όπως ένας είναι ο Θεός Πατέρας και δεν υπάρχει δεύτερος, και όπως ένας είναι ο μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού και αδελφό δεν έχει, έτσι ένα είναι και το Άγιο Πνεύμα. Δεν υπάρχει δεύτερο ισότιμο πνεύμα. Είναι κάτι το θεϊκό και ανεξιχνίαστο. Είναι ζωντανό, λογικό, πάντοτε και πανταχού παρόν μαζί με τον Πατέρα και τον Υιό. Δεν είναι μια ενέργεια ή μια αναπνοή ή μια ομιλία από τα χείλη του Πατρός ή του Υιού, που σκορπίζεται στον αέρα, αλλά ένα πρόσωπο με ιδιαίτερη υπόσταση, μια ξεχωριστή ύπαρξη. Αυτό το ίδιο λαλεί και ενεργεί και οικονομεί και αγιάζει. Αυτό φωτίζει τις ψυχές των δικαίων. Αυτό και τους Προφήτες και τους Αποστόλους.
Είναι κάτι πολύ μεγάλο, θαυμαστό και παντοδύναμο. Σκέψου: πόσες ψυχές είμαστε εδώ πέρα; Βρίσκεται ανάμεσά μας και βλέπει του καθενός τις πράξεις. Διαβάζει τους λογισμούς του , τη συνείδησή του. Ακούει όσα λέμε. Βλέπει τι σκεπτόμαστε, τι πιστεύουμε. Μεγάλο πράγμα!
Αλλά κι αυτό δεν είναι τίποτα. Γιατί φαντάσου, λ.χ. τους χριστιανούς όλης της χώρας. Κι ακόμα τους επισκόπους , τους πρεσβυτέρους, τους διακόνους, τους μοναχούς και τους λαϊκούς όλων των εθνών, και βλέπε το μεγάλο προστάτη, τον παροχέα των χαρισμάτων , να δίνει στον ένα σωφροσύνη, στον άλλο παρθενία. Σ’ άλλον ελεημοσύνη και σ’ άλλον ακτημοσύνη. Κι όπως ο ήλιος με μια του ακτίνα καταυγάζει τα πάντα, έτσι και το Άγιο Πνεύμα αυτούς που έχουνε μάτια. Κι εκείνοι που δε συνηθίσανε τα μάτια τους να βλέπουνε αυτές τις δωρεές, ας μην κατηγορούν το Άγιο Πνεύμα, αλλά την απιστία τους.
Είδες την εξουσία που έχει σ’ όλο τον κόσμο; Τώρα μη μένεις πάνω στη γη. Ανέβα πιο ψηλά. Ανέβα μαζί μου νοερά στον ουρανό, και βλέπε τόσες και τόσες μυριάδες Αγγέλων . ανέβα ακόμα πιο πάνω αν μπορείς. Βλέπε Αρχαγγέλους, βλέπε Πνεύματα, βλέπε Δυνάμεις, βλέπε αρχές , Εξουσίες, βλέπε Θρόνους, Κυριότητες. Βλέπε τα Χερουβείμ και Σεραφείμ. Όλων αυτών επιστάτης και δάσκαλος και αγιοποιός είναι ο Παράκλητος.
Το Άγιο Πνεύμα έχει διάφορες ονομασίες. Και για να μη νομίσουν μερικοί αμαθείς ότι πρόκειται για πολλά και διάφορα πνεύματα, η Εκκλησία μας διδάσκει στον Σύμβολο της Πίστεως πως είναι ένα. Είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, το « το εκ του Πατρός εκπορευόμανον…το λαλήσαν διά των προφητών».
Αλλ’ ας πούμε λίγα γι’ αυτές τις ονομασίες. Ονομάζεται Πνεύμα και πνεύμα της αληθείας και Παράκλητος, όπως ο ίδιος ο Κύριος τα’ ονομάζει. Επίσης πνεύμα Θεού και πνεύμα Πατρός. Πνεύμα Κυρίου το ονομάζει ο απόστολος Πέτρος. Πνεύμα Θεού και πνεύμα Χριστού ο απόστολος Παύλος. Ακόμα πνεύμα Υιού του Θεού. Στην προς Ρωμαίους επιστολή του θα το συναντήσουμε πνεύμα αγιωσύνης και πνεύμα υιοθεσίας, και παρσκάτω σ’ άλλες επιστολές πνεύμα αποκαλύψεως, πνεύμα επαγγελίας και πνεύμα χάριτος. Θυμίσου και τους Ψαλμούς, όπου άλλοτε το συναντάμε αγαθόν και άλλοτε ηγεμονικόν. Ο δε προφήτης Ησαΐας το ονομάζει πνεύμα σοφίας κα βουλής και συνέσεως και ισχύος και γνώσεως, πνεύμα ευσεβείας και φόβου Θεού.
Πνεύμα ονομάζεται και ο δαίμονας , αλλ’ ακάθαρο πνεύμα. Όπως η Γραφή μιλώντας για την ψυχή του ανθρώπου λέει «πνεύμα του ανθρώπου» ή για τον άνεμο «πνεύμα καταιγίδος» ή για την αμαρτία «πνεύμα πορνείας» κλπ. , έτσι κι εδώ. Δεν πρόκειται λοιπόν για το Άγιο Πνεύμα , μη γένοιτο! Υπάρχει άλλωστε μεγάλη διαφορά. Το ακάθαρτο πνεύμα , όταν έρχεται στην ψυχή (ας μας γλυτώσει ο Κύριος από μιά τέτοια μάστιγα), έρχεται σαν αιμοβόρος λύκος, έτοιμος να κατασπαράξει το πρόβατο. Αγριεύει την ψυχή και την καταθλίβει, σκοτίζει τη διάνοια, μπερδεύει τη γλώσσα, παραμορφώνει το στόμα, που βγάζει αφρούς και άναρθρες κραυγές. Όλος ο άνθρωπος πέφτει στον σκοτάδι. Τα μάτια του ανοίγουν διάπλατα, μα η ψυχή δε βλέπει τίποτα. Και τρέμει σπαρακτικά ο άθλιος άνθρωπος. Αισχρότατοι εχθροί του ανθρώπου οι δαίμονες, δίχως έλεος.
Τίποτε όμως παρόμοιο δε συμβαίνει με το Άγιο Πνεύμα. Αντίθετα, όλες Του οι ενέργειες αποβλέπουν στο αγαθό και στη σωτηρία μας. πρώτ’ απ’ όλα η παρουσία Του είναι ήμερη και ευωδιαστή, το φορτίο Του ελαφρότατο. Αστραφτερές ακτίνες φωτός και γνώσεως προαναγγέλλουν την παρουσία Του. Έρχεται με τη στοργή και την ευσπλαχνία του Πατέρα. Έρχεται να σώσει, να γιατρέψει, να διδάξει, να νουθετήσει, να ενισχύσει και να παρηγορήσει. Έρχεται να φωτίσει τη διάνοια. Να της δείξει εκείνα που δε φαντάστηκε ποτέ της. Έρχεται, κι ο μικρός ο άνθρωπος βλέπει ανοιγμένους τους ουρανούς. Βλέπει , σαν τον Ησαϊα, τον Κύριο «επί θρόνου υψηλού και επηρμένου». Σαν τον Ιεζεκιήλ, «τον επί των Χερουβίειμ». Βλέπει , όπως ο Δανιήλ, «μυριάδας μυριάδων και χιλιάδας χιλιάδων». Βλέπει την αρχή και το τέλος του κόσμου , γιατί είναι παρούσα η πηγή του φωτός και της γνώσεως.
Ας ανοίξουμε τις θείες Γραφές κι ας πιούμε νερό από τα δοχεία των αγίων Πατέρων μας. Να πιούμε νερό ζωντανό, που αναβλύζει για να μας χαρίζει την αιώνια ζωή. Έτσι παρομοίασε ο Κύριος κάποτε το Άγιο Πνεύμα, που επρόκειτο να λάβουν όσοι θα πίστευαν σ’ Αυτόν. Και κάπου αλλού λέει : « Όποιος πιστεύει σε μένα, καθώς είπε η Γραφή, ποταμοί ζωντανού νερού θα τρέξουν από τα σπλάγχνα του». Όχι αισθητοί ποταμοί , που ποτίζουν τη χέρσα γη, αλλά ποταμοί νοητοί , που πλημμυρίζουν με φώς τις ψυχές.
Και γιατί άραγε παρομοίασε με νερό τη χάρη του Πνεύματος; Γιατί το νερό είναι το κύριο συστατικό της ζωής. γιατί απ’ τον ουρανό κατεβαίνει το νερό της βροχής. Γιατί μία και απλή είναι η μορφή του, μα η ενέργεια του πολυποίκιλη. Βρέχει σ’ όλη την πλαση. Αλλ’ αυτή η βροχή δίνει λευκότητα στα κρίνα, κόκκινο στα τριαντάφυλλα, ποοφύρα στους μενεξέδες και τους υακίνθούς. Άλλον καρπό θρέφει στον φοίνικα κι άλλον στη κληματαριά. Γίνεται «εν πάσι τα πάντα», κι όμως είν’ αυτή η ίδια , η απλή βροχή.
Έτσι και το Πνεύμα το Άγιο. Είναι ένα και αδιαίρετο, αλλά μοιράζει τα χαρίσματα Του όπως θέλει. Στον ένα κινεί τη γλώσσα να λαλεί σοφία. Στον άλλο φωτίζει την ψυχή κα προφητεύει. Σ’ άλλον δίνει το κατά δαιμόνων χάρισμα και σ’ άλλον τη δυνατότητα να ερμηνεύει τις Γραφές. Διδάσκει τον ένα να νηστεύει και ν’ ασκείται , τον άλλο να σωφρονεί και να εγκρατεύεται. Άλλον απομακρύνει από τα πράγματα του κόσμου κι άλλον προετοιμάζει για το μαρτύριο.
Όπως το μισοξεραμένο δέντρο όταν ποτιστεί πετάει βλαστάρια, έτσι κι η αμαρτωλή ψυχή με τη μετάνοια και τη χάρη του Αγ. Πνεύματος φέρνει γλυκόχυμους καρπούς. Εκεί που καθόσουνα , καμιά φορά δε στάθηκε ο λογισμός σου στην αγνότητα ή την παρθενία; Ο Παράκλητος τον οδήγησε εκεί! και πόσες φορές κάποια κόρη , που βρισκότανε στα πρόθυρα του γάμου δεν έφυγε ακολουθώντας το δάσκαλο της παρθενίας;.. Είναι πάρα πολλοί κι εκείνοι που ζούσανε στα παλάτια και μια μέρα τα εγκαταλείψανε όλα, πλούτο , τιμές και αξιώματα, με την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος…Άπειρες φορές ο νέος έκλεισε τα μάτια του μπροστά στην ομορφιά . απέφυγε να δει , και ξέφυγε το μολυσμό. Γυρεύεις να μάθεις ποιος δίδαξε την ψυχή του νέου; Το Πνεύμα το Άγιο…Τόσες και τόσες πλεονεξίες στον κόσμο αυτό, κι οι Χριστιανοί επιδιώκουν την ακτημοσύνη. Γιατί; Γιατί τους έταξε πολύ περισσότερα το Άγιο Πνεύμα…
Ας ακολουθήσουμε λοιπόν το έργο του Παρακλήτου μεσ’ από τις Γραφές. Είναι το ίδιο Πνεύμα και στις δυο Διαθήκες. Στην παλαιά προφήτεψε τον ερχομό του Χριστού και στην Καινή κατέβηκε, Τον έδειξε και διακήρυξε τη θεότητά Του.
Ο Προφήτης Ελισσαίος θεράπευσε τον Ναιμάν από τη λέπρα και δε δέχτηκε κανένα από τα δώρα του. Τρέχει ο Γιεζί να πάρει αυτός το μισθό για τα ξένα κατορθώματα. Και παίρνει τα χρήματα από τον Ναιμάν και τα κρύβει. Αλλά τα κρυφά δεν κρύβονται από τους αγίους. Επιστρέφει ο Γιεζί και τιν ρωτάει ο Προφήτης: «πούθε έρχεσαι Γιεζί; Δεν πως η καρδιά μου δεν ήτανε μαζί σου; Εγώ ήμουνα εδώ, κλεισμένος στο σώμα μου, αλλά το Πνεύμα του Θεού που έχω μέσα μου , έβλεπε πολύ μακριά. Λοιπόν , απ’ το σκοτάδι ήρθες και στο σκοτάδι θα πορευτείς. Πούλησες τη θεραπεία του λεπρού; Θα κληρονομήσεις τη λέπρα του. Εγώ τήρησα την εντολή που μου είπε: ‘‘Δωρεάν ελάβετε, δωρεάν δότε’’. Εσύ πούλησες τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Πάρε τώρα εκείνο που αγόρασες.
Το Πνεύμα το Άγιο χαρίτωσε και φώτισε όλους τους δίκαιους και τους προφήτες. Τον Ενώχ και τον Νώε. Τον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ. Για τον Ιωσήφ ακόμα κι ο Φαραώ κατάλαβε, πως είχε Πνεύμα Θεού μέσα του. Για τον Μωυσή και τα θαύματα που έκανε με τη δύναμη του Παρακλήτου, έχεις ακούσει πολλές φορές. Αυτή η δύναμη στερέωνε και τον πολύαθλο Ιώβ. Με την ίδια δύναμη – για να περάσουμε και στους Κριτές- ο Γοθονιήλ κυβέρνησε κι ο Γεδεών ενδυναμώθηκε. Ο Ιεφθάε νίκησε, η Δεββώρα, αν και γυναίκα, πολέμησε και ο Σαμψών έκανε υπερφυσικά κατορθώματα. Για τον Σαμουήλ και τον Δαβίδ μιλάνε καθαρά τα βιβλία των Βασιλειών. Για τον Ηλία και τον Ελισαίο, τους θαυματουργούς, και τίποτα να μη λέγαμε, είναι φανερό πως ήτανε γεμάτοι από το Άγιο Πνεύμα. Κι αν ξεφυλλίσει κανείς τα βιβλία των προφητών , θα συναντήσει πολλές μαρτυρίες για το Πνεύμα το Άγιο.
Λέει ο προφήτης Ιεζεκιήλ: «Κι έπεσε πάνω μου το Πνεύμα και μου είπε: λέγε, τάδε λέγει Κύριος». Το «έπεσε πάνω μου» να το εκλάβουμε
Σωστά. Θέλει να πει ότι τον έσφιξε στην αγκαλιά Του με στοργή- όπως ο Ιακώβ όταν συναντήθηκε με τον Ιωσήφ έπεσε στον τράχηλο του, κι όπως στα Ευαγγέλια ο Πατέρας του άσωτου έπεσε πάνω στο μετανοημένο γιό του.
Αυτό το ίδιο σόφισε το νεαρό Δανιήλ και δίκασε τους πρεσβυτέρους: Συκοφαντήθηκε η Σωσάννα και καταδικάστηκε σε θάνατο. Η αγνή σαν ακόλαστη. Υποστήριξη από πουθενά. Ποιός θα τη γλύτωνε από τους άρχοντες; Ήδη βάδιζε στο δρόμο του μαρτυρίου. Οι δήμιοι την είχαν στα χέρια τους. Αλλά ο Παντοδύναμος αρωγός ήταν μπροστά, ο Παράκλητος, το Πνεύμα της αληθείας. Φωνάζει τον Δανιήλ: « Έλα μαζί μου . εσύ , το παιδάκι, έλεγξε αυτούς , τους μεγαλύτερους σου , που τώρα στα γεράματά σου έπεσαν σε αμαρτήματα της νιότης».Και με την παρέμβαση του Δανιήλ, σώθηκε η αθώα Σωσσάνα.
Κι ο Ναβουχοδονόσωρ, που γνώριζε ότι στην καρδιά του Δανιήλ αναπαυότανε το Άγιο Πνεύμα, τον κάλεσε μια μέρα και του είπε: «Βαλτάσαρ, πρύτανη των μάντεων. Εγώ ξέρω πολύ καλά ότι το Πνεύμα του Θεού έχεις μέσα σου. « Το ότι είχε το Πνεύμα το Άγιο ήταν αλήθεια, αλλά μάγος δεν ήταν. «Εξήγησέ μου , του λέει, το όραμα που είδα και που δε μπορώ να το ερμηνεύσω». Βλέπεις τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος; Αυτός που είδε το όραμα δεν μπορεί να το ερμηνεύσει. Ο Δανιήλ που δεν το είδε, το γνωρίζει και το ερμηνεύει.
Πραγματικά , θα ήταν δυνατόν να διαλέξουμε και να διηγηθούμε πάμπολλα περιστατικά από την Παλαιά Διαθήκη. Όμως δε μας παίρνει ο καιρός. Είναι αρκετά τα όσα είπαμε. Ας περάσουμε τώρα και στην Καινή Διαθήκη., να σταχυολογήσουμε κι από δώ μερικά. Το άγιον Πνεύμα κατήλθε και στην Παρθένο Μαρία. Επειδή επρόκειτο να γεννήσει το Χριστό , τη σκέπαζε η θεία χάρη κι ο Παράκλητος την ετοίμαζε να γίνει κατοικητήριο του Θεού και Λόγου. Δε χρειάζεται και πολλά λόγια για να μάθεις πως η γέννηση υπήρξε αμόλυντη και άχραντη. Το ξέρεις πολύ καλά. Ο Γαβριήλ ήταν που της είπε: « Εγώ είμαι ο προάγγελος όσων θα γίνουν, μα όχι και ο συνεργός. Είμαι βέβαια Αρχάγγελος, αλλά μέχρι εδώ φτάνει η δικαιοδοσία μου. κι εγώ μεν σου αναγγέλω το ‘‘Χαίρε Κεχαριτωμένη’’, αλλά τον τρόπο της γεννήσεως δεν είμαι σε θέση να σου τον εξηγήσω. ‘‘Πνεύμα άγιον επελεύσεται επί σε και δύναμις του Υψίστου επισκιάσε σοι’’.
Αλλά το Πνεύμα το Άγιο παρουσιάστηκε περίτρανα στη βάπτιση του Κυρίου. Ας δούμε τι γράφει ο Ευαγγελιστής: « Ανοίχτηκαν οι ουρανοί και ειδε (ο Ιωάννης) το Πνεύμα του Θεού να κατεβαίνει σαν περιτέρι πάνω στον βαπτιζόμενο». Έπρεπε , όπως ερμηνεύουν μερικοί , οι απαρχές και τα πρωτεία της χάριτος του Αγίου Πνεύματος , που παρέχεται με το βάπτισμα, να προσφερθούν στην ανθρώπινη φύση του δοτήρος αυτής της χάριτος, του Χριστού.
Τη χάρη του Παρακλήτου μοίρασε στους Αποστόλους Του ο Κύριος, τότε που τους έδωσε και την εξουσία «δεσμείν καιθ λύειν» τα αμαρτήματα των ανθρώπων. Ήταν τότε που τους παράγγειλε να παραμείνουν στα Ιεροσόλυμα, περιμένοντας να «ενδυθούν δύναμιν εξ ύψους».
Ανέβηκε λοιπόν ο Κύριος στους ουρανούς κι εκπλήρωσε την υπόσχεσή Του. Έτσι , όταν έφτασε η μέρα της Πεντηκοστής, κατέβηκε ο Παράκλητος στους Αποστόλους, που συναθροισμένοι στο υπερώο περίμεναν τον ερχομό Του. Κατέβηκε να τους ενδύσει δύναμη και να τους βαπτίσει , όπως τους υποσχέθηκε ο Κύριος. Δεν έλαβαν απλώς ένα μέρος της χάριτος, αλλά μιαν αυτοτελή δύναμη. Όπως ακριβώς ο βαπτιζόμενος βυθίζεται ολόκληρος μέσα στο νερό, έτσι και οι Απόστολοι βαπτίστηκαν μέσα στο Άγιο Πνεύμα. Και το νερό περιβρέχει μόνο το σώμα. Αλλά το Πνεύμα του Θεού ψυχή και σώμα. Αμφιβάλεις; Θα σου φέρω παράδειγμα. Είναι φτωχό κι απλοϊκό, αλλά χρήσιμο. Πάρε τη φωτιά και το σίδερο. Πως η φωτιά περνάει μέσα στο σίδερο και το κάνει όλο πύρινο; Το ψυχρό γίνεται ζεστό! Το μαύρο κατακόκκινο, λαμπρό! Λοιπόν , γιατί σου φαίνεται παράξενο, που το Πνεύμα το Άγιο εισέρχεται στο τρίσβαθα της ψυχής;
Κατέβηκε ο Παράκλητος. Και για να μην περάσει απαρατήρητη η κάθοδος μιάς τόσο μεγάλης χάριτος, ακούστηκε κάτι σαν επουράνια σάλπιγγα, σαν βουητό ενός σφοδρότατου ανέμου. Πλημμύρισε από το φώς το υπερώο κι έγινε η νοητή κολυμβήθρα, όπου βαπτίστηκαν Μαθητές. Πύρινες γλώσσες έκαναν την εμφάνιση τους, διαμοιράστηκαν στον καθένα κι όλοι λούστηκαν στο φώς του Αγίου Πνεύματος. Μετέλαβαν φωτία! Φωτιά που δεν κατακαίει , αλλά ζωογονεί. Που αφανίζει τα’ αγκάθια των αμαρτιών και λαμπρύνει την ψυχή. Πύρινες γλώσσες σαν άλλα διαδήματα, ανεπανάληπτα, στόλισαν τις κεφαλές των Αποστόλων . κάποτε μια φλεγόμενη ρομφαία φρουρούσε τις πύλες του παραδείσου. Τώρα η πύρινη γλώσσα τις άνοιξε, χαρίζοντας τη σωτηρία.
« Και ήρξαντο λαλείν εταίρες γλώσσαις» , καθώς φώτιζε το Άγιο Πνεύμα. Γαλιλαίοι ο Πέτρος κι ο Ανδρέας, στα περσικά ή στα μηδικά μιλούσαν. Το ίδιο και ο Ιωάννης και οι άλλοι Απόστολοι. Και τα πλήθη των ξένων ακούγανε καθένας στη γλώσσα του για τα μεγαλεία του Θεού.
Ποιος είναι τόσο μεγάλος δάσκαλος, να μας διδάξει μεμιάς όσα δεν ξέρουμε; Τόσα χρόνια μελέτη και ασκήσεις, και μόνο τα ελληνικά κατορθώνουμε να μάθουμε. Το Άγιο Πνεύμα τα διδάσκει όλα μονομιάς. Αυτό είναι αληθινά μεγάλη σοφία και θεϊκή δύναμη. Πώς να συγκρθεί η πολυχρόνια αμάθεια των Αποστόλων , με την αθρόα και ξαφνική γλωσσολαλιά; «Γλεύκους μεμεστωμένοι εισίν», έλεγαν οι χλευάζοντες . Ήταν αλήθεια… μεθυστικό κρασί είναι η χάρη του Αγίου Πνεύματος!
Ο Πέτρος τώρα φωτισμένος από τη χάρη Του και γνωρίζοντας καλά ποιο έχει σύμμαχο, στάθηκε με τους έντεκα και ύψωσε τη φωνή του προς τα πλήθη. Έτσι , με τη σαγήνη του κηρύγματος, ψάρεψε τρεις χιλιάδες ψυχές. Τέτοια ήταν η χάρη που συνεργούσε με τους Αποστόλους, που έκανε τόσους πολλούς από τους σταυρωτές του Χριστού να πιστέψουν και α βαπτιστούν στ’ όνομα Του!
Η δύναμη του Παρακλήτου έκανε τα τόσα εκπληκτικά θαύματα. Πλήθος αρρώστων και δαιμονισμένων εύρισκαν τη θεραπεία τους. Ακόμα κι η σκιά του Πέτρου θεράπευε τους ασθενείς. Κι όχι μόνο οι δώδεκα, αλλά και τα πρωτότοκα τέκνα της στείρας μέχρι τότε Εκκλησίας, οι επτά διάκονοι. Και πρώτος απ’ όλους ο Στέφανος, ο πρωτομάρτυρας. Άνδρας γεμάτος πίστη και φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, που έκανε μεγάλα και εξαίσια θαύματα και που κανένας δε μπορούσε ν’ αντισταθεί στη σοφία και στο πνεύμα με το οποίο συζητούσε. Κι όταν συκοφαντήμένος καταδικάστηκε από το συνέδριο, γεμάτος από την παρουσία του Παρακλήτου ,αντίκρισε ανοιγμένους τους ουρανούς και «Ιησούν εστώτα εκ δεξιών του Θεού».
Και πώς να διηγηθεί κανείς επάξια τις θαυμάσιες ενέργειες του Αγίου Πνεύματος, που εκδηλώθηκαν στη ζωή του Αποστόλου Παύλου; Η ψυχή το είχε γεμίσει από τη δύναμή Του. Ο Παράκλητος τον ανέδειξε «σκεύος εκλογής» για να ομολογήσει την πίστη του στο Χριστό, μπροστά σε βασιλιάδες και ειδωλολάτρες και Ισραηλίτες. Μεταμόρφωσε τον άλλοτε διώκτη σε θερμότατο κήρυκα, που άπλωσε το κήρυγμα του από τα Ιεροσόλυμα ως το Ιλλυρικό πέλαγος, που κατήχησε κι αυτήν ακόμα τη βασιλίδα Ρώμη κι είχε την προθυμία να φτάσει μέχρι και την Ισπανία.
Πώς να παρατρέξουμε τις θαυμαστές πράξεις του στην Κύπρο , με την τύφλωση του μάγου Ελύμα, και στα Λύστρα με τη θεραπεία του χωλού! Θαυμαστές ενέργειες του Πνεύματος του Αγίου! Κι ακόμα στην Κιλικία , στη Φρυγία και στη Γαλατία, στη Μυσία και στη Μακεδονία. Στους Φιλίππους εκβάλει το πνεύμα πύθωνος. Και τη νύχτα, μετά το σεισμό και την αποφυλάκισή του , βαπτίζει ολόκληρη την οικογένεια του δεσμοφύλακα.
Κηρύττει στη Θεσσαλονίκη και στη μέση της Αθήνας στον Άρειο Πάγο. Στην Κόρινθο και σ’ όλη την Αχαΐα. Στην Έφεσο μαντήλια και περιζώματα του θεραπεύουν αρρώστους και διώχνουν ακάθαρτα πνεύματα, και στην Τρωάδα ανασταίνει τον Ευτύχιο, που έπεσε από τον τρίτο όροφο και τον σηκώσανε νεκρό.
Και όταν στη Καισάρεια σιδηροδέσμιο οδηγήθηκε μπροστά στους ηγεμόνες ν’ απολογηθεί, τόση χάρη και σοφία έλαβε από το Πνεύμα το Άγιο, ώστε ο ίδιος ο βασιλιά των Ιουδαίων Αγρίπας να πει: «Λίγο ακόμα και με πείθεις να γίνω Χριστιανός».
* * *
Είναι και άλλα, τόσα πολλά. Δε θα μας έπαιρνε ο χρόνος να τα λέγαμε όλα. Και μόνο τα όσα αναφέρει ο Παύλος στις δεκατέσσερις επιστολές του για το Άγιο Πνεύμα, θα έφταναν να καλύψουν πολλές ομιλίες. Για την ώρα αρκούν αυτά. Τα κενά και τις ελλείψεις θα τ’ αναπληρώσει η δύναμη του Παρακλήτου. Εγώ σας προσέφερα ελάχιστα. Εσείς πάρτε περισσότερα. Το Άγιο πνεύμα χαρίζει όσα μπορούνε να βαστάξουμε. Τα δώρα Του είναι πλούσια για όσους έχουν καθαρή καρδιά. Κι η καθαρή καρδιά είναι το περιβόλι του Παρακλήτου με τους γλυκόχυμους καρπούς του: Την αγάπη και τη χαρά , την ειρήνη και τη μακροθυμία, τη χρηστότητα και την αγαθοσύνη, την πίστη , την πραότητα και την εγκράτεια.
Ιερά Μονή Παρακλήτου
Ωροπός Αττικής 2001
Υπάρχει λοιπόν ο φόβος καμιά φορά , είτε από άγνοια είτε από νομιζομένη ευλάβεια, να πούμε κάτι που δεν αρμόζει, και να καταδικαστούμε αιώνια! Γι’ αυτό ας αναφέρουμε εκείνα που το ίδιο το Άγιο Πνεύμα μας αποκάλυψε μελετώντας στις θείες Γραφές, κι ας αρκεστούμε σ’ αυτά.
Ένα και μοναδικό είναι Άγιο Πνεύμα, ο Παράκλητος. Και όπως ένας είναι ο Θεός Πατέρας και δεν υπάρχει δεύτερος, και όπως ένας είναι ο μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού και αδελφό δεν έχει, έτσι ένα είναι και το Άγιο Πνεύμα. Δεν υπάρχει δεύτερο ισότιμο πνεύμα. Είναι κάτι το θεϊκό και ανεξιχνίαστο. Είναι ζωντανό, λογικό, πάντοτε και πανταχού παρόν μαζί με τον Πατέρα και τον Υιό. Δεν είναι μια ενέργεια ή μια αναπνοή ή μια ομιλία από τα χείλη του Πατρός ή του Υιού, που σκορπίζεται στον αέρα, αλλά ένα πρόσωπο με ιδιαίτερη υπόσταση, μια ξεχωριστή ύπαρξη. Αυτό το ίδιο λαλεί και ενεργεί και οικονομεί και αγιάζει. Αυτό φωτίζει τις ψυχές των δικαίων. Αυτό και τους Προφήτες και τους Αποστόλους.
Είναι κάτι πολύ μεγάλο, θαυμαστό και παντοδύναμο. Σκέψου: πόσες ψυχές είμαστε εδώ πέρα; Βρίσκεται ανάμεσά μας και βλέπει του καθενός τις πράξεις. Διαβάζει τους λογισμούς του , τη συνείδησή του. Ακούει όσα λέμε. Βλέπει τι σκεπτόμαστε, τι πιστεύουμε. Μεγάλο πράγμα!
Αλλά κι αυτό δεν είναι τίποτα. Γιατί φαντάσου, λ.χ. τους χριστιανούς όλης της χώρας. Κι ακόμα τους επισκόπους , τους πρεσβυτέρους, τους διακόνους, τους μοναχούς και τους λαϊκούς όλων των εθνών, και βλέπε το μεγάλο προστάτη, τον παροχέα των χαρισμάτων , να δίνει στον ένα σωφροσύνη, στον άλλο παρθενία. Σ’ άλλον ελεημοσύνη και σ’ άλλον ακτημοσύνη. Κι όπως ο ήλιος με μια του ακτίνα καταυγάζει τα πάντα, έτσι και το Άγιο Πνεύμα αυτούς που έχουνε μάτια. Κι εκείνοι που δε συνηθίσανε τα μάτια τους να βλέπουνε αυτές τις δωρεές, ας μην κατηγορούν το Άγιο Πνεύμα, αλλά την απιστία τους.
Είδες την εξουσία που έχει σ’ όλο τον κόσμο; Τώρα μη μένεις πάνω στη γη. Ανέβα πιο ψηλά. Ανέβα μαζί μου νοερά στον ουρανό, και βλέπε τόσες και τόσες μυριάδες Αγγέλων . ανέβα ακόμα πιο πάνω αν μπορείς. Βλέπε Αρχαγγέλους, βλέπε Πνεύματα, βλέπε Δυνάμεις, βλέπε αρχές , Εξουσίες, βλέπε Θρόνους, Κυριότητες. Βλέπε τα Χερουβείμ και Σεραφείμ. Όλων αυτών επιστάτης και δάσκαλος και αγιοποιός είναι ο Παράκλητος.
Το Άγιο Πνεύμα έχει διάφορες ονομασίες. Και για να μη νομίσουν μερικοί αμαθείς ότι πρόκειται για πολλά και διάφορα πνεύματα, η Εκκλησία μας διδάσκει στον Σύμβολο της Πίστεως πως είναι ένα. Είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, το « το εκ του Πατρός εκπορευόμανον…το λαλήσαν διά των προφητών».
Αλλ’ ας πούμε λίγα γι’ αυτές τις ονομασίες. Ονομάζεται Πνεύμα και πνεύμα της αληθείας και Παράκλητος, όπως ο ίδιος ο Κύριος τα’ ονομάζει. Επίσης πνεύμα Θεού και πνεύμα Πατρός. Πνεύμα Κυρίου το ονομάζει ο απόστολος Πέτρος. Πνεύμα Θεού και πνεύμα Χριστού ο απόστολος Παύλος. Ακόμα πνεύμα Υιού του Θεού. Στην προς Ρωμαίους επιστολή του θα το συναντήσουμε πνεύμα αγιωσύνης και πνεύμα υιοθεσίας, και παρσκάτω σ’ άλλες επιστολές πνεύμα αποκαλύψεως, πνεύμα επαγγελίας και πνεύμα χάριτος. Θυμίσου και τους Ψαλμούς, όπου άλλοτε το συναντάμε αγαθόν και άλλοτε ηγεμονικόν. Ο δε προφήτης Ησαΐας το ονομάζει πνεύμα σοφίας κα βουλής και συνέσεως και ισχύος και γνώσεως, πνεύμα ευσεβείας και φόβου Θεού.
Πνεύμα ονομάζεται και ο δαίμονας , αλλ’ ακάθαρο πνεύμα. Όπως η Γραφή μιλώντας για την ψυχή του ανθρώπου λέει «πνεύμα του ανθρώπου» ή για τον άνεμο «πνεύμα καταιγίδος» ή για την αμαρτία «πνεύμα πορνείας» κλπ. , έτσι κι εδώ. Δεν πρόκειται λοιπόν για το Άγιο Πνεύμα , μη γένοιτο! Υπάρχει άλλωστε μεγάλη διαφορά. Το ακάθαρτο πνεύμα , όταν έρχεται στην ψυχή (ας μας γλυτώσει ο Κύριος από μιά τέτοια μάστιγα), έρχεται σαν αιμοβόρος λύκος, έτοιμος να κατασπαράξει το πρόβατο. Αγριεύει την ψυχή και την καταθλίβει, σκοτίζει τη διάνοια, μπερδεύει τη γλώσσα, παραμορφώνει το στόμα, που βγάζει αφρούς και άναρθρες κραυγές. Όλος ο άνθρωπος πέφτει στον σκοτάδι. Τα μάτια του ανοίγουν διάπλατα, μα η ψυχή δε βλέπει τίποτα. Και τρέμει σπαρακτικά ο άθλιος άνθρωπος. Αισχρότατοι εχθροί του ανθρώπου οι δαίμονες, δίχως έλεος.
Τίποτε όμως παρόμοιο δε συμβαίνει με το Άγιο Πνεύμα. Αντίθετα, όλες Του οι ενέργειες αποβλέπουν στο αγαθό και στη σωτηρία μας. πρώτ’ απ’ όλα η παρουσία Του είναι ήμερη και ευωδιαστή, το φορτίο Του ελαφρότατο. Αστραφτερές ακτίνες φωτός και γνώσεως προαναγγέλλουν την παρουσία Του. Έρχεται με τη στοργή και την ευσπλαχνία του Πατέρα. Έρχεται να σώσει, να γιατρέψει, να διδάξει, να νουθετήσει, να ενισχύσει και να παρηγορήσει. Έρχεται να φωτίσει τη διάνοια. Να της δείξει εκείνα που δε φαντάστηκε ποτέ της. Έρχεται, κι ο μικρός ο άνθρωπος βλέπει ανοιγμένους τους ουρανούς. Βλέπει , σαν τον Ησαϊα, τον Κύριο «επί θρόνου υψηλού και επηρμένου». Σαν τον Ιεζεκιήλ, «τον επί των Χερουβίειμ». Βλέπει , όπως ο Δανιήλ, «μυριάδας μυριάδων και χιλιάδας χιλιάδων». Βλέπει την αρχή και το τέλος του κόσμου , γιατί είναι παρούσα η πηγή του φωτός και της γνώσεως.
Ας ανοίξουμε τις θείες Γραφές κι ας πιούμε νερό από τα δοχεία των αγίων Πατέρων μας. Να πιούμε νερό ζωντανό, που αναβλύζει για να μας χαρίζει την αιώνια ζωή. Έτσι παρομοίασε ο Κύριος κάποτε το Άγιο Πνεύμα, που επρόκειτο να λάβουν όσοι θα πίστευαν σ’ Αυτόν. Και κάπου αλλού λέει : « Όποιος πιστεύει σε μένα, καθώς είπε η Γραφή, ποταμοί ζωντανού νερού θα τρέξουν από τα σπλάγχνα του». Όχι αισθητοί ποταμοί , που ποτίζουν τη χέρσα γη, αλλά ποταμοί νοητοί , που πλημμυρίζουν με φώς τις ψυχές.
Και γιατί άραγε παρομοίασε με νερό τη χάρη του Πνεύματος; Γιατί το νερό είναι το κύριο συστατικό της ζωής. γιατί απ’ τον ουρανό κατεβαίνει το νερό της βροχής. Γιατί μία και απλή είναι η μορφή του, μα η ενέργεια του πολυποίκιλη. Βρέχει σ’ όλη την πλαση. Αλλ’ αυτή η βροχή δίνει λευκότητα στα κρίνα, κόκκινο στα τριαντάφυλλα, ποοφύρα στους μενεξέδες και τους υακίνθούς. Άλλον καρπό θρέφει στον φοίνικα κι άλλον στη κληματαριά. Γίνεται «εν πάσι τα πάντα», κι όμως είν’ αυτή η ίδια , η απλή βροχή.
Έτσι και το Πνεύμα το Άγιο. Είναι ένα και αδιαίρετο, αλλά μοιράζει τα χαρίσματα Του όπως θέλει. Στον ένα κινεί τη γλώσσα να λαλεί σοφία. Στον άλλο φωτίζει την ψυχή κα προφητεύει. Σ’ άλλον δίνει το κατά δαιμόνων χάρισμα και σ’ άλλον τη δυνατότητα να ερμηνεύει τις Γραφές. Διδάσκει τον ένα να νηστεύει και ν’ ασκείται , τον άλλο να σωφρονεί και να εγκρατεύεται. Άλλον απομακρύνει από τα πράγματα του κόσμου κι άλλον προετοιμάζει για το μαρτύριο.
Όπως το μισοξεραμένο δέντρο όταν ποτιστεί πετάει βλαστάρια, έτσι κι η αμαρτωλή ψυχή με τη μετάνοια και τη χάρη του Αγ. Πνεύματος φέρνει γλυκόχυμους καρπούς. Εκεί που καθόσουνα , καμιά φορά δε στάθηκε ο λογισμός σου στην αγνότητα ή την παρθενία; Ο Παράκλητος τον οδήγησε εκεί! και πόσες φορές κάποια κόρη , που βρισκότανε στα πρόθυρα του γάμου δεν έφυγε ακολουθώντας το δάσκαλο της παρθενίας;.. Είναι πάρα πολλοί κι εκείνοι που ζούσανε στα παλάτια και μια μέρα τα εγκαταλείψανε όλα, πλούτο , τιμές και αξιώματα, με την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος…Άπειρες φορές ο νέος έκλεισε τα μάτια του μπροστά στην ομορφιά . απέφυγε να δει , και ξέφυγε το μολυσμό. Γυρεύεις να μάθεις ποιος δίδαξε την ψυχή του νέου; Το Πνεύμα το Άγιο…Τόσες και τόσες πλεονεξίες στον κόσμο αυτό, κι οι Χριστιανοί επιδιώκουν την ακτημοσύνη. Γιατί; Γιατί τους έταξε πολύ περισσότερα το Άγιο Πνεύμα…
Ας ακολουθήσουμε λοιπόν το έργο του Παρακλήτου μεσ’ από τις Γραφές. Είναι το ίδιο Πνεύμα και στις δυο Διαθήκες. Στην παλαιά προφήτεψε τον ερχομό του Χριστού και στην Καινή κατέβηκε, Τον έδειξε και διακήρυξε τη θεότητά Του.
Ο Προφήτης Ελισσαίος θεράπευσε τον Ναιμάν από τη λέπρα και δε δέχτηκε κανένα από τα δώρα του. Τρέχει ο Γιεζί να πάρει αυτός το μισθό για τα ξένα κατορθώματα. Και παίρνει τα χρήματα από τον Ναιμάν και τα κρύβει. Αλλά τα κρυφά δεν κρύβονται από τους αγίους. Επιστρέφει ο Γιεζί και τιν ρωτάει ο Προφήτης: «πούθε έρχεσαι Γιεζί; Δεν πως η καρδιά μου δεν ήτανε μαζί σου; Εγώ ήμουνα εδώ, κλεισμένος στο σώμα μου, αλλά το Πνεύμα του Θεού που έχω μέσα μου , έβλεπε πολύ μακριά. Λοιπόν , απ’ το σκοτάδι ήρθες και στο σκοτάδι θα πορευτείς. Πούλησες τη θεραπεία του λεπρού; Θα κληρονομήσεις τη λέπρα του. Εγώ τήρησα την εντολή που μου είπε: ‘‘Δωρεάν ελάβετε, δωρεάν δότε’’. Εσύ πούλησες τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Πάρε τώρα εκείνο που αγόρασες.
Το Πνεύμα το Άγιο χαρίτωσε και φώτισε όλους τους δίκαιους και τους προφήτες. Τον Ενώχ και τον Νώε. Τον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ. Για τον Ιωσήφ ακόμα κι ο Φαραώ κατάλαβε, πως είχε Πνεύμα Θεού μέσα του. Για τον Μωυσή και τα θαύματα που έκανε με τη δύναμη του Παρακλήτου, έχεις ακούσει πολλές φορές. Αυτή η δύναμη στερέωνε και τον πολύαθλο Ιώβ. Με την ίδια δύναμη – για να περάσουμε και στους Κριτές- ο Γοθονιήλ κυβέρνησε κι ο Γεδεών ενδυναμώθηκε. Ο Ιεφθάε νίκησε, η Δεββώρα, αν και γυναίκα, πολέμησε και ο Σαμψών έκανε υπερφυσικά κατορθώματα. Για τον Σαμουήλ και τον Δαβίδ μιλάνε καθαρά τα βιβλία των Βασιλειών. Για τον Ηλία και τον Ελισαίο, τους θαυματουργούς, και τίποτα να μη λέγαμε, είναι φανερό πως ήτανε γεμάτοι από το Άγιο Πνεύμα. Κι αν ξεφυλλίσει κανείς τα βιβλία των προφητών , θα συναντήσει πολλές μαρτυρίες για το Πνεύμα το Άγιο.
Λέει ο προφήτης Ιεζεκιήλ: «Κι έπεσε πάνω μου το Πνεύμα και μου είπε: λέγε, τάδε λέγει Κύριος». Το «έπεσε πάνω μου» να το εκλάβουμε
Σωστά. Θέλει να πει ότι τον έσφιξε στην αγκαλιά Του με στοργή- όπως ο Ιακώβ όταν συναντήθηκε με τον Ιωσήφ έπεσε στον τράχηλο του, κι όπως στα Ευαγγέλια ο Πατέρας του άσωτου έπεσε πάνω στο μετανοημένο γιό του.
Αυτό το ίδιο σόφισε το νεαρό Δανιήλ και δίκασε τους πρεσβυτέρους: Συκοφαντήθηκε η Σωσάννα και καταδικάστηκε σε θάνατο. Η αγνή σαν ακόλαστη. Υποστήριξη από πουθενά. Ποιός θα τη γλύτωνε από τους άρχοντες; Ήδη βάδιζε στο δρόμο του μαρτυρίου. Οι δήμιοι την είχαν στα χέρια τους. Αλλά ο Παντοδύναμος αρωγός ήταν μπροστά, ο Παράκλητος, το Πνεύμα της αληθείας. Φωνάζει τον Δανιήλ: « Έλα μαζί μου . εσύ , το παιδάκι, έλεγξε αυτούς , τους μεγαλύτερους σου , που τώρα στα γεράματά σου έπεσαν σε αμαρτήματα της νιότης».Και με την παρέμβαση του Δανιήλ, σώθηκε η αθώα Σωσσάνα.
Κι ο Ναβουχοδονόσωρ, που γνώριζε ότι στην καρδιά του Δανιήλ αναπαυότανε το Άγιο Πνεύμα, τον κάλεσε μια μέρα και του είπε: «Βαλτάσαρ, πρύτανη των μάντεων. Εγώ ξέρω πολύ καλά ότι το Πνεύμα του Θεού έχεις μέσα σου. « Το ότι είχε το Πνεύμα το Άγιο ήταν αλήθεια, αλλά μάγος δεν ήταν. «Εξήγησέ μου , του λέει, το όραμα που είδα και που δε μπορώ να το ερμηνεύσω». Βλέπεις τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος; Αυτός που είδε το όραμα δεν μπορεί να το ερμηνεύσει. Ο Δανιήλ που δεν το είδε, το γνωρίζει και το ερμηνεύει.
Πραγματικά , θα ήταν δυνατόν να διαλέξουμε και να διηγηθούμε πάμπολλα περιστατικά από την Παλαιά Διαθήκη. Όμως δε μας παίρνει ο καιρός. Είναι αρκετά τα όσα είπαμε. Ας περάσουμε τώρα και στην Καινή Διαθήκη., να σταχυολογήσουμε κι από δώ μερικά. Το άγιον Πνεύμα κατήλθε και στην Παρθένο Μαρία. Επειδή επρόκειτο να γεννήσει το Χριστό , τη σκέπαζε η θεία χάρη κι ο Παράκλητος την ετοίμαζε να γίνει κατοικητήριο του Θεού και Λόγου. Δε χρειάζεται και πολλά λόγια για να μάθεις πως η γέννηση υπήρξε αμόλυντη και άχραντη. Το ξέρεις πολύ καλά. Ο Γαβριήλ ήταν που της είπε: « Εγώ είμαι ο προάγγελος όσων θα γίνουν, μα όχι και ο συνεργός. Είμαι βέβαια Αρχάγγελος, αλλά μέχρι εδώ φτάνει η δικαιοδοσία μου. κι εγώ μεν σου αναγγέλω το ‘‘Χαίρε Κεχαριτωμένη’’, αλλά τον τρόπο της γεννήσεως δεν είμαι σε θέση να σου τον εξηγήσω. ‘‘Πνεύμα άγιον επελεύσεται επί σε και δύναμις του Υψίστου επισκιάσε σοι’’.
Αλλά το Πνεύμα το Άγιο παρουσιάστηκε περίτρανα στη βάπτιση του Κυρίου. Ας δούμε τι γράφει ο Ευαγγελιστής: « Ανοίχτηκαν οι ουρανοί και ειδε (ο Ιωάννης) το Πνεύμα του Θεού να κατεβαίνει σαν περιτέρι πάνω στον βαπτιζόμενο». Έπρεπε , όπως ερμηνεύουν μερικοί , οι απαρχές και τα πρωτεία της χάριτος του Αγίου Πνεύματος , που παρέχεται με το βάπτισμα, να προσφερθούν στην ανθρώπινη φύση του δοτήρος αυτής της χάριτος, του Χριστού.
Τη χάρη του Παρακλήτου μοίρασε στους Αποστόλους Του ο Κύριος, τότε που τους έδωσε και την εξουσία «δεσμείν καιθ λύειν» τα αμαρτήματα των ανθρώπων. Ήταν τότε που τους παράγγειλε να παραμείνουν στα Ιεροσόλυμα, περιμένοντας να «ενδυθούν δύναμιν εξ ύψους».
Ανέβηκε λοιπόν ο Κύριος στους ουρανούς κι εκπλήρωσε την υπόσχεσή Του. Έτσι , όταν έφτασε η μέρα της Πεντηκοστής, κατέβηκε ο Παράκλητος στους Αποστόλους, που συναθροισμένοι στο υπερώο περίμεναν τον ερχομό Του. Κατέβηκε να τους ενδύσει δύναμη και να τους βαπτίσει , όπως τους υποσχέθηκε ο Κύριος. Δεν έλαβαν απλώς ένα μέρος της χάριτος, αλλά μιαν αυτοτελή δύναμη. Όπως ακριβώς ο βαπτιζόμενος βυθίζεται ολόκληρος μέσα στο νερό, έτσι και οι Απόστολοι βαπτίστηκαν μέσα στο Άγιο Πνεύμα. Και το νερό περιβρέχει μόνο το σώμα. Αλλά το Πνεύμα του Θεού ψυχή και σώμα. Αμφιβάλεις; Θα σου φέρω παράδειγμα. Είναι φτωχό κι απλοϊκό, αλλά χρήσιμο. Πάρε τη φωτιά και το σίδερο. Πως η φωτιά περνάει μέσα στο σίδερο και το κάνει όλο πύρινο; Το ψυχρό γίνεται ζεστό! Το μαύρο κατακόκκινο, λαμπρό! Λοιπόν , γιατί σου φαίνεται παράξενο, που το Πνεύμα το Άγιο εισέρχεται στο τρίσβαθα της ψυχής;
Κατέβηκε ο Παράκλητος. Και για να μην περάσει απαρατήρητη η κάθοδος μιάς τόσο μεγάλης χάριτος, ακούστηκε κάτι σαν επουράνια σάλπιγγα, σαν βουητό ενός σφοδρότατου ανέμου. Πλημμύρισε από το φώς το υπερώο κι έγινε η νοητή κολυμβήθρα, όπου βαπτίστηκαν Μαθητές. Πύρινες γλώσσες έκαναν την εμφάνιση τους, διαμοιράστηκαν στον καθένα κι όλοι λούστηκαν στο φώς του Αγίου Πνεύματος. Μετέλαβαν φωτία! Φωτιά που δεν κατακαίει , αλλά ζωογονεί. Που αφανίζει τα’ αγκάθια των αμαρτιών και λαμπρύνει την ψυχή. Πύρινες γλώσσες σαν άλλα διαδήματα, ανεπανάληπτα, στόλισαν τις κεφαλές των Αποστόλων . κάποτε μια φλεγόμενη ρομφαία φρουρούσε τις πύλες του παραδείσου. Τώρα η πύρινη γλώσσα τις άνοιξε, χαρίζοντας τη σωτηρία.
« Και ήρξαντο λαλείν εταίρες γλώσσαις» , καθώς φώτιζε το Άγιο Πνεύμα. Γαλιλαίοι ο Πέτρος κι ο Ανδρέας, στα περσικά ή στα μηδικά μιλούσαν. Το ίδιο και ο Ιωάννης και οι άλλοι Απόστολοι. Και τα πλήθη των ξένων ακούγανε καθένας στη γλώσσα του για τα μεγαλεία του Θεού.
Ποιος είναι τόσο μεγάλος δάσκαλος, να μας διδάξει μεμιάς όσα δεν ξέρουμε; Τόσα χρόνια μελέτη και ασκήσεις, και μόνο τα ελληνικά κατορθώνουμε να μάθουμε. Το Άγιο Πνεύμα τα διδάσκει όλα μονομιάς. Αυτό είναι αληθινά μεγάλη σοφία και θεϊκή δύναμη. Πώς να συγκρθεί η πολυχρόνια αμάθεια των Αποστόλων , με την αθρόα και ξαφνική γλωσσολαλιά; «Γλεύκους μεμεστωμένοι εισίν», έλεγαν οι χλευάζοντες . Ήταν αλήθεια… μεθυστικό κρασί είναι η χάρη του Αγίου Πνεύματος!
Ο Πέτρος τώρα φωτισμένος από τη χάρη Του και γνωρίζοντας καλά ποιο έχει σύμμαχο, στάθηκε με τους έντεκα και ύψωσε τη φωνή του προς τα πλήθη. Έτσι , με τη σαγήνη του κηρύγματος, ψάρεψε τρεις χιλιάδες ψυχές. Τέτοια ήταν η χάρη που συνεργούσε με τους Αποστόλους, που έκανε τόσους πολλούς από τους σταυρωτές του Χριστού να πιστέψουν και α βαπτιστούν στ’ όνομα Του!
Η δύναμη του Παρακλήτου έκανε τα τόσα εκπληκτικά θαύματα. Πλήθος αρρώστων και δαιμονισμένων εύρισκαν τη θεραπεία τους. Ακόμα κι η σκιά του Πέτρου θεράπευε τους ασθενείς. Κι όχι μόνο οι δώδεκα, αλλά και τα πρωτότοκα τέκνα της στείρας μέχρι τότε Εκκλησίας, οι επτά διάκονοι. Και πρώτος απ’ όλους ο Στέφανος, ο πρωτομάρτυρας. Άνδρας γεμάτος πίστη και φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, που έκανε μεγάλα και εξαίσια θαύματα και που κανένας δε μπορούσε ν’ αντισταθεί στη σοφία και στο πνεύμα με το οποίο συζητούσε. Κι όταν συκοφαντήμένος καταδικάστηκε από το συνέδριο, γεμάτος από την παρουσία του Παρακλήτου ,αντίκρισε ανοιγμένους τους ουρανούς και «Ιησούν εστώτα εκ δεξιών του Θεού».
Και πώς να διηγηθεί κανείς επάξια τις θαυμάσιες ενέργειες του Αγίου Πνεύματος, που εκδηλώθηκαν στη ζωή του Αποστόλου Παύλου; Η ψυχή το είχε γεμίσει από τη δύναμή Του. Ο Παράκλητος τον ανέδειξε «σκεύος εκλογής» για να ομολογήσει την πίστη του στο Χριστό, μπροστά σε βασιλιάδες και ειδωλολάτρες και Ισραηλίτες. Μεταμόρφωσε τον άλλοτε διώκτη σε θερμότατο κήρυκα, που άπλωσε το κήρυγμα του από τα Ιεροσόλυμα ως το Ιλλυρικό πέλαγος, που κατήχησε κι αυτήν ακόμα τη βασιλίδα Ρώμη κι είχε την προθυμία να φτάσει μέχρι και την Ισπανία.
Πώς να παρατρέξουμε τις θαυμαστές πράξεις του στην Κύπρο , με την τύφλωση του μάγου Ελύμα, και στα Λύστρα με τη θεραπεία του χωλού! Θαυμαστές ενέργειες του Πνεύματος του Αγίου! Κι ακόμα στην Κιλικία , στη Φρυγία και στη Γαλατία, στη Μυσία και στη Μακεδονία. Στους Φιλίππους εκβάλει το πνεύμα πύθωνος. Και τη νύχτα, μετά το σεισμό και την αποφυλάκισή του , βαπτίζει ολόκληρη την οικογένεια του δεσμοφύλακα.
Κηρύττει στη Θεσσαλονίκη και στη μέση της Αθήνας στον Άρειο Πάγο. Στην Κόρινθο και σ’ όλη την Αχαΐα. Στην Έφεσο μαντήλια και περιζώματα του θεραπεύουν αρρώστους και διώχνουν ακάθαρτα πνεύματα, και στην Τρωάδα ανασταίνει τον Ευτύχιο, που έπεσε από τον τρίτο όροφο και τον σηκώσανε νεκρό.
Και όταν στη Καισάρεια σιδηροδέσμιο οδηγήθηκε μπροστά στους ηγεμόνες ν’ απολογηθεί, τόση χάρη και σοφία έλαβε από το Πνεύμα το Άγιο, ώστε ο ίδιος ο βασιλιά των Ιουδαίων Αγρίπας να πει: «Λίγο ακόμα και με πείθεις να γίνω Χριστιανός».
* * *
Είναι και άλλα, τόσα πολλά. Δε θα μας έπαιρνε ο χρόνος να τα λέγαμε όλα. Και μόνο τα όσα αναφέρει ο Παύλος στις δεκατέσσερις επιστολές του για το Άγιο Πνεύμα, θα έφταναν να καλύψουν πολλές ομιλίες. Για την ώρα αρκούν αυτά. Τα κενά και τις ελλείψεις θα τ’ αναπληρώσει η δύναμη του Παρακλήτου. Εγώ σας προσέφερα ελάχιστα. Εσείς πάρτε περισσότερα. Το Άγιο πνεύμα χαρίζει όσα μπορούνε να βαστάξουμε. Τα δώρα Του είναι πλούσια για όσους έχουν καθαρή καρδιά. Κι η καθαρή καρδιά είναι το περιβόλι του Παρακλήτου με τους γλυκόχυμους καρπούς του: Την αγάπη και τη χαρά , την ειρήνη και τη μακροθυμία, τη χρηστότητα και την αγαθοσύνη, την πίστη , την πραότητα και την εγκράτεια.
Ιερά Μονή Παρακλήτου
Ωροπός Αττικής 2001
Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού-Περί των εν πίστει κεκοιμημένων
Ότι οι λειτουργίες και αγαθοεργίες τους ωφελούν
Νεοελληνική απόδοση Δημητρίου Ρίζου
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ
Έρχεται η ώρα, η ώρα του θανάτου, και προσφιλή μας πρόσωπα αναχωρούν από τον κόσμο τούτο, όπως θ' αναχωρήσουμε κι εμείς όταν έρθη η δική μας ώρα. Και αμέσως μετά τις εξόδιες τιμές και υποχρεώσεις τελούμε τα κανονισμένα από την Εκκλησία μας μνημόσυνα.
Πόσο αλήθεια είναι παρεξηγημένα τα μνημόσυνα; Και πόσες αντιρρήσεις δεν ακούγονται γι' αυτά:
-Τί τα χρειαζόμαστε; Δεν ωφελούν σε τίποτε.
-Τί τα θέλεις, πάει ο άνθρωπος; Τώρα τελείωσε!!
-Αυτά είναι επινοήσεις των παπάδων για να εισπράττουν.
-Δεν τον κύτταξαν όταν ζούσε, τώρα θα του κάνουν τα μνημόσυνα, για τα μάτια του κόσμου.
Α, εμείς «αντί μνημόσυνου» θα δώσουμε, και πιο πολύ θα «πιάσει», στο (τάδε) ίδρυμα κτλ.
Τα ερωτήματα όμως μένουν. Ωφελούν ή όχι τα μνημόσυνα; Πρέπει να τελούνται; Μπορεί ν' αντικατασταθεί το μνημόσυνο που γίνεται στο ναό, με μια δωρεά; Πότε και ποια μνημόσυνα πρέπει να γίνονται;
Η απάντηση βρίσκεται στην πραγματεία «Περί των εν πίστει κεκοιμημένων» που έγραφε ή, όπως φαίνεται από μια προσφώνηση, εκφώνησε ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Πρόκειται για μια σύνοψη της διδασκαλίας της Εκκλησίας μας για τα μνημόσυνα. Περιέχονται όλα όσα πρέπει να ξέρει ο ορθόδοξος χριστιανός και μάλιστα από έναν μεγάλο θεολόγο του 9ου αιώνα, όπως είναι ο Δαμασκηνός. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λύνει πολλά προβλήματα και απαντάει σε πολλά ερωτήματα που συναντάμε στις κατ' ιδίαν συζητήσεις με τους χριστιανούς. Φαίνεται ότι οι ίδιοι προβληματισμοί απασχολούσαν τους ανθρώπους και τότε και τώρα, γύρω από το μέγα θέμα του θανάτου και των μνημοσυνών...
Η νεοελληνική απόδοση που έκανα είναι ελεύθερη, χωρίς βεβαίως ν' απομακρύνεται πολύ από το κείμενο.
Θέλω εδώ να προσθέσω μια πολύ σημαντική σημείωση του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου για τα μνημόσυνα.
«Επειδή δε ενταύτα ο λόγος περί Μνημοσυνών είναι, σημειούμεν, ότι, τα μεν τρίτα οπού γίνονται εις τους κεκοιμημένους αδελφούς, δηλούσι κατά τον Θεσσαλονίκης ιερόν Συμεών, ότι ο κοιμηθείς αδελφός υπό της αγίας Τριάδος εξ αρχής συνετέθη. Τα δε έννατα των κεκοιμημένων σημαίνουσιν, ότι ο διαλυθείς εις τα εξ ων συνετέθη, έχει να συγκαταριθμηθή με τα εννέα άυλα τάγματα των Αγγέλων, ως άυλος και αυτός. Τα δε τεσσαρακοστά δηλούσιν, ότι, εν τη μελλούση αναστάσει συντεθείς πάλιν κατά τρόπον υψηλότερον, έχει και αυτός να αναληφθή ως ο Κύριος, και αρπαγείς εν νεφέλαις, να υπαντήση τω Κριτή. Ταύτας τας τρεις καταστάσεις του ανθρώπου σημαίνουσι και τα τρίμηνα και εξάμηνα, και εννεάμηνα, και απλώς ειπείν, υπέρ καθαρισμού του αποθανόντος ταύτα τελούνται, και εξαιρέτως τα τεσσαρακοστά, ως τούτο δηλούται από το παράδειγμα του Κυρίου μας, όστις και εις τας τρεις γεννήσεις αυτού τρεις ολόκληρους Τεσσαρακοστάς εφύλαξεν, εν εαυτώ τυπών τον ημέτερον βίον. Γενέθλιος γαρ ημέρα και ο εκάστου θάνατος ονομάζεται, κατά τον να' της εν Λαοδικεία. Αι δε Αποστολικαί Διαταγαί (βιβλ. η, κεφ. μβ') λέγουσιν, ότι τα μεν τρίτα γίνονται δια τον τριημέρως εγερθέντα Χριστόν, τα δε έννατα εις ενθύμησιν ζώντων και τεθνεώτων, τα δε τεσσαρακοστά, κατά τον παλαιόν τύπον. Ούτω γαρ και Μωυσήν ο λαός επένθησεν. Τινές δε λέγουν ότι τα μεν τρίτα γίνονται εις καθαρισμόν του τριμερούς της ψυχής, τα δε έννατα εις καθαρισμόν των πέντε του σώματος αισθήσεων και του γονίμου φυσικού, και μεταβατικού, τα δε τεσσαρακοστά εις καθαρισμόν των εν τω σώματι τεσσάρων στοιχείων, από τα οποία καθ' ένα υπηρέτησεν εις την παράβασιν των δέκα εντολών, τετράκις δε τα δέκα, κάμνουν τεσσαράκοντα». (Πηδάλιον, Εν Αθήναις 1886, σελ. 221)
Δευτέρα 24 Αυγούστου 2009
Η ωφέλεια της νοεράς προσευχής
Η ωφέλεια της νοεράς προσευχής«Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με τον αμαρτωλόν»
Επέρασαν χρόνια πολλά και από την απροσεξία του νοός μου η ψυχή μου εγέμισε από αμαρτωλές συγκαταθέσεις πονηρών λογισμών, από φαντασίες, προλήψεις και πολλές άλλες επιθυμίες. Ο νους που είναι το φως της ψυχής εσκοτίσθη και η εικόνα της ψυχής μου εμολύνθη «ει ουν τοι φως το εν σοι σκότος εστί, το σκότος πόσον;» (Ματθ. στ' 23).
Η άβυσσος της ψυχής τώρα δεν ελέγχεται εύκολα. Οι αναθυμιάσεις και η δυσωδία που εξέρχεται εξ' αυτής προκαλούν θλίψιν, ακηδίαν και πνευματικήν αναιμία.
«Εκ γάρ της καρδίας εξέρχονται διαλογισμοί πονηροί, φόνοι, μοιχείαι, πορνείαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βλασφημίαι. Ταυτά έστι τα κοινούντα (=μολύνοντα) το άνθρωπον» (Ματθ. ιε' 19).
Δια της ευχής όμως αρχίζει η αντίστροφος μέτρησις. Ο ιός της κακίας αποδιώκεται, οι συγκαταθέσεις περιορίζονται και το φως του νοός χαροποιεί τη ψυχή και ελέγχονται όλες οι κινήσεις αυτής.
Όταν λειτουργή η ευχή διακόπτεται κάθε πονηρός λογισμός και καταπαύει ο ψυχόλεθρος μετεωρισμός που διασκορπίζει εις τους δρόμους τον θησαυρόν τη ψυχής. Τότε η ψυχή μνημονεύει το γλυκύτατον του Κυρίου Όνομα. Τούτο γίνεται δια την ψυχήν πηγή πάσης χαράς και ευχαριστίας και δοξολογίας και αναβρύει θεία νοήματα τα οποία καθαρίζουν την συνείδησιν.
Γίνεται επομένως η ευχή το μοναδικόν της ψυχής ίαμα και δύναται η ψυχή να «αιχμαλωτίζη παν νόημα εις υπακοήν του Χριστού» (Β΄Κορ. Ι' 6).
Πόσον αδικούμε την ψυχήν μας όταν αδιαφορούμε δια την λειτουργίαν της ευχής! Αφού η ευχή είναι ο μεγαλύτερος πλούτος της ψυχής, διατί η ψυχή να ευρίσκεται εις αυτήν την πνευματικήν πτωχείαν; Διατί να γίνεται καταγώγιον των πονηρών λογισμών; Διατί να αισθάνεται θλίψιν και πόνον και ταραχήν και ακηδίαν, αφού είναι εικόνα του Επουρανίου Βασιλέως; Διατί να κρύπτεται εντός αυτής ο πονηρός διάβολος και να κινή όλα τα νοήματα και τις δυνάμεις αυτής;
Η ωραιότητα της ψυχής εξαρτάται από την καθαρότητα αυτής, «πάσα η δόξα της θυγατρός του βασιλέως έσωθεν» (Ψαλ. 44,14). Η ευχή είναι ο καλύτερος φύλακας του οίκου της ψυχής και ο ασφαλέστερος χορηγός των θείων χαρισμάτων αυτής. Το γλυκύτατον του Κυρίου όνομα είναι η αρχή κάθε χαρίσματος και κάθε ευλογίας. Ο Κύριος είναι «η οδός και η αλήθεια και η ζωή (Ιωαν ιδ.'6) και «ο άρτος ο εκ του ουρανού καταβάς» (Ιωαν. στ' 58 ).
Είναι δυνατόν η ψυχή που ακολουθεί πιστά τον Κύριον να εκτραπή εκ της ευθείας οδού και να ευρεθή εις τα σκοτεινά και δαιδαλώδη της αμαρτίας καταγώγια; Και πως είναι δυνατόν αυτός που γεύεται τον ουράνιον άρτον να μην αποστρέφεται τα ηδονικά διανοήματα και παρασκευάσματα;
Διατί λοιπόν ψυχή μου αμελείς δια το ωφελιμώτατον τούτο έργον; Διατί αδιαφορείς δι' αυτόν τον ουράνιον πλούτον; Διατί δεν μεριμνάς δια την σωτηρίαν σου;
Δεν γνωρίζω εάν υπάρχη καλύτερος τρόπος να αισθανθή κανείς την αιωνιότητα από την νοερά προσευχή. Δι' αυτής ο νους απλώνεται παντού και η καρδιά γεύεται αισθητά τις καταστάσεις εις τις οποίες αναβιβάζεται δια του νοός. Δι' αυτής γίνεται θεωρός πολλών θεωρημάτων και σιωπηλά και με πολλή ταπείνωση παρακολουθεί ότι ο Θεός αποστέλλει εις την ψυχήν κατά την καθαρότητα αυτής. Δι' αυτής η ψυχή αισθάνεται την παρουσία του Θεού, ζη εν Θεώ και απολαμβάνει τις δωρεές της αισθήσεως αυτής.
Άρα η λειτουργία της ευχής, Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με, καλύπτει τα πάντα, και όταν αυτή λειτουργεί εις την καρδίαν, η ψυχή δεν έχει καμίαν άλλην ανάγκην, διότι ζη εν Θεώ και αναπαύεται εις την θεωρίαν αυτού.
Η γνησιότης των του νοός αναβάσεων προσυπογράφεται από την πηγή των δακρύων.
* * *
Μερικές φορές η ψυχή μου κρύβει μέσα της πολλή αγάπη και θέλω να την στείλω και δεν γνωρίζω που να την στείλω. Και τότε την απευθύνω εις την Μανούλα μου, την Παναγία και την παρακαλώ αυτή να παρηγορήσει όποιον υποφέρει και βασανίζεται, όποιον τον πικραίνουν οι αυταρχικοί χαρακτήρες, όποιον φλέγουν τα πάθη.
Η αγάπη προς την Παναγία μας είναι κάτι το πολύ τρυφερό και άγιο. Δεν μπορείς να σκεφθής την Παναγία μας και να μη πλημμυρίσεις από συναισθήματα ιερά και άγια.
Η αγάπη προς την Παναγία μας διαπορθμεύει την ψυχή μας εις τον μέλλοντα αιώνα, δεν είναι εκ του κόσμου τούτου. Είναι κάτι που δεν εκφράζεται, αλλά σε κάνει να σκιρτάς από χαρά προς αυτή που είναι η κιβωτός της σωτηρίας και ταμείον των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος.
Υπεραγία Θεοτόκε, βοήθει μοι
Χοϊκή χειρ, μ. Αγιορείτου
Σάββατο 22 Αυγούστου 2009
Ονόματα της Παναγίας - Φώτης Κόντογλου
Από τα ονόματα και μόνο που έδωσε η ορθοδοξία στην Παναγία, και που μ’ αυτά την καταστόλισε, όχι σαν είδωλο θεατρικό, όπως γίνηκε αλλού που φορτώσανε μια κούκλα με δαχτυλίδια και σκουλαρήκια και με ένα σωρό άλλα ανίερα και ανόητα πράγματα, λοιπόν αυτά μοναχά, λέγω, φαίνεται πόσο πνευματική αληθινά είναι η λατρεία της Παναγίας στην ελληνική ορθοδοξία. Πρώτα-πρώτα το ένα αγιώτατο όνομά της: Παναγία. Ύστερα τα άλλα: Υπερευλογημένη, Θεοτόκος, Παναμώμητος, Τιμιωτέρα των Χερουβείμ και ενδοξωτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ, Ζώσα και Άφθονος, Πηγή, Έμψυχος Κιβωτός, Άχραντος, Αμόλυντος, Κεχαριτωμένη, Αειμακάριστος και Παναμώμητος, Προστασία, Επακούουσα, Γρηγορούσα, Γοργοεπήκοος, Ηγιασμένος Ναός, Παράδεισος λογικός, Ρόδον το Αμάραντον, Χρυσούν Θυμιατήριον, Χρυσή Λυχνία, Μαναδόχος Στάμνος, Κλίμαξ Επουράνιος, Πρεσβεία θερμή, Τείχος απροσμάχητον, Ελέους Πηγή, του Κόσμου Καταφύγιον, Βασιλέως Καθέδρα, Χρυσοπλοκώτατος Πύργος και Δωδεκάτειχος Πόλις, Ηλιοστάλακτος Θρόνος, Σκέπη του Κόσμου, Δένδρον αγλαόκαρπον, Ξύλον ευσκιόφυλλον, Ακτίς νοητού ηλίου, Σιών αγία, Θεού κατοικητήριον, Επουράνιος Πύλη, Αδικουμένων προστάτις, Βακτηρία τυφλών, Θλιβομένων η χαρά, και χίλια δυο άλλα, που βρίσκονται μέσα στα βιβλία της εκκλησίας. Κοντά σ’ αυτά είναι και τα ονόματα που γράφουνε απάνω στα άγια εικονίσματά της οι αγιογράφοι: Οδηγήτρια, Γλυκοφιλούσα, Πλατυτέρα των Ουρανών, η Ελπίς των απελπισμένων, η Ταχεία Επίσκεψις, η Αμόλυντος, η Ελπίς των Χριστιανών, η Παραμυθία, η Ελεούσα κι άλλα πολλά, που γράφουνται από κάτω από τη συντομογραφία: ΜΗΡ ΘΥ, που θα πεί Μήτηρ Θεού. Πόση αγάπη, πόσο σέβας και πόσα κατανυκτικά δάκρυα φανερώνουνε μοναχά αυτά τα ονάματα, που δεν ειπωθήκανε σαν τα λόγια οπού βγαίνουνε εύκολα από το στόμα, αλλά που χαραχτήκανε στις ψυχές με πόνο και με ταπείνωση και με πίστη.
Φώτης Κόντογλου
Απο το http://anastasiosk.blogspot.com
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
