Aγιου Ιωάννου του Χρυσοστόμου

Aγιου Ιωάννου του Χρυσοστόμου

Δια τους κατηγορούντας τον Θεό διατί δεν εξαφανίζει τον διάβολον∙ και ότι δεν μας βλάπτει καθόλου η πονηρία του αν προσέχουμε.

Έχουμε ειπεί είς πρηγουμένην ομιλίαν ότι ο διάβολος δεν επικρατεί διά της βίας, ούτε με την τυραννίαν, τον καταναγκασμόν, ή την ωμήν επιβολή, διότι αν συνέβαινε τούτο θα μας είχε καταστρέψει όλους. Και εις απόδειξιν τούτου εφέραμεν ως παράδειγμα τους χοίρους, εναντίον των οποίων δεν ετόλμησαν να επιτεθούν οι δαίμονες πρίν λάβουν την αδειαν από τον Κύριον (Ματθ.8,31). Επίσης εφέραμεν ως παράδειγμα τα βουκόλια και τα ποίμνια του Ιώβ∙ διότι ούτε αυτά ετόλμησε ο διάβολος να τα καταστρέψει παρά μόνον όταν έλαβεν άνωθεν την εξουσίαν (Ιώ 1,12). Το πρώτον λοιπόν που εμάθομεν είναι ότι δεν μας επιβάλλεται διά της βίας ούτε από καμμίαν ανάγκην∙ μετά από αυτό επροσθέσαμεν ότι αν και νικά με απάτην, ούτε έτσι κατορθώνει να τους νικήσει όλους. Και πάλιν εφέραμεν ως παράδειγμα τον αγωνιστικόν Ιώβ, εναντίον του οποίου εχρησιμοποίησε αμέτρητα τεχνάσματα και ούτε έτσι κατόρθωσε να τον νικήσει , αλλά απεσύρθη ηττημένος.

Δεν είναι ο διάβολος που μας ζημιώνει αλλά, η ιδική μας αδιαφορία, είς κάθε περίπτωση ανατρέπει και υποσκελίζει όσους δεν προσέχουν. Ας αφήσωμεν τον διάβολον λοιπόν, που είναι πολύ πονηρός, όχι εκ φύσεως, αλλά από την ψυχική του διάθεση και την γνώμην∙ ότι ο διάβολος είναι εκ φύσεως πονηρός, ημπορείς να το πληροφορηθείς από τας ίδιας τας ονομασίας του,. Ονομάζεται διάβολος από το διαβάλλειν. Διότι διέβαλε τον άνθρωπον προς τον Θεόν λέγων∙ ‘’δεν σε λατρεύει δωρεάν ο Ιωβ∙ αλλά στείλε την χείρα σου και ψαύσε αυτά που έχει ∙ ει δε μη θα σε βλασφημήση κατά πρόσωπον’’ (Ιωβ1,9,11). Διέβαλε πάλιν τον Θεό προς τον άνθρωπον λέγων∙ ‘’ πύρ έπεσεν από τον ουρανόν και κατέκαυσε τα πρόβατα’’(Ιωβ,1,16).∙ προσπαθούσε να πείσει αυτόν ότι ο πόλεμος αυτός εξαπελύθη από επάνω από τον ουρανούς, και έφερε είς σύγκουσιν τον δούλο προς τον Κύριον, και τον Κύριον προς τον δούλον∙ μάλλον δε δεν τους έκαμε να συγκρουστούν, αλλά επεχείρησε να τους φέρει εις σύγκρουσιν όμως δεν ημπόρεσεν, ώστε, όταν ιδής άλλον δούλον να συγκρούεται με τον Δεσπότην, τον Αδάμ δηλαδή προς τον Θεόν, ο οποίος Αδάμ επίστευσεν εις την διαβολήν του, να μάθης ότι δεν ήντλησε την δύναμιν του από την ιδική του δύναμιν , αλλά από την ραθυμίαν και αδιαφορίαν εκείνου. Διά τούτο λοιπόν έχει ονομασθη διάβολος∙ τον να διαβάλλη όμως και το να μη διαβάλλη δεν είναι στοιχείον της φύσεως, αλλά πράξις που γίνεται και ‘’ απογίνεται’’, που συμβαίνει και που παύει να συμβαίνει, και όλα αυτά δεν έχουν θέσιν φύσεως ουσίας.

Θέλετε τώρα να έλθωμεν και είς μίαν άλλην ονομασίαν και θα ιδήτε ότι και αυτή η ονομασία δεν αναφέρεται είς την ουσίαν ούτε εις την φύσιν του διαβόλου; Ονομάζεται πονηρός, η δε πονηρία δεν είναι στοιχείο της φύσεως, αλλά της ψυχικής διάθεσης∙ διότι άλλοτε γίνεται και άλλοτε παύει να υπάρχει. Ούτε βέβαια να μου ισχυρισθείς ότι αυτή παραμένει εις εκείνον διά παντός∙ διότι δεν ήτο εξ αρχής εις εκείνον, αλλά προσετέθη αργότερον , δι’ αυτό ονομάζεται και αποστάτης∙ και όμως ενώ πολλοί άνθρωπο είναι πονηροί, αυτός μόνον ονομάζεται κατ’ εξοχήν πονηρός. Διατί τέλος πάντων ονομάζεται έτσι; Διότι ενώ δεν αδικήθηκε καθόλου από εμάς, ενώ δεν είχε ούτε μικράν ούτε μεγάλη κατηγόριαν όταν είδε να τιμάται ο άνθρωπος , αμέσως τον εφθόνησε δια τα αγαθά. Και τι χειρότερον από αυτήν την πονηρίαν ημπορούσε να υπάρξει κατά την οποίαν γεννάται έχθρα και πολέμος χωρίς καμμίαν αιτίαν;

Ας αφήσωμεν λοιπόν κατά μέρος τον διάβολον και ας φέρωμε προς συζήτησιν την κτίσιν, διά να μάθης ότι αίτιος των κακών εις ημάς δεν είναι ο διάβολος, αν εμείς θέλωμεν να προσέχωμεν. Δια να μάθης ότι ο έχων ασθενή θέλησιν και ο αμελής και ο αδιάφορος , και χωρίς να υπάρχει ο διάβολος, καταπίπτει και κρημνίζεται εις μαγάλα βάραθρα κακίας; Ο διάβολος είναι πονηρός∙ το γνωρίζω και ομολογείται από όλους, αλά πρόσεχε με μεγάλη προσήλωσιν αυτά που πρόκειται να ειπώ τώρα. Δεν είναι συνηθισμένα∙ αλλά είναι θέματα διά τα οποία από πολλούς πολλάς φοράς και σε πολλά μέρη γίνοντας συζητήσεις διά τα οποία διεξάγεται μεγάλη μάχη και πόλεμος όχι μόνον μεταξύ των πιστών προς τους απίστους, αλλά και μεταξύ των ιδίων των πιστών∙ και αυτό είναι το οδυνηρόν.

Δια τον διάβολον λοιπόν ότι συμφωνούν , καθώς είπα, ότι είναι πονηρός∙ τι θα ειπούμε όμως διά την δημιουργίαν , την ωραία και θαυμαστήν; Μήπως και η δημιουργία είναι πονηρά; Και ποιος είναι τόσο μιαρός; Ποιος είναι τόσο ανόητος και παρανοϊκός ώστε να κατηγορήση την κτίσιν; Τι θα ειπούμε λοιπόν δι’ αυτήν; Διότι δεν είναι πονηρά, αλλά είναι ωραία και αποτελεί απόδειξιν της σοφίας του Θεού και της δυνάμεως της φιλανθρωπίας του. Άκουσε λοιπόν πως θαυμάζει αυτήν ο προφήτης λέγων: ‘‘ Πόσον εμεγαλύθησαν τα έργα σου , Κύριε, όλα τα έκαμες με σοφίαν’’ (Ψάλμ.103,24)∙ δεν αναφέρεται εις το καθένα χωριστά, αλλά υποχωρεί εμπρός εις το ακατάληπτον της σοφίας του Θεού. Ότι την έπλασε τόσον ωραία και μεγάλην επωφελώς, άκουσε κάποιον που το λέγει∙ ‘‘ από το μέγεθός και την ομορφιά των κτισμάτων φαίνεται αναλόγως και ο δημιουργός των’’ (Σόφ. Σολ.13,5)∙ άκουσε τον Παύλον που λέγει∙ ‘‘ διότι τα αόρατα στοιχεία της θεότητος από την δημιουργίαν του κόσμου φαίνονται καθαρά με την σκέψιν μέσα εις τα δημιουργήματα’’ (Ρωμ .1,20). Διότι κάθε ένας απο αυτούς δι’ όσων είπεν, άφησε να εννοθή ότι η κτίσις η ίδια μας οδηγεί εις την θεογνωσίαν∙ ότι αυτή συνετελεί να γνωρίσωμεν καλώς τον Δεσπότην

Τι λοιπόν αν ίδωμεν οτι αυτή η ωραία και θαυμαστή κτίσις υπήρξε διά πολλούς αιτία ασεβείας , θα την κατηγορήσωμεν; Καθόλου , αλλά θα κατηγορήσωμεν εκείνους που δεν εχρησιμοποίησαν όπως πρέπει το φάρμακόν. Που ευρίσκεται λοιπόν η αιτία της ασεβείας; ‘‘ Εσκοτίσθη ‘’, λέγει, ‘‘ η σκέψις των φιλοσόφων και εσεβάσθησαν και ελάτρευσαν την κτίσιν αντί του δημιουργού’’ (Ρωμ. 1, 21, 25). Πουθενά δεν υπάρχει εδώ ο διάβολος∙ πουθενά ο δαίμων , αλλά ενώπιον όλων απλώνεται η κτίσις μόνη και γίνεται διδάσκαλος θεογνωσίας. Πως λοιπόν έγινεν αιτία ασεβείας; Όχι από την φύσιν της , αλλά από την αμέλεια αυτών που δεν προσέχουν.

Τι λοιπόν , ειπέ μου, θα αφανήσωμεν την κτίσιν; Και διατί ομιλώ διά την κτίσιν; Ας έλθωμεν εις τα μέλη του ιδίου του σώματος μας. διότι , αν δεν προσέχωμεν , θα εύρωμεν ότι και αυτά γίνονται αιτία της απωλείας μας όχι από την φύσιν των ,αλλά από την ιδική μας αμέλειαν.

Σκέψου , σε παρακαλώ, ότι σου εδόθη ο οφθαλμός διά να δοξάζεις τον Δεσπότην βλέπων την κτίσιν. αλλά αν δεν κάμης καλήν χρήσιν του οφθαλμού, σου γίνεται πρόξενος μοιχίας (Ματθ. 5, 28)∙ η γλώσσα σου εδόθη διά να δοξάζεις και να υμνείς τον δημιουργόν ∙ αλλά εάν δεν προσέχεις , αυτή σου γίνεται αιτία βλασφημίας (Ιων. 3, 5- 12)∙ τα χέρια σου εδόθηκαν διά να τρέχεις εις καλά έργα αλλ’ αν αμελεής , δι’αυτών θα οδηγηθείς εις κακάς πράξεις. Βλέπεις ότι τον ασθενή τον βλάπτουν τα πάντα; Βλέπεις ότι τον ασθενή και τα σωτήρια φάρμακα τον φέρουν εις τον θάνατον, όχι από την φύση των , αλλά από την αδυναμία εκείνου; Θεός εδημιούργησε τον ουρνανόν διά να θαυμάζεις το έργον και να προσκυνήσεις τον Δεσπότην∙ αλλά άλλοι , αφού εγκατέλειψαν τον δημιουργόν , προσεκύνησαν τον ίδιον τον ουρανόν∙ αυτά όλα προήλθαν από την αμέλεια και τηνανοησία των.

Αλλά διατί ομιλώ διά την κτίσιν; και μήπως ημπορεί να γίνη κάτι άλλο παρισσότερον σωτήριον από τον σταυρόν; Όμως αυτός ο σταυρός υπήρξε σκάνδαλον διά τους αδυνάτους. ‘’Διότι το κήρυγμα περί του σταυρού διά τα τέκνα της απωλείας είναι μωρία, ενώ διά τους σωζομένους είναι δύναμις Θεού’’(Α΄Κορ. 1,18). Και πάλι∙ ‘‘ κηρύσσομεν τον Χριστόν τον εσταυρωμένον , ο οποίος είναι σκανδαλον διά τους Ιουδαίους, δια τους ειδολολάτρας δε μωρία’’ (Α΄Κορ. ,23). Τι ημπορεί να γίνη περισσότερον φωτισμένη διδασκαλία από την διδασκαλία του Παύλου , και των αποστόλων; Αλλά οι απόστολοι αυτοί διά πολλούς υπήρξαν οσμή θανάτου∙ διότι λέγει∙ ‘‘δι’ άλλους οσμή θανάτου προς θάνατον, δι’ άλλους οσμή ζωήν προς ζωήν’’ (Β΄Κορ.2,16).Βλέπεις λοιπόν ότι ο μέν αδύνατος εις την πίστιν βλάπτεται και από τον Παύλον , ενώ ο ισχυρός δεν αδικείται ούτε από τον διάβολον;

Θέλεις να φέρωμεν τον λόγον και εις τον Χριστόν; Τι ημορεί να συγκριθή με την σωτηρίαν εκείνην; Τι άλλο υπήρξεν ωφελιμότερον από την παρουσίαν εκείνην; Αλλά αυτή η παρουσία η σωτήριος, η χρήσιμη, έγινεν αφορμή κολάσεως διά πολλούς. ‘‘ Διότι ‘’ , λέγει, ‘‘ εγώ ήλθα εις τον κόσμον τούτον προς κρίσιν , ώστε αυτοί που δεν έβλεπαν να ιδούν και αυτοί που έβλεπαν να γίνουν τυφλοί’’ (Ιω. 9,39). Τι λέγεις; Το φως έγινεν αιτία τυφλώσεως; Δεν έγινε το φως αιτία τυφλώσεως, αλλά η αδυναμία των οφθαλμών της ψυχής δεν ημπόρεσε να δεχθή το φώς.

Eίδες ότι ο αδύνατος βλάπτεται από παντού, ο δε ισχυρός ωφελείται από παντού; Διότι παντού αιτία είναι η ψυχική διάθεση , παντού κυρίαρχος είναι η γνώμη. Επειδή ο διάβολος, αν θέλεις να μάθεις, είναι και χρήσιμος εις ημάς, αν τον χρησιμοποιήσωμεν όπως πρέπει , και μας ωφελεί τα μέγιστα και επιτυγχάνωμεν από αυτόν κέρδη όχι μικρά. Και αυτό το απεδείξαμεν πολλάκις κι από την περίπτωσιν του Ιώβ…

Όλα αυτά τα είπα τώρα, όχι για να απαλλάξω τον δάβολον από την κατηγορίαν, αλλά για να σας ελευθερώσω από την ραθυμίαν. Καθ’ όσον εκείνος επιθυμεί πολύ να επιρρίπτωμεν εις αυτόν τας ευθύνας των ιδικών μας αμαρτημάτων , ώστε τρεφόμενοι με αυτήν την ελπίδα και διαπτάττοντας παν είδος κακίας, να αυξήσωμεν οι ίδοι την εις βάρος μας τιμωρίαν, διότι ουδόλως συγχωρούμεθα με την μετάθεσιν της ευθύνης εις εκείνον διά τας ιδικάς μας αμαρτίας∙ όπως δεν συνεχωρήθη και η Εύα. Εμείς όμως να μη κάμωμεν αυτό, αλλά να εμβαθύνωμεν εις τον εαυτόν μας και εις τα τραύματα μας∙ διότι έτσι θα ημπορέωμεν να επιθέσωμεν και τα φάρμακα διά την θεραπείαν , διότι εκείνος που αγνοεί την νόσον του δεν θα φροντίση καθόλου δια την θεραπείαν της.

Έχομεν πολλάς αμαρτίας∙ το γνωρίζω και εγώ∙ όλοι είμεθα υπό κολασμόν∙ αλλά δεν έχομεν αποκλεισθή από την συγγνώμην , ούτε ευρισκόμεθα έξω από την μετάνοιαν∙ διότι ιστάμεθα ακόμη εις το σκάμμμα έτοιμοι διά τους αγώνας της μετανοίας. είσαι γέρων και έφθασες εις την εσχάτην έξοδον από την ζωήν; Μη νομίσης ότι εξ αιτίας αυτού έχεις χάσει την ευκαιρίαν της μετανοίας, ούτε να απελπισθής διά την σωτηρία σου, αλλά θυμήσου τον ληστήν που συνεχωρήθη επάνω εις τον σταυρόν. Πράγματι , ποιόν χρονικόν διάστημα είναι συντομώτερον από την στιγμήν εκείνην κατά την οποίαν εστεφανούτο; Όμως δι’ αυτόν ήτο αρκετή διά να σωθή. Είσαι νέος; Μη επαναπαύεσαι με θάρρος εις την νεότητα, ούτε να νομίσεις ότι έχεις αρκετήν προθεσμίαν της ζωής∙ ‘‘ διότι η ημέρα του Κυρόυ έρχεται ως κλέπτης μέσα εις την νύκτα’’ (Α΄Θεσ. 5,2). Διά τούτο και δεν μας εγνωστοποίησε την ημέραν του θανάτου μας , διά να επιδείξωμεν ζήλον και φροντίδα. Δεν βλέπεις κάθε ημέραν νέους να αποθνήσκουν; Διά τούτο μας προτρέπει κάποιος∙ « Μη βραδύνης να επιστρέψεις προς τον Κύριον , ούτε να αναβάλλης απο ημέρας προς ημέραν , μήπως καθώς βραδύνεις καταφθαρης» (Σοφ. Σειράχ 5,7). Ο γέρων λοιπόν ας έχει εκείνην την παραίνεσιν υπ’ όψιν ∙ ο νέος αυτήν εδώ την νουθεσίαν. Αλλά είσαι ασφαλής, έχεις πλούτη και καυχάσαι διά τα χρήματα σου και δεν σου συμβαίνει κανένα κακόν; Άκουσε τι λέγει ο Παύλος∙ ‘‘ Όταν λέγουν ειρήνην και ασφάλειαν , τότε επέρχεται εις αυτούς ο όλεθρος’’ (Α΄Θεσ. 5,3). Διοτι όλα τα πράγματα υφίστανται μεταβολάς∙ δεν εξουσιάζομεν τον θάνατον∙ ας γίνωμεν κύριοι της αρετής , διοτι ο Κύριος μας ο Χριστός είναι φιλάνθρωπος. Θέλετε να σας αναφέρω και οδούς της μετανοίας; είναι πολλοί και ποικίλαι και διάφοροι μεταξύ των ,όλαι όμως οδηγούν προς τον ουρανόν. Πρώτη οδός μετανοίας είναι η καταδίκη των αμαρτημάτων μας∙ ‘‘ Λέγε εσύ πρώτος τας αμαρτίας σου διά να δικαιωθής’’( Ησ. 43,26).δι’ αυτόν είπε και ο Προφήτης∙ ‘‘είπα, θα καταδικάσω τον εαυτόν μου διά της ανομίαν μου προς τον Κύριον , και συ εσυγχώρησες την ασέβειαν της καρδίας μου’’ (Ψαλμ.31,5). Αναγνώρισε λοιπόν και συ τα αμαρτήματά σου∙ αυτόν είναι αρκετό εις τον Κύριον ως απολογία∙ διότι αυτός που κατεδίκασε τα αμαρτήματα του είναι δυσκολότερον να περιπέση παλιν εις τα ίδια αμαρτήματα. Ύψωσε την συνείδησιν που έχει μέσα σου εις κατήγορον , διά να μη έχεις εκεί άλλον κατήγορον επί του βήματος του Κυρίου. Αυτή είναι μία οδός μετανοίας αρίστη. Υπάρχει και άλλη που δεν είναι κατωτέρα αυτής, το να μη μνησικακείς εναντίων των εχθρών, το να συγκρατής την οργή σου, να συγχωρείς τα αμαρτήματα των συνανθρώπων σου∙ διότι έτσι θα συγχωρηθούν και τα ιδικά μας αμαρτήματα που διεπράξαμεν προς τον Κύριον. Ιδού λοιπόν και δεύτερος τρόπος καθαρισμού των αμαρτημάτων μας.Διότι λέγει ‘‘αν συγχωρήσετε τους οφειλέτες σας, και ο ουράνιος Πατήρ σας θα σας συγχωρηση’’. (Ματθ. 6,14).


Θέλεις να μάθης και μία τρίτην οδόν μετανοίας; Να κάμης προσευχήν θερμήν και ειλικρινή που να πηγάζη από τα βάθη της καρδιάς σου. Δεν είδες εκείνην την χείραν πως εξευμένισε τον αναίσχυντον εκείνον δικαστήν; (Λουκ. 18. 1-8). Ενώ σε έχεις Κύριον ήμερον και προσηνή και φιλάνθρωπον∙ εκείνη εζήτει εναντίον των εχθρών , σύ όμως δεν ζητείς εναντίον εχθρών , αλλά υπέρ της ιδικής σου σωτηρίας.

Αν θέλης να μάθης και τέταρτη οδόν μετανοίας, θα σου ειπώ την ελεημοσύνην∙ διότι αυτή έχει πολλήν και ανέκφραστον δύναμιν. Και πράγματι όταν ο Ναβουχοδονόσορ έφθασεν εις λογής κακίαν και διέπραξεν κάθε ασέβειαν, ο Δανιήλ του είπε∙ ‘‘Βασιλεύ, να εισακούσης την συμβουλήν μου∙ λυτρώσου από τα αμαρτήματα σου με τας ελεημοσύνας, και από τας ανομίας σου λυτρώσου με την ευσπλαχνίαν σου διά τους πτωχούς’’ (Δαν.4,24 ). Ποίον πράγμα ημπορεί να γίνη ίσον με την φιλανθρωπίαν; Ύστερα απο αναρίθμητα αμαρτήματα, ύστερα από τόσας παρανομίας υπόσχεται να απαλλάξη όλων αυτών τον δράστη, εάν δειχθή φιλάνθρωπος εις τους συνδούλους του. Και πέμτη η μετριοφροσύνη και η ταπεινοφροσύνη που εκμηδενίζουν την φύσιν των αμαρτημάτων όχι ολιγότερον από όλους τους άλλους τρόπους που ανεφέραμεν∙ και μάρτυς ο τελώνης , ο οποίος δεν είχε να αναφέρη λαμπρά έργα, αλλά αντί όλων αυτών προσέφερε την ταπεινοφροσύνη και απηλλάγη από το βαρύ φορτίον των αμαρτημάτων (Λουκ 18, 13 ).

Ιδού λοιπόν εδειξαμεν πέντε οδούς μετανοίας.

πρώτη την κατανόηση των αμαρτημάτων μας,
δευτέραν την συγχώρησιν των αμαρτιών του πλησίον,
τρίτην εκείνην που προέρχεται από την προσευχήν,
τετάρτην εκείνην που προέρχεται από την ελεημοσύνην και
πέμπτην την προερχόμενην από την ταπεινοφροσύνην.

Μη βραδύνης , λοιπόν , αλλά να βαδίζης κάθε ημεραν όλας αυτάς τας οδούς∙ καθ’ όσον είναι εύκολοι οδοί και δεν ημπορείς να προβάλεις ως πρόσχημα την πενίαν∙ αλλά και αν ακόμη ζής πτωχότερα από όλους και την οργήν θα ημπορέσης και να αφήσης κατά μέρος και να ταπεινοφρονείς θα ημπορέσεις και να προσευχηθής επαρκώς και να καταδικάσης τα αμαρτήματα σου∙ και εις τίποτε δεν γίνεται η πενίαν εμπόδιον. Και τι λέγω εδώ , αφού ούτε δι’ εκείνην την μέθοδον της μετανοίας που απαιτεί την καταβολήν των χρημάτων (δηλαδή την ελεημοσύνη) ούτε εκεί αποτελεί εμπόδιον εις ημάς η πενία. Και αυτό το εφανέρωσε εις ημάς η χείρα που κατέβαλε το δύο λεπτά (Μαρκ. 12,41-44).

Αφού λοιπόν εδιδάχθημεν την θεραπείαν των τραυμάτων μας, ας θέτωμεν επάνω εις αυτά τα φάρμακα, ώστε, αφού ανακτήσωμεν την πραγματικήν υγείαν να απολαύσωμεν και την ιεράν τράπεζαν με παρρησίαν και με μεγάλην δόξαν να συναντήσωμεν τον βασιλέα της δόξης Χριστόν και να επιτύχωμεν τα αιώνια αγαθά με την χάριν και τους οικτηρμούς και την φιλανθρωπίαν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού , διά του οποίου και μετά του οποίου δόξα και δύναμις και τιμή τώρα και πάντοτε και εις τους αιώνας των αιώνων . Αμήν.