Οι Παναγίες της Αθήνας

Το Πάσχα του Καλοκαιριού θα βρει για μια ακόμη χρονιά πολλούς Αθηναίους εντός των τειχών, σε μια πόλη που τα τελευταία χρόνια δεν «αδειάζει» ποτέ. Εφέτος μάλιστα, η μεγαλύτερη Θεομητορική εορτή του Χριστιανισμού «κλείνει» μια εβδομάδα πυκνών εξελίξεων για το μέλλον της χώρας, ανοίγοντας συγχρόνως έναν νέο κύκλο πολιτικών εξελίξεων στο εσωτερικό. Για όσους μείνουν στην πρωτεύουσα υπάρχουν πολλές ευκαιρίες μέσα στην κατάνυξη των ημερών να επισκεφθούν, να προσκυνήσουν, αλλά και να γνωρίσουν πολλές κοντινές «Παναγιές» που μένουν μακριά από τη λαμπρότητα των πιο γνωστών τόπων προσκυνήματος, στην Τήνο, την Πάρο, το Βέρμιο.

Η  Αθηνιώτισσα

Αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, η Παναγία Παντάνασσα η Αθηνιώτισσα, στην πλατεία Μοναστηρακίου, είναι ένας από τους αρχαιότερους εν λειτουργία ναούς της πόλης, καθώς χρονολογείται στον 10^ο αι μ.Χ. Μάλιστα, η αναφορά ως «Μεγάλο Μοναστήρι» κατά τον 17^ο αι., που εξέπεσε μετά την Επανάσταση σε Μικρομονάστηρο ή Μοναστηράκι, έδωσε και το όνομα στην περιοχή. Η ομώνυμη εικόνα είναι αντίγραφο εκείνης της Παναγίας της Αθηναίας Γοργοεπήκοου -εικονιστική επιβίωση της Αθηνάς Παρθένου-, που σώζεται στον Άγιο Γεώργιο Καΐρου. Επίσης, εντός του ναού σώζονται φορητές εικόνες του Φώτη Κόντογλου, η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Ελεούσης, καθώς και λείψανα αγίων.

Η Παναγία της Ρόμβης

Στην οδό Ευαγγελιστρίας, κοντά στη Μητρόπολη, υπάρχει ένας ακόμη ναός αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, η Παναγία της Ρόμβης, κτισμένος επί Τουρκοκρατίας, που πιθανότατα ανήκε στην Αθηναϊκή οικογένεια Ρόμπη ή Ρούμπη. Επίσης, μεταξύ της Αρχαίας Ρωμαϊκής Αγοράς και της Βιβλιοθήκης του Αδριανού, βρίσκεται ο Ιερός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών, όπου φιλοξενείται η θαυματουργή εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου.

Το οικογενειακό κειμήλιο από τη Μικρά Ασία, αφιερώθηκε στο ναό το 1945, προσελκύοντας πλήθος πιστών που προσεύχονταν για γρήγορη ανακούφιση από πόνους ψυχικούς και σωματικούς. Για αυτό επονομάστηκε και «Γρηγορούσα». Ο ναός, που οικοδομήθηκε στο σημείο που βρισκόταν ο ομώνυμος βυζαντινός ναός του 11^ου-12^ου αιώνα, χαρακτηρίστηκε το 1948 με Προεδρικό Διάταγμα ως Προσκυνηματικός.

Ιστορικός περίπατος στη «Μεγάλη Παναγιά»

Όσοι βρεθούν στο κέντρο της Αθήνας αξίζει να κάνουν και μια ξεχωριστή περιήγηση σε έναν από τους γνωστότερους αρχαιολογικούς χώρους, όπου βρίσκονται τα ερείπια του παλαιότερου γνωστού χριστιανικού ναού της Αθήνας, της Μεγάλης Παναγιάς. Ο πρώτος ναός, το λεγόμενο «Τετράκογχο», ιδρύθηκε τον 5^ο αι. μ.Χ. στην αυλή της Βιβλιοθήκη του Αδριανού. Επάνω στα ερείπιά του οικοδομήθηκε, αρχικά τον 7^ο και κατόπιν τον 11^ο αιώνα, μεγάλη τρίκλιτη βασιλική, στην οποία μεταφέρθηκε η εικόνα της Παναγιάς της Αθηνιώτισσας από τον Παρθενώνα, όταν η πόλη υποτάχθηκε στους Φράγκους. Ο ναός κάηκε το 1885, σώζονται όμως ερείπια από όλες τις φάσεις του ναού.

Στο Κάτω Χαλάνδρι, στην αυλή του σημερινού ναού της Παναγίας, βρίσκεται ο ναΐσκος της Παναγίας Μαρμαριώτισσας, ο οποίος αρχικά λειτούργησε ως πολυτελές ρωμαϊκό μαυσωλείο. Το ρωμαϊκό εκείνο μνημείο θύμιζε το ταφικό μνημείο του Ηρώδη του Αττικού στην Κηφισιά, που είναι σήμερα εντελώς ερειπωμένο. Κατά τους χριστιανικούς χρόνους μετασκευάστηκε σε χριστιανικό ναό, με την προσθήκη μιας τρίπλευρης αψίδας Ιερού στα ανατολικά. Η ονομασία Μαρμαριώτισσα πρέπει να προήλθε από τα πολλά μαρμάρινα μέλη που βρέθηκαν στον άμεσο περιβάλλοντα χώρο του ναΐσκου, καθώς φαίνεται πως οι τοίχοι ήταν κατασκευασμένοι από Πεντελικό Μάρμαρο.

-ΣΤΗΝ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ Πολλές είναι οι ιερές εικόνες της Θεοτόκου τις οποίες προστάτευσαν οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία μεταφέροντάς 'τες στην Αθήνα, μετά την καταστροφή του 1922. Η Παναγία Οδηγήτρια βρίσκεται στον Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Νικολάου Καισαριανής, ενώ στο βορινό κλίτος του Ι.Ν. Κοίμησης Θεοτόκου Καισαριανής βρίσκεται η παμπάλαια εικόνα της Παναγίας που ήρθε από το χωριό Σιβρισάρι της Σμύρνης.

-ΣΤΟΝ ΤΑΥΡΟ Επίσης, η εφέστιος εικόνα της Παναγίας, που βρίσκεται στον Άγιο Γεώργιο στον Ταύρο, αποκαλύφθηκε στους πιστούς της ενορίας την 1^η Αυγούστου 2007, για αυτό και ονομάστηκε «Παναγία Ταυριώτισσα». Από τη Σαφράμπολη του Εύξεινου Πόντου έφτασε η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπως και όλα τα κειμήλια, που βρίσκονται στον Ι.Ν. Αγίου Στεφάνου στον Περισσό. Μια ακόμη εικόνα, που ήρθε από την μαρτυρική γη της Ιωνίας, είναι αυτή της Παναγίας της Εκαλιώτισσας. Μετά από πολλές περιπέτειες, έφτασε στον Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου-Αγίας Μαρίνης Εκάλης. Όπως όλα δείχνουν αποτελεί αντίγραφο μιας εκ των δύο εικόνων που βρίσκονται στο Άγιο Όρος, έργα του Θεοφάνους του Κρητός, ίσως κι η ίδια έργου αυτού ή των μαθητών του.

ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΣΤΕΦΑΝΟ Το Μάιο του 1924, 70 οικογένειες από την ευρύτερη περιοχή της Κωνσταντινούπολης και ακόμα 36 από τη Μικρά Ασία, αφού έκαναν μια στάση στην Καλαμαριά της Θεσσαλονίκης, έφθασαν ως ανταλλάξιμος πληθυσμός στον σημερινό Άγιο Στέφανο Αττικής. Ανάμεσά τους ο Κωνσταντινουπολίτης Αβασσιώτης Λάζαρος Χαβιαρόπουλος, ο οποίος με κίνδυνο της ζωής του έφερε στην Ελλάδα τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Αβασσιώτισας.

Η εικόνα αυτή, με την παράσταση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, λέγεται ότι είναι μία εκ των τεσσάρων του Ευαγελιστή Λουκά. Γι' αυτό και όσο βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη, προσπάθησαν κάποιοι να την πάρουν μαζί και με άλλα εκκλησιαστικά σκεύη, όμως τους εμπόδισε ένας θαρραλέος υπάλληλος του Μουσείου Θεσσαλονίκης, ο Παύλος Αγκιναρτζής, ο οποίος εξεδίωξε τους δράστες. Σήμερα, βρίσκεται στον Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Αγίου Στεφάνου, ανάμεσα στα πολυπληθή κειμήλια του ναού από τις χαμένες πατρίδες.