ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΟΜΟΡΦΙΑ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ

Σάββα Ἀλεξάνδρου

Ο Μέγας Ἀντώνιος, ἀναλύοντας τήν ἔννοια τοῦ Θεοῦ, ἀναφέρει: «Ὁ Θεός εἶναι ἡ εὐτυχισμένη φύση, ἡ ὑπερτέλεια τελειότητα, ἡ πανέμορφη καί καλοσυνάτη δημιουργική αἰτία ὅλων τῶν ὄντων». Ἑπομένως ὁ Θεός προβάλλει στήν Πατερική Γραμματεία ὡς ἡ πηγή τῆς ὀμορφιᾶς τόσο τῆς ἀνθρώπινης ὅσο καί τῶν κτισμάτων εὐρύτερα.

 

Γιά τούς πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχουν δυό εἴδη ὀμορφιᾶς. Ἡ σωματική καί ἡ ψυχική ἤ νοητική. Ἡ Ὀρθοδοξία μας καταφάσκει καί τίς δυό ὄψεις της. Νά τονίσουμε πώς αὐτή ἡ ἀντίληψη σχετίζεται μέ τή θέση τῆς Ἐκκλησίας περί τοῦ διφυοῦς τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἀναφέρει: «ὁ ἄνθρωπος εἶναι κράμα ὑλικό καί πνευματικό. Εἶναι ὕλη, διότι ἔχει σῶμα θνητό ἀλλά εἶναι καί πνεῦμα, γιατί ἔχει ψυχή ἀθάνατη. Ἔτσι, λοιπόν, στό μέν σῶμα ἀντιστοιχεῖ ἡ σωματική ὀμορφιά καί στήν ψυχή, ἡ ψυχική ὀμορφιά.

 

Μ’ αὐτό τό σκεπτικό ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος παρατηρεῖ: «ἄς μάθομεν τί εἶναι ἡ σωματική ὀμορφιά καί τί εἶναι ἡ νοητή ὀμορφιά. Ὑπάρχει ἡ ψυχή ὑπάρχει καί τό σῶμα. Δυό οὐσίες ὑπάρχουν, ὑπάρχει ἡ ὀμορφιά τοῦ σώματος καί ὑπάρχει καί ἡ ὀμορφιά τῆς ψυχῆς». Προχωρώντας δέ ἀναφέρει: «Τί εἶναι ἡ ὀμορφιά τοῦ σώματος; Φρύδι ἁπλωμένο, ὄμορφο μάτι γελαστό, μάγουλο κόκκινο, χείλη πορφυρά, λαιμός ὄρθιος, μαλλιά κυματιστά, δάκτυλα μακριά, σῶμα ὄρθιο».

 

Εἶναι χαρακτηριστικό πώς γιά τόν ἅγιο Ἰωάννη τό Χρυσόστομο ἡ σωματική ὀμορφιά ἔχει νά κάνει μέ τή φύση τοῦἀνθρώπου καί ὄχι μέ τήν προαίρεσή του. Δηλαδή, πιό ἁπλά, ὁ ἄνθρωπος γεννιέται ὄμορφος καί δέν γίνεται. Λέει ἐπιγραμματικά: «Τό κάλλος τῆς ὄψεως, φύσεως γίνεται καί οὐκ ἐκ προαιρέσεως». Γι’ αὐτό τό λόγο ὁ μεγάλος αὐτός πατέρας τῆς Ἐκκλησίας μας ἀποφαίνεται: «ἡ ἄσχημη γυναίκα κι ἄν ἀκόμα καλλωπισθεῖ ἄπειρες φορές δέν μπορεῖ νά γίνει ὄμορφη στό σῶμα», ἀφοῦ τά ἔργα τῆς φύσης εἶναι ἀκίνητα καί δέν ἀλλάζουν. Ἀναλύοντας στή συνέχεια τήν ὀμορφιά τῆς ψυχῆς λέει: «βλέπε ἐκείνη τήν ὀμορφιά ἤ καλύτερα ἄκουέ την, γιατί δέν μπορεῖς νά τή δεῖς, γιατί εἶναι ἀόρατη». Ποιά εἶναι ἡ ὀμορφιά τῆς ψυχῆς; Ἀπαντᾶ ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Ἡ σωφροσύνη, ἡ ἐπιείκεια, ἡ ἐλεημοσύνη, ἡ δικαιοσύνη, ἡ συντριβή τοῦ νοῦ». Ἀξίζει να σημειωθεῖ πώς γιά τήν ὀρθόδοξη σκέψη ἀκόμα καί τό σωματικό κάλλος μπορεῖ νά λειτουργήσει ἀναγωγικά. Δηλαδή μπορεῖ νά ὑψώσει τόν ἄνθρωπο πρός τό Θεό. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κροστάνδης, ἕνας μεγάλος Ρῶσος ἅγιος, ἀναφέρει ἐνδεικτικά: «Ὅταν ἀντικρίσεις μία ὡραία κόρη ἤ ἕνα πολύ ὡραῖο νέο, ἀμέσως νά ἀνυψωθεῖς πρός τήν ἁγία ὡραιότητα τήν αἰτία κάθε ὡραιότητας, τό Θεό. Δόξασέ τον πού ἀπό τόν πηλό δημιουργεῖ τέτοια ὀμορφιά. Συλλογίσου τήν ὡραιότητα τῶν ἁγίων, τῶν ἀγγέλων, τῆς Μητέρας τοῦ Θεοῦ πού εἶναι στολισμένοι μέ τή Θεία Δόξα». Γι’ αὐτό ἡ ἀνθρώπινη ὀμορφιά οὔτε θεοποιεῖται οὔτε ἀπολυτοποιεῖται στήν Ὀρθοδοξία.

 

Γιά τήν ὀρθόδοξη θεολογική σκέψη πολλές φορές ἡ ψυχική ὀμορφιά μπορεῖ νά ὑπερκαλύψει τίς σωματικές ἀτέλειες ἑνός ἀνθρώπου. Ἀντίθετα ἀπό μόνη της ἡ σωματική ὀμορφιά, ὅταν δέν συνοδεύεται καί ἀπό τήν ψυχική ὀμορφιά, πολλές φορές ἀπωθεῖ.

 

Ὁ Στάρετς Σαμψών Σίβερς, ἕνας μεγάλος σύγχρονος ὁμολογητής τῆς Ρωσίας, ἐπισημαίνει: «Δέν ὑπάρχουν ἄσχημες κοπέλες. Μία κοπέλα πού πραγματικά ἀγαπᾶ τό Θεό φαντάζει ὄμορφη ἔστω κι ἄν ἀκόμα ἔχει πρόσωπο ἀλόγου». Σέ ἕνα ἀνάλογο ὕφος ὁ πατήρ Γεώργιος Σαβέλσκι, βιογράφος τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κροστάνδης, ἀναφέρει: «Ὁ ἅγιος εἶχε ἕνα συνηθισμένο πρόσωπο. Ὅμως ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ πού κατοικοῦσε μέσα του τόν ὀμόρφυνε καί τόν ἔκανε νά φαντάζει σάν ἐπίγειος ἄγγελος».

 

Paideia.gr