Τριώδιο και τραγωδία...

Καλό τριώδιο σε όλους... τι σημαίνει όμως καλό τριώδιο; αν θαρρείς ότι σημαίνει μόνο μασκαράδες, μεταμφιεσμένους και κομφετί κάτι δεν έχεις καταλάβει: Τριώδιο σημαίνει τρεις ωδές, τρεις σαν τον Τριαδικό Θεό του Χριστιανισμού, τρεις σαν τους δραματικούς αγώνες τις αρχαιότητας, τρεις σαν τις πιο βασικές αρετές που οδηγούν στην κάθαρση: ταπείνωση- μεταμέλεια- ανθρωπιά: το τριώδιο στη βάση του είναι η πιο σημαντική περίοδος πριν τον ανήφορο της Σαρακοστής: μια προπόνηση του νου της ψυχής και του σώματος πριν μια μακρά περίοδο πολύπλευρου αγώνα. Η ιστορία του Τριωδίου ξεκινά από την Αρχαιότητα τότε που το θέατρο ήταν μέσο λατρείας και παιδείας: τρείς ωδές, κωμωδία, τραγωδία και σατυρικό δράμα αναδείκνυαν τον νικητή των δραματικών αγώνων: τρία βήματα για κάθε διαγωνιζόμενο και τα αυτά τα βήματα που καλύτερα οδηγούσαν στην κάθαρση ήταν αυτά που αναδείκνυαν το νικητή... στην Ελλάδα του Χριστιανισμού οι τρεις ωδές μεταφέρθηκαν στη βυζαντινή μουσική και υπηρετήθηκαν απ΄αυτήν... και τα τρία βήματα μεταφέρθηκαν κι αυτά από το θέατρο στην ψυχή: ταπείνωση- μεταμέλεια- κάθαρση: Ο τελώνης – ο Άσωτος – ο Φιλανθρωπος. Αυτή είναι η πορεία του Τριωδίου, αυτή είναι και η πορεία κάθε ανθρώπου στη μάχη με τον εαυτό του: πρώτα αυτοκριτική, μετά ομολογία και στο τέλος προσφορά. Αν κάτι διδάσκει το Τριώδιο είναι η ηρεμία με την οποία πρέπει να αντιμετωπίζεται το ατελές, το μεγαλείο που κρύβει ο αμαρτωλός: Όπως και στο Αρχαίο θέατρο (μέσο της Διονυσιακής λατρείας) έτσι και στο Χριστιανισμό, ήρωας δεν είναι ο τέλειος άνθρωπος, γιατί τέλειος, αλάνθαστος άνθρωπος δεν υπάρχει. Αυτή η αγάπη προς την ατέλεια δεν πολεμά την αριστεία: αντίθετα την υπερασπίζεται και την θέτει στη σωστή της βάση. Άριστος δεν είναι ο αλάνθαστος. Άριστος είναι ο αμαρτωλός που αντιλαμβάνεται την αμαρτωλότητά του και αδιάκοπα προσπαθεί να την νικήσει. Ήρωας, πρωταγωνιστής και ρυθμιστής της Ιστορίας είναι ο πεσμένος από τα ίδια τα λάθη του άνθρωπος, και η προσπάθειά του να σηκωθεί. Ο αγώνας του έχει συντριβή: δεν παρουσιάζει τα λάθη του σαν μόδα, δεν τα νομοθετεί ώστε να τα κάνει γεγονός (μήπως εκεί κρύβεται η αδυναμία της Νεοελλάδας να σηκωθεί;), δεν έχει έπαρση. Πώς θα μπορούσε να έχει έπαρση; Είναι αμαρτωλός, είναι πεσμένος, είναι πληγωμένος από τις δικές του επιλογές ή αδυναμίες. Είναι αμαρτωλός μα δεν είναι ανόητος και η έπαρση δεν του ταιριάζει. Η έπαρση ταιριάζει μόνο στους ανόητους. Και ο άνθρωπος του Τριωδίου δεν είναι ανόητος. Είναι απλά αμαρτωλός, είναι απλά άνθρωπος... είναι ο Τελώνης που κρύβει το πρόσωπό του αντιλαμβανόμενος τα εγκλήματά του. Είναι ο Άσωτος που βρίσκει το θάρρος (Θεέ μου πόσο θάρρος!) να επισρέψει ηττημένος και να ομολογήσει την ήττα του. Είναι και ο φιλάνθρωπος, αυτός που διακρίνει στον κάθε παρία το Θεικό μεγαλείο. Το Τριώδιο είναι τραγωδία με την Αριστοτελική ερμηνεία: είναι πράξη σπουδαία και ολοκληρωμένη, που ισορροπεί ανάμεσα στην πραγματικότητα και στο μέλος, είναι δράση που περνά (ή θα έπρεπε να περνά) μέσα από τον προσωπικό πόνο και το έλεος με προορισμό την κάθαρση...

Υπ’ αυτή την έννοια, καλό Τριώδιο σε όλους...

Υ.Γ. Το φετινό Τριώδιο ξεκίνησε με την απώλεια ενός ανθρώπου που είχε εντοπίσει τη σημασία της αμαρτωλότητας στον πολιτισμό. Ο Umberto Ecco εξηγούσε κάποτε τη διαφορά ανάμεσα στην Αμερικάνικη (καπιταλιστική και αμιγώς οικονομική) (υπο)κουλτούρα και στον Ευρωπαικό (πνευματικό ή καθολικό, όπως ο ίδιος τον ονόμαζε ) πολιτισμό: για τον πρώτο καλός είναι ο πετυχημένος. Για τον δεύτερο καλός είναι ο αμαρτωλός...

Μάρω Σιδέρη