Αθωνίται Βαλκανίων

Οι μοναχοί λέοντες πυρ πνέοντες

Συνομιλία με τον Γέροντα

Μητροφάνη Χιλανδαρινόν

... -   Κατ’ αρχήν , π. Μητροφάνη , ζητούμε τις ευχές σας τις θεοπειθείς  και στην συνέχεια παρακαλούμε να μας μιλήσετε για το Χιλανδάρι , για την εποχή που κατευθύνατε τα βήματά σας εις αυτό. Πείτε μας για την τότε εικόνα του Χιλανδαρίου , για τους πατέρες , για τους πατέρες που συναντήσατε. Μιλείστε μας, γενικότερα για την πρωτινήν εικόνα του Αγίου Όρους.

-         Γέρων Μητροφάνης Χιλανδαρινός: Του Κυρίου την ευλογία να έχουμε, δια των πρεσβειών της Υπεραγίας Θεοτόκου «της Τρισχερούσας», των αγίων Συμεών και Σάββα των Χιλανδαρινών και πάντων των Αθωνιτών Αγίων.

Το Χιλανδάρι είναι το τέταρτο τη τάξει, ανάμεσα στα είκοσι μοναστήρια του Όρους. Πρωτοϊδρύθηκε τον ιβ΄ αιώνα. Ύστερ’ από μικρή περίοδο παρακμής, επανιδρύθηκε από τους αγίους Συμεών και Σάββαν. Ο άγιος Συμεών – κατά κόσμον Στέφανος Νεμάνια- ίδρυσε το πρώτο σερβικό κράτος. Ο γιος του Ραστισλάβ έφυγε κρυφά από την πατρίδα του και προσήλθε στο Άγιον Όρος. Εκάρη μοναχός ονομαζόμενος Σάββας. Συν τω χρόνω, έπεισε τον βασιλέα πατέρα του , ο οποίος εγκατέλειψε τον θρόνον. Ήλθε και αυτός στο Όρος κι έγινε μοναχός μετονομαζόμενος Συμεών. Μόνασε στο Βατοπαίδι. Μαζί με τον γιο του επανίδρυσαν την μονή  μας, με χρήματα που έστειλε ο διάδοχος του Συμεών, ο γιος του βασιλεύς Στέφανος Β΄. Ο όσιος Συμεών προίκισε το μοναστήρι μας με πολλά πνευματικά και υλικά εφόδια. Κοιμήθηκε  στις 13 Φεβρουαρίου 1200. Ο τάφος του βρίσκεται στη νότια πλευρά του καθολικού, μέχρι σήμερα. Ο άγιος Συμεών επονομάζεται Μυροβλήτης. Ο γιος του άγιος Σάββας χειροτονήθηκε πρώτος αρχιεπίσκοπος των Σέρβων, ποιμαίνων την πατρίδα θεοφιλώς μέχρι το 1235, οπότε ο Κύριος τον εκάλεσε εις τα δεξιά Του. Οι δύο αυτοί άγιοι ανέδειξαν το μοναστήρι μας σε νέα κολυμβήθρα του Σιλωάμ για όλους τους Σέρβους ορθοδόξους χριστιανούς, οι οποίοι έρχονται και αντλούν ευλογία και θείαν ενίσχυσιν.

Οπωσδήποτε η εικόνα του Αγίου Όρους , η προ τεσσαράκοντα ετών- τότε που βρέθηκα πρώτη φορά εδώ- έχει σήμερα αλλάξει πάρα πολύ. Εκείνοι που έχουν επισκεφθεί πριν από είκοσι και τριάντα χρόνια το Άγιον Όρος κι έρχονται πάλι τώρα, βλέπουν μεγάλη διαφορά. Τα κτίρια απ’ έξω φαίνονται να είναι ίδια, αλλά γίνονται συνεχώς αναστηλώσεις. Όσον αφορά τους πατέρας, όταν προσήλθα εγώ ήσαν είκοσι οκτώ ηλικιωμένοι , οι οποίοι από τα νεανικά χρόνια τους βρίσκονταν εδώ στο Όρος. Τους βρήκα σε μεγάλην ηλικίαν. Ήσαν μορφές, πώς να πω, μια υπέροχη πνευματική παρουσία. Πρόσωπα που δύσκολα συναντάς σήμερα.  Απλοί πατέρες Σέρβοι, ουράνιοι άνθρωποι γεμάτοι εμπειρίες! Απλή τότε, απλούστατη η ζωή. Θυμάμαι, έρχονταν πατέρες από άλλα μοναστήρια με τα μουλάρια στην πανήγυρη. Τότε δεν υπήρχαν αυτοκίνητα στο Άγιον Όρος.

Το 1963 αρχίσαμε να φτιάχνουμε την καινούρια βιβλιοθήκη  στο Χιλανδάρι, με την ευκαιρία της χιλιετηρίδος του όρους. Τότε μας υπολόγισαν οι εργολάβοι ένα παλαιό κτήριο το οποίον έπρεπε να ξηλώσουμε , να διαλύσουμε και σ’ αυτό το μέρος να γίνει η βιβλιοθήκη. Όλη αυτή η εργασία, η μεταφορά με τα μουλάρια, θα στοίχιζε όσο και η καινούρια βιβλιοθήκη . Τότε λοιπόν αναγκασθήκαμε και πήραμε απόφαση και αγοράσαμε ένα ψηλό αυτονίκητο με μεγαλύτερα τρακτερωτά λάστιχα κι εγώ- επειδή γνώριζα λίγα πράγματα – τ’ οδηγούσα. Αργότερα οδηγούσα ένα όχημα στρατιωτικό, εδώ στο Άγιον όρος . Επίσης ήμουν ο πρώτος Αγιορείτης  ο οποίος μπήκε στην Ιερισσό με αυτοκίνητο! Είναι αστείο, αλλά και σήμερα- μετά από τόσα χρόνια- αν κάποιος παλαιός Ιερισσιώτης θέλει να πει κάτι για μένα  και δεν θυμάται τ’ όνομά μου , λέει : «Εκείνος που ήρθε με το αμάξι»! Θέλω να πω πως ήταν πρωτόγονη η ζωή εδώ τότε, από κάθε πλευρά…

Έν άλλο χαρακτηριστικό της τότε εποχής , ήταν το ότι πολλές φορές πληρώναμε με σαπούνια που φτιάχναμε στο Χιλανδάρι, τους ψαράδες που μας έφερναν ψάρια. Όλ’ αυτά και άλλα πολλά για μένα που ερχόμουν από την Ευρώπη, ήσαν στην αρχή παράξενα.

Εγώ έφθασα εικοσιέξι μουλάρια στο μοναστήρι μου, γιατί αυτό ήταν το μόνο μεταφορικό μέσο για όλα . Όταν έπρεπε να πάμε στη  Θεσσαλονίκη για κάποια δουλειά, πάντοτε πήγαινε  μια επιτροπή. Πηγαίναμε με τα μουλάρια μέχρι την Ιερισσό (πριν από μένα, πήγαιναν μέχρι την Αρναία) κι εκεί αλλάζαμε τα μουλάρια. Υπήρχανε σταθμοί, τρεις ημέρες μέχρι την Θεσσαλονίκην! Ήτο μεγάλη τότε η διαδρομή… Μπορεί επίσης να πήγαιναν με το πλοίο κατευθείαν από την Δάφνη στην Θεσσαλονίκη για μεγάλα ψώνια, για εκείνα τα υλικά που μπορούσαν να διατηρηθούν περισσότερο χρονικό διάστημα . Επίσης από τα μετόχια μας παίρναμε τα σιτάρια μας για όλο τον χρόνο. Μεταφέρονταν με καΐκι και στην συνέχεια κουβαλούσαμε τον καρπό με τα μουλάρια στο μοναστήρι. Αυτό που σήμερα είναι αρχονταρίκι, τότε λέγονταν σιταριώνας. Εκεί έφερναν τα μουλάρια το σιτάρι. Το καθαρίζαμε και το μαζεύαμε σε μια μεγάλη δεξαμενή και σε δυο-τρεις εβδομάδες γινόταν το άλεσμα…

… Μανώλης Μελινός: Γέροντα , πείτε μας για τον Γέροντά σας , τότε που ήλθατε στο Όρος.
Γέρων Μητροφάνης Χιλανδαρινός: Ήταν ένας πολύ σπουδαίος άνθρωπος ο Γέροντάς μου π. Νικάνωρ. Βαθύτατα πνευματική, κατανυκτική φυσιογνωμία. Άνθρωπος αγάπης. Μόνο σε ένα σημείο είχα μία παρατήρησιν, όσον αφορά την αγάπην του απέναντι σε ορισμένους ανθρώπους. Δεν μπορούσε να « ζεσταθεί » έναντι των Γερμανών ,επειδή κρέμασαν πολλούς ανθρώπους στην ιδιαιτέρα πατρίδα του. Αυτές οι εικόνες του έμειναν βαθειά στην ψυχή του και παρόλο που γενικώς αγαπούσε όλο τον κόσμον ,ήτο κάπως « διαφορετικός » απέναντι στους Γερμανούς …
… Ήτο μεγάλη μορφή ο προηγούμενος Νικάνωρ . Φοίτησε μόνο στην πρώτη τάξη του δημοτικού και πάντοτε - μέχρι τα γεράματά του - διάβαζε έτσι όπως εδιάβαζε στην πρώτη τάξη, συλλαβιστά. Αγαπούσε όμως το βιβλίο πάρα πολύ, σαν πηγή γνώσεως. Μέχρι το 1990 ήμασταν ιδιόρρυθμο μοναστήρι, για αυτό είχαμε δικαίωμα να έχουμε ο καθένας κάποιους πόρους. Εκείνος, εκτός από τα βιβλία ,αγαπούσε τα μελίσσια. Ε, πουλούσε το μέλι και ό,τι χρήματα έπαιρνε, τα έδινε για εκτύπωση βιβλίων! Όταν έρχονταν συγγραφείς ή άλλοι επιστήμονες, τους βοηθούσε όσο πιο πολύ μπορούσε στο μοναστήρι. Τους βοηθούσε να μάθουνε, να ερευνήσουνε, να γνωρίσουν… Ο π. Νικάνωρ δημιούργησε διάφορα σχολεία βυζαντινής εικονογραφίας στην Σερβία.
Μ.Μ : Ήτο φιλοπρόοδος.
Γέρων Μ. Χ : Πάρα πολύ, πάρα-πάρα πολύ …
Μ.Μ: … φιλομαθής.
Γέρων Μ.Χ : Μάλιστα.
Μ.Μ: Θυμάστε άλλους Γεροντάδες, της εποχής εκείνης;
Γέρων Μ.Χ : Στο Χιλανδάρι; Ε, υπήρχαν. Ο π. Μύρων , ο οποίος σε όλη την ζωή του δεν βγήκε από το μοναστήρι! Θα σας πω τούτο το χαρακτηριστικό:
Το 1967 φυτέψαμε καινούριο αμπέλι. Ήτο πολύ ωραίο.
Κάποια μέρα, λέγω στον π. Μύρωνα:
- Γέροντα, έλα να πάμε να δεις το αμπέλι.
- Γιατί;
- Ε, τι γιατί… Απλώς να το δεις.
- Ναι ,αλλά πες μου γιατί !
Τι άλλο μπορούσα να του πω; Του ξαναλέω:
- Να το δεις, απλώς να το δεις.
Ο π. Μύρων με αποστομώνει:
- Είναι … ανάγκη ; !
Μαζεύθηκα. Τότε κατάλαβα ότι κάτι που δεν είχε ένα πνευματικό σκοπό, δεν το θεωρούσε αναγκαίον, απαραίτητο.
Μετά από την στάση του αυτή ,τον ρώτησα:
- Καλά, πήγες καμιά φορά κάτω στον αρσανά;
- Μια φορά πήγα, επειδή ήτο θέμα υπακοής ,διότι κάτι έπρεπε να ξεφορτωθεί!
- Πότε έγινε αυτό;
Δεν θυμότανε να μου πει την χρονολογίαν, αλλά μου ανέφερε ένα χαρακτηριστικό γεγονός. Ρώτησα άλλους πότε συνέβη αυτό κι έμαθα ότι είχε γίνει πριν … σαράντα χρόνια! Ε, από τότε δεν είχε ξαναπάει στον αρσανά ! Δηλαδή μιλάμε για δυόμισυ χιλιόμετρα και είναι ίσιος ο δρόμος…
Θεωρούσε ότι δεν είχε σκοπό πνευματικό ,για αυτό και δεν το έκανε.
Όταν τελείωνε η ακολουθία στο καθολικό ,για τον Γέροντα που ήτο τυπικάρης μόλις τότε … άρχιζε !
Μ.Μ : Τι έκανε , Γέροντα;
Γέρων Μ.Χ : Διάβαζε όλους τους αγίους της ημέρας αυτής, έβλεπε για την άλλη μέρα το τυπικό, για να είναι έτοιμος. Κοίταζε τι να διορθώσει κι εδώ κι εκεί κ.λ.π. Όλες τις υπόλοιπες ώρες στεκόταν μπροστά στην θαυματουργήν εικόνα της Παναγίας της Τρισχερούσας και όλο έλεγε με λαχτάρα ,κλαίγοντας με λυγμούς σαν παιδί : « Μητέρα, Μητέρα , Μητέρα! ... » ( σ.σ. καθώς το αφηγείται ,συγκινείται έντονα ο π. Μητροφάνης ) . Μια φορά που τον είδα σε αυτή την κατάστασιν, ήθελε να φύγει να την αποχωρισθεί και δεν μπορούσε … σαν να ήτο δεμένος ! Σαν να ήτο κολλημένος στην εικόνα. Τα πόδια του έκαναν βήματα προς τα πίσω ,μα το υπόλοιπο σώμα του έμενε μπροστά στην εικόνα ! Προσπαθούσε να φύγει και δεν μπορούσε να φύγει…

…

  Γέρων Μητροφάνης Χιλανδαρινός: … Η Τριχερούσα λοιπόν υπάρχει εδώ στο μοναστήρι. Η Γαλακτοφορούσα βρίσκεται στο Τυπικαρειό ,στις Καρυές κοντά στο Πρωτάτον. Η Πατερίτσα φυλάσσεται στο Κελλί της Μεταμορφώσεως ,στις Καρυές επίσης. Τυπικαρειό λέγεται γιατί ο ιδρυτής του Κελλιού άγιος Σάββας όρισε ως τυπικόν οι κελλιώτες του να κάνουν προσευχήν « υπέρ του σύμπαντος κόσμου », να διαβάζουνε κάθε μέρα το ψαλτήρι και κάθε εβδομάδα το τετραβάγγελο. Αξίζει να σας πω ότι για ένα διάστημα η Τριχερούσα μεταφέρθηκε στην Σερβίαν από τον κράλη Δουσάν το 1347 κι επανήλθε πάλι με θαύμα τον ιε΄ αιώνα στο Χιλανδάρι. Είναι η Ηγουμένη της μονής μας. Αυτό το λέμε όχι τυπικά, συναισθηματικά, αλλά ουσιαστικά, πραγματικά.
Και εξηγούμαι: Κάποτε την παλαιάν εποχή , στο μοναστήρι εγκαταβίωναν πατέρες από διάφορα έθνη. Η κάθε μία εθνότης ήθελε να μπει δικός της ηγούμενος κι έφερνε τα επιχειρήματά της. Τότε η Παναγία έλυσε την διαφορά τους ,αναλαμβάνοντας « δυναμικά » - την ηγουμενία ! Πως; Σε μιαν ακολουθίαν ακούσθηκε καθαρά η φωνή Της που το έλεγε! Οι πατέρες ή δεν καλοκατάλαβαν ή δεν έδωσαν την απαιτούμενη σημασία. Το άφησαν ,έτσι όπως ήταν, το πράγμα. Τότε η θαυματουργός εικόνα μετακινήθηκε ένα βράδυ από το Ιερό στο ηγουμενικό στασίδι! Νόμισαν ότι κάποιος από τους διακονητές του καθολικού την μετέφερε. Την επανέφεραν κι αυτή πάλι γύρισε πάλι! Αυτό έγινε μια δυο φορές ακόμη ,ωσότου βεβαιώθηκαν για τις προθέσεις της Κυρίας Θεοτόκου. Έκτοτε οι διακονηταί Χιλανδαρινοί πατέρες βάζουν μετάνοια – πριν κάνουν το διακόνημα – στην Ηγουμένη μας την Τριχερούσα! Ο προεστώς δηλαδή στέκεται στο ακριβώς διπλανό στασίδι ,δίπλα δηλαδή από την Υπεραγία Καθηγουμένη μας. Τα θαύματα που συνεχώς επιτελεί η Τριχερούσα είναι αμέτρητα. ..

Από το βιβλίο « ΑΘΩΝΙΤΑΙ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ
Ροή χαρισμάτων Σέρβων και Ρουμάνων Αγιορειτών Γερόντων »
Μανώλης Μελινός