Η συμμετοχή της Εκκλησίας στον αγώνα του 1821

ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ Ο ΜΑΡΤΥΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ε΄,  ο οποίος ήταν ενήμερος για την επαναστατική κίνηση από τον καιρό που ήταν αυτοεξόριστος στο Άγιον Όρος , όπου συζητούσε για τη Φιλική Εταιρεία με τον αγωνιστή Φαρμάκη, το 1818.

Γνωστές ήταν οι επαφές του με τους Φιλικούς , τον επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα και τον Φιλικό Ιω. Παπαρρηγόπουλο. Τις κινήσεις τις γνώριζε  η Πύλη και τον παρακολουθούσε, ενώ η ρωσική πρεσβεία του πρότεινε πριν από την έκρηξη της Επανάστασης να τον φυγαδεύσει.

Κατηγορήθηκε ότι αφόρισε την Επανάσταση του Αλέξανδρου Υψηλάντη, όμως αυτό το έπραξε θέλοντας να προστατέψει τους Έλληνες, ιδίως στην Κωνσταντινούπολη, από τις σφαγές, τις οποίες τελικά δεν απέφυγαν με τα όσα τραγικά ακολούθησαν με την αγγελία της Επανάστασης στην Πελοπόννησο .

Την Κυριακή του Πάσχα του 1821 απαγχονίστηκε στην κεντρική πύλη του Πατριαρχείου, που από τότε παραμένει κλειστή, μαζί με τους μητροπολίτες Εφέσου Άνθιμο, Νικομηδείας Αθανάσιο , Αγχιάλου Ευγένιο.

 Η θυσία του είχε μεγάλη απήχηση στον επαναστατημένο ελληνικό λαό, που εμπνεύστηκε από το θάνατό του. Τις επόμενες ημέρες μαρτύρησαν κι άλλοι αρχιερείς ανάμεσά τους κι ο Θεσσαλονίκης Ιωσήφ, ο οποίος βρισκόταν τότε στην Κωνσταντινούπολη  ως συνοδικός.

Στις 3 Ιουνίου 1821 απαγχονίστηκαν ο λόγιος μητροπολίτης Αδριανουπόλεως Δωρόθεος Πρώιος , ο Δέρκων, ο Μυριοφύτου, ο Γάνου και χώρας και ο Μεσημβρίας . Στις 17 Απριλίου, Κυριακή του Θωμά, απαγχονίστηκαν στην Αδριανούπολη η πρώην οικουμενικός πατριάρχης Κύριλλος ΣΤ΄  με το μοναχικό του ένδυμα κατόπιν διαταγής του σουλτάνου και ο μητροπολίτης Σωζοπόλεως Παϊσιος Πρικαίος, αδελφός του πρωτεργάτη του αγώνα στη Σωζόπολη.

Στις 7 Ιουλίου 1821 απαγχονίστηκαν και αποκεφαλίστηκαν ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός μαζί με τον Κιτίου Μελέτιο, τον Κυρηνείας Λαυρέντιο, τον Πάφου Χρύσανθου, τον ηγούμενο της Μονής Κύκκου Ιωσήφ και άλλους κατώτερους κληρικούς. Οι απαγχονισμοί τους συνοδεύτηκαν από λεηλασίες και καταστροφές μονών, επισκοπικών μεγάρων.

Τον Απρίλιο του 1821 απαγχονίστηκαν στη  Θεσσαλονίκη, μαζί με προκρίτους της πόλης, ο επίσκοπος Κίτρους Μελέτιος, ο παπα- Γιάννης του Ναού του Αγίου Μηνά, ενώ ο Φιλικός παπα-Μαρκόπουλος , ο οποίος συνελήθφη μεταφέροντας επαναστατικά έγγραφα , μαρτύρησε στη φυλακή του Λευκού Πύργου.

Στη Μακεδονία οι ιεράρχες Άνθιμος Γρεβενών, Ιερόθεος Ιερισσού και Αγίου Όρους, Χρύσανθος , Σερρών, ο κατόπιν οικουμενικός πατριάρχης Ιγνάτιος Αρδαμερίου με σημαντική συμβολή στον αγώνα μετά την κάθοδό του στη νότια Ελλάδα, ο Βενιαμίν Κοζάνης, ο Κωνστάντιος Μαρωνείας εκ των άμεσων συνεργατών του Εμμ. Παπά στην Επανάσταση της Χαλκιδικής , είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία.

Άλλωστε , η Φιλική Εταιρεία περιλάμβανε στην οργάνωσή της ιερείς, ποιμένες και αρχιποιμένες.

…

«[… ] Και βρίζουν , οι πουλημένοι εις τους ξένους ,και τους παπάδες μας, όπου τους ζυγίζουν άναντρους και απόλεμους. Εμείς  τους παπάδες τους είχαμε μαζί εις κάθε μετερίζι, εις κάθε πόνον και δυστυχίαν. Όχι μόνο δια να βλογάνε τα όπλα τα ιερά, αλλά και αυτοί με ντουφέκι και γιαταγάνι, πολεμώντας ωσάν λεοντάρια. Ντροπή Έλληνες!».

Στρατηγός Μακρυγιάννης

Από το περιοδικό
NATIONAL GEOGRAPHIC

«Εκκλησία & κληρικοί το 1821»

Νώτη Γεωργία