Την Δ΄ Κυριακή των
Νηστειών, η Εκκλησία μας την αφιερώνει σε έναν άγνωστο αλλά πολύ μεγάλο άγιο,
τον άγιο Ιωάννη τον συγγραφέα του βιβλίου της Κλίμακος. Ο άγιος αυτός είναι
άγνωστος , διότι δεν υπάρχει άλλη πηγή πληροφοριών για το περιεχόμενο της ζωής
του παρά μόνον ό,τι περιλαμβάνεται σε αυτό το θαυμάσιο βιβλίο , που η Εκκλησία
το αξιολογεί τόσο ψηλά, ώστε, κατά το Τυπικό της, να αποτελεί τη σπονδυλική
στήλη των πατερικών αναγνωσμάτων κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια της Μεγάλης
Τεσσαρακοστής. Βρέθηκε κάποτε αυτό το βιβλίο μέσα στη βιβλιοθήκη της Μονής του
Σινά και αποκάλυψε το μεγαλείο ενός, ως τότε, αγνώστου αλλά πολύ σημαντικού
αγίου. Αυτό το βιβλίο ονομάζεται Κλίμακα, για να δείχνει τη σταδιακή, βήμα προς
βήμα, πορεία της ψυχής, από τα χαμηλά προς τα ψηλότερα, στο επίπεδο των αρετών.
Οι αρετές θα
μπορούσαν να διακρίνονται σε ηθικές, σε πνευματικές, σε αρετές της Θείας
Χάριτος, ή, όπως αποκαλούνται από τους Πατέρες, σε μυστικές αρετές. Για όλες
αυτές τις αρετές έχει τόσα πολλά και τόσα όμορφα και τόσο λεπτομερείς
,ανατομικές, περιγραφές το υπέροχο αυτό βιβλίο της Κλίμακος , το οποίο είμαι
βέβαιος πως κάποιοι από εσάς θα έχουν κάπως προσεγγίσει.
Προ δυο περίπου
εβδομάδων, εντελώς ανυποψίαστος, ήρθε να εξομολογηθεί κάποιος και μου ανέφερε
ότι διαβάζει ένα βιβλίο που ονομάζεται Κλίμακα. Περνάω, μου είπε, από φοβερούς
πειρασμούς και δυσκολίες, αλλά τί απίθανο βιβλίο, τί καταπληκτικό, τί
περιεκτικό, τί αποκαλυπτικό! Σαν να μου φωτογραφίζει τις κρυμμένες γωνιές της
ψυχής . Και τί παράδοξο! Το πρόσωπο που μου στο συνέστησε είναι βουτηγμένο σε
ερεθίσματα κοσμικής ζωής. Το επάγγελμά του και οι συνθήκες της ζωής του
βρίσκονται σε εντελώς αντιδιαμετρική κατάσταση από τη ζωή των ανθρώπων στους
οποίους απευθύνεται το βιβλίο, δηλαδή στους μοναχούς, και μάλιστα όχι στους
κοινοβιάτες, αλλά σε αυτούς οι οποίοι διάγουν ησυχαστικό τρόπο ζωής.
Προτρέπω, λοιπόν,
όλους σας, αν έχετε τη δυνατότητα , να το προμηθευτείτε, να ρίξετε μια ματιά.
Μπορεί να ενθουσιασθεί η ψυχή σας και να φιλοτιμηθεί στο να κινηθεί από τη
φευγαλέα ματιά στην προσεκτική ανάγνωση και από κει προς κατευθύνσεις
πνευματικές πραγματικά ασύλληπτες. Μπορεί, βέβαια, αν δεν είμαστε και έτοιμοι,
να απογοητευθούμε. Αν συνειδητοποιήσουμε το μεγαλείο της προοπτικής μας και
πάνω σ’ αυτό προβάλλουμε την πραγματικότητα της ζωής μας χωρίς ταπείνωση, θα
μας κυριεύσει απογοήτευση. Πού θα έπρεπε να ήμασταν και πού βρισκόμαστε! Πόσο
ψιλά, με τί όρους ,να εκτυλίσσεται η ζωή μας και τί τελικώς επιλογές κάνουμε σε
αυτόν τον κόσμο!
Στόχος της
πνευματικής μας πορείας είναι η ομοίωσή μας με τον Θεό, η οποία επιτυγχάνεται
δια του εναρέτου βίου. Η αρετή είναι μια γενική λέξη, που αναλύεται όμως σε επί
μέρους αρετές. Δεν έχει να κάνει τόσο με τα βιώματα, τις εμπειρίες, αλλά με
κάτι κάπως πιο πρακτικό, κάπως πιο καθημερινό, που αποτελεί τον καρπό της
πνευματικής ζωής. Η πνευματική μας ζωή μπορεί να έχει τα στοιχεία της
εξωτερικής λατρείας, μπορεί να διακατέχεται από τα χαρακτηριστικά του
πνευματικού λόγου, μπορεί να διαβάζουμε τον λόγο του Θεού, να μιλάμε για τα
πνευματικά, να έχουμε συνήθειες, πνευματικές γνώσεις θεολογικές, αλλά, αν τα
χέρια μας δεν είναι γεμάτα από καρπούς, αν η ζωή μας δεν είναι στολισμένη με
συγκεκριμένες αρετές, τότε μάλλον ζημιά κάνει η μαρτυρία μας και μάλλον
καταστροφή συμβαίνει στην ψυχή μας . Είναι ανάγκη, λοιπόν, να υπάρχουν τα
σκαλοπάτια των συγκεκριμένων αρετών, που οδηγούν την ψυχή μας από το επίγειο
φρόνημα στις ουράνιες καταστάσεις για τις οποίες μας μιλάει διαρκώς η Εκκλησία
με τόση πίστη, τόση αγάπη, με τόση διάθεση να μας κάνει μετόχους αυτών των
μεγάλων ευλογιών.
Από πού λοιπόν να
μπούμε σε αυτό το στάδιο των αρετών, από ποια πόρτα να εισέλθουμε σε αυτόν τον
χώρο του πρακτικού βίου, από πού να αρχίσουμε την άνοδο, να ακολουθήσουμε τα
σκαλοπάτια που θα μας φτάσουν στην κορυφή; Τι να χρησιμοποιήσουμε ως αφορμή;
Υπάρχει μία προσευχή,
που είμαι βέβαιος πως οι περισσότεροι από μας τη γνωρίζουν. Είναι μία προσευχή
που προσδιορίζει τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τη λέμε μόνο σε αυτήν την περίοδο. Μιά
προσευχή μετανοίας, που ανοίγει τους ορίζοντές μας. Μιά προσευχή η οποία υπάρχει
σε όλες ανεξαιρέτως τις ακολουθίες. Μάλιστα, σε μερικές εμφανίζεται και δύο
φορές. Μια προσευχή που μόλις προ ολίγου απαγγείλαμε. Μια πολύ παλιά προσευχή,
η οποία όμως πολύ βαθειά περιγράφει την ανθρώπινη ψυχή και τον αγώνα της, το
μυστήριο και την προοπτική της. Είναι η
προσευχή του οσίου Εφραίμ.
Θα την πω:
«Κύριε καὶ
Δέσποτα τῆς ζωῆς
μου,
πνεῦμα
ἀργίας, περιεργείας, φιλαρχίας καὶ
ἀργολογίας
μή μοι δῷς.
.Πνεῦμα
δὲ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης,
ὑπομονῆς
καὶ ἀγάπης,
χάρισαί μοι τῷ σῷ
δούλῳ.
Ναί, Κύριε Βασιλεῦ,
δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν
τὰ
ἐμὰ
πταίσματα, καὶ μὴ
κατακρίνειν τὸν
ἀδελφόν
μου, ὅτι εὐλογητὸς
εἶ, εἰς
τοὺς αἰῶνας
τῶν
αἰώνων. Ἀμήν.»
Τόσο μικρή αλλά τόσο
περιεκτική! Μάλιστα, κατά το τυπικό της Εκκλησίας δεν απαγγέλλεται απλά αλλά
συνοδεύεται από κινήσεις μετανοίας. Στα μοναστήρια, αν τυχόν έχετε πάει,
τηρείται επακριβώς το τυπικό αυτό, όπως αναγράφεται στις φυλλάδες και στο
Ωρολόγιο. Λέγει εκεί ότι ποιούμε τρεις μετανοίας μετά από κάθε στίχο και μετά
κάνουμε δώδεκα μικρές και επαναλαμβάνουμε το τελευταίο κομμάτι και μετά
άλλη μια μεγάλη.
Δηλαδή, «Κύριε καὶ
Δέσποτα τῆς ζωῆς
μου…»- τελειώνουμε το πρώτο κομμάτι- και κάνουμε μια στρωτή εδαφιαία μετάνοια,
από αυτές τις μεγάλες, τις βαθιές. Συνεχίζουμε: «Πνεῦμα
δὲ ταπεινοφροσύνης, ὑπομονῆς
καὶ ἀγάπης…»∙
δεύτερη μετάνοια. «Δώρησαί μοι τοῦ
ὁρᾶν
τὰ ἐμὰ
πταίσματα…», τρίτη μετάνοια. Και μετά σιωπηρώς λέγοντας το «Κύριε ἐλέησον»
ή το «Ἱλάσθητί μοι τῷ
ἁμαρτωλῷ»
κάνουμε δώδεκα σταυρωτές μικρές μετάνοιες. Αυτό στα μοναστήρια. Και
επαναλαμβάνουμε το «Ναί, Κύριε Βασιλεῦ,
δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν
τὰ ἐμὰ
πταίσματα» και κάνουμε άλλη μία μεγάλη μετάνοια. Όλα αυτά, ώστε να την
καταλάβει την προσευχή όχι μόνον η σκέψη μας, αλλά ακόμη και το σώμα μας. Να
την καταλάβει ολόκληρος ο εαυτός μας. Είναι σημαντική προσευχή. Είναι πόρτα και
οδός και τέρμα για όποιον έχει πνευματική ευστροφία να αξιοποιήσει το
περιεχόμενό της και να φιλοτιμηθεί στη ζωή του…
Από το βιβλίο: «Από
το καθ’ ημέραν στο καθ’ ομοίωσιν»
ΝΙΚΟΛΑΟΥ Μητροπολίτου
Μεσογαίας και
Λαυρεωτικής»
Εκδόσεις: εν πλω
Νώτη Γεωργία
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου