Ο ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΣ...και πως αντιμετωπίζεται (5)

1. Η σχετικότητα του ανθρώπου.

Ο φανατισμός είναι στη ουσία του υπέρβαση της ανθρώπινης κλίμακος. Ο φανατικός άνθρωπος απολυτοποιεί (θεοποιεί) τον εαυτό του , την κοινωνικοπολιτική ή θρησκευτική ομάδα του και τον αρχηγό της , την ιδεολογία του. Όταν , όμως , ο άνθρωπος υπερβαίνει τα σχετικά όρια του καταστρέφεται. Ο φανατικός δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια ανθρώπινη ύπαραξης , παραποιημένη, παραμορφωμένη, έξαλλη, μία «ύβρις» της σχετικής ανθρώπινης φύσης, όπως δίδασκαν οι αρχαίοι Έλληνες. Και ό, τι βγαίνει έξω από τη φύση του, καταστρέφεται και χάνεται ι, όπως το βεβαιώνει η ωραία ελληνική παροιμία: «όταν το μυρμήγκι βγάζει φτερά, χάνεται» !

Η μεταπτωτική αλλοτρίωση και αλλοίωση της ανθρώπινης φύσης έγκειται στο ότι ο άνθρωπος τείνει να απολυτοποιεί τη σχετική (κτιστή , φθαρτή και θνητή) ύπαρξη του. Ας μη λησμονούμε , ότι η αιτία της Πτώσης του ανθρώπου ήταν η αρχέγονη επιδίωξη της «ισοθεΐας» της φύσης του!

Ο μόνος τρόπος υπέρβασης του φανατισμού είναι η επίγνωση της σχετικότητος της ανθρώπινης ύπαρξης. Η σωστή τοποθέτηση του ανθρώπου έναντι του Θεού και του άλλου.

Ο Χριστός πρώτος έδειξε τον δρόμο της υπέρβασης του ΕΓΩ και της αναζήτησης του ΣΥ του Θεού και του άλλου. «Ούχ ως εγώ θέλω, αλλ’ ως συ. Γενηθήτω το θέλημά σου» (Ματθ.κστ΄39,42).
Μια αληθινή παιδεία του ανθρώπου θα πρέπει να αποβλέπει στη συνειδητοποίηση της σχετικότητα ς της ύπαρξης του.

2. Ο Θεός ως Πατέρας.

Τους ανθρώπους βλάπτει τόσο η «πολυθεΐα» όσο και η σκέτη «μονοθεΐα». Οι πολλοί θεοί σχετικοποιούν την απόλυτη θεϊκή φύση και ο ατομικός ένας θεός εκμηδενίζει την ανθρώπινη φύση. Οι πολυθεΐες διαιρούν και διαλύουν την υπερβατική ενότητα της μίας θεϊκής φύσης και η ατομική μονοθεΐα εγείρει αξιώσεις απόλυτης υποταγής του ανθρώπου (islam = υποταγή).

Ο Χριστός αποκάλυψε ότι η φύση του Θεού είναι τριαδική, ότι η μία θεϊκή φύση διακρίνεται σε τρείς Υποστατικές Υπάρξεις, τον Θεός Πατέρα, τον Υιό και το Άγιον Πνεύμα. Με άλλα λόγια, η θεϊκή φύση είναι προσωπική και άρα σχετιστική , κοινωνική , αγαπητηκή.

Η πίστη στην προσωπική , τριαδική θεότητα καταλύει στη βάση του τον θρησκευτικό φανατισμό. Η σχέση των ανθρώπων με τον Θεό Πατέρα, διά μέσου του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, δεν είναι σχέση απλής υποταγής, αλλά σχέση συγγένειας, οικειότητος και αγάπης. Η στάση του ανθρώπους έναντι του Θεού Πατέρα είναι κυρίας σχέση αγάπης: «Αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας του και εξ όλης της ψυχής σου και εξ όλης της διανοίας σου και εξ όλης της ισχύος σου» (Μαρκ.ιβ΄30).

Η πίστη ότι ο Θεός είναι «Πατέρας» αφοπλίζει κάθε ίχνος φανατισμού. Εάν ο άνθρωπος πατέρας δεν επιδιώκει ποτέ να επιβληθεί στα παιδιά του διά της βίας, πολύ περισσότερο ο Θεός Πατέρας , δεν επιδιώκει ποτέ να επιβληθεί στους ανθρώπους διά της βίας. Πατέρας και βίαια μέσα είναι αντίθετες και αλληλοαναιρούμενες έννοιες. Ο Ισλαμισμός είναι εχθρικός και επιθετικός προς του άλλους , διότι ο Θεός του, ο Αλλάχ, δεν είναι «πατέρας».

3. Ο άλλος , ως αδελφός.

Η πίστη στον Θεό Πατέρα οδηγεί αυτομάτως στην αναγνώριση του «Άλλου «, ως αδελφού. Η πατρότητα του Θεού συνεπάγεται την αδελφότητα των ανθρώπων.

Ο «Άλλος» είναι διαφορετικός, είναι όμως αδελφός μου. Είναι κι αυτός παιδί του ίδιου Πατέρα, του Θεού. Μερικοί άνθρωποι είναι αδελφοί υποχρεωτικά διότι έχουν τον ίδιο πατέρα. Όπως η αδελφότητα είναι υποχρεωτική σε όσους έχουν κοινό πατέρα, έτσι και η αδελφότητα όλων των ανθρώπων θα είναι υποχρεωτική , όταν όλοι πιστεύουν «εις Ένα Θεόν, Πατέρα». Η πίστη στην πατρότητα του Θεού είναι ο μόνος τρόπος για να δεχθούν οι άνθρωποι την αδελφότητα μεταξύ τους.

Στην οριζόντια διάσταση , υπάρχουν μύρια όσα που διαφοροποιούν τους ανθρώπους μεταξύ τους: φυλή , γλώσσα, πολιτισμός, ιστορία. Ο μόνος τρόπος να υπερβούν τις διαφορές τους είναι να πιστεύουν «εις Ένα Θεόν , Πατέρα»: «Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς». Η οριζόντια διάσταση της υπάρξεως χωρίζει και διαιρεί τους ανθρώπους. Αυτόν που ενώνει τους ανθρώπους είναι η κάθετη διάσταση της κοινής ύπαραξης: ο Θεός Πατέρας.

Η «παγκοσμιοποίηση « που επιδιώκεται στην εποχή μας αποβλέπει στη βίαιη ισοπέδωση των διαφορών. Στην εξάλειψη της ποικιλίας και της ομορφιάς της ζωής. Η πίστη στη Πατρότητα του Θεού, αντίθετα, διατηρεί τη διαφορότητα και την ποικιλία των ανθρώπων , διότι σ’ αυτή διαβλέπει το χάρισμα και το προνόμιο της αδελφότητος των κατοίκων της γης.

4. O Άλλος, ως πρόσωπο.

«Φύση»: είναι η κοινή ουσία όλων των ανθρώπων. (ανθρώπινη φύση). «Πρόσωπο»: είναι το χάρισμα της ετερότητας της φύσης(Έλληνας, Πέτρος, Αθηναίος, Άνδρας, Γυναίκα). Το πρόσωπο είναι η σφραγίδα της ιδιαιτερότητας. Κάθε άνθρωπος είναι ένα ξεχωριστό πρόσωπο. Ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και ανεπανάληπτος.

Η διάκριση είναι μεν μια διαφορά δεν σημαίνει όμως διαίρεση, χωρισμό ή αντίθεση. Η διάκριση είναι το χάρισμα και η ομορφιά της ποικιλίας. Είναι ο πλούτος της ύπαρξης. Ο πλούτος του Θεού Δημιουργού του Οποίου η φύση είναι τριαδική , δηλαδή Προσωπική, όπως είπαμε. Τα προϊόντα ενός εργοστασίου είναι τυποποιημένα: όπως είναι το ένα πακέτο μακαρόνια, το ίδιο ακριβώς είναι και το εκατομμυριοστό. Η φωτογραφία που ανατυπώνεται είναι η ίδια και στο χιλιοστό της αντίγραφο. Ο άνθρωπος , όμως , δεν είναι προϊόν κανενός εργοστασίου μαζικής παραγωγής. Ο κάθε άνθρωπος, είναι ξεχωριστό πρόσωπο , με την έννοια ότι έχει ορισμένα χαρακτηριστικά που τον διακρίνουν από τον άλλον.
Η αποδοχή , λοιπόν, του Άλλου ως πρόσωπο αποκλείει κάθε είδος φανατισμού. Ο κάθε άνθρωπος, ως μοναδικό δημιούργημα του Θεού δικαιούται απολύτου σεβασμού. Η ιδιότητα του προσώπου συνεπάγεται την ισοτιμία και την αξιοπρέπεια του κάθε ανθρώπου. Ο κάθε άνθρωπος, ως πρόσωπο είναι σεβαστός και η ακεραιότητα του προσώπου του είναι δεδομένη.

5. Ο Άλλος , ως εταίρος.

Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο, ως πρόσωπο, με τη σφραγίδα της ετερότητος, για να λειτουργεί και ως «εταίρος». Εάν όλοι οι άνθρωποι ήσαν απολύτως όμοιοι , θα ήσαν και απολύτως άχρηστοι ο ένα ς για τον άλλον. Η ομοιότητα απωθεί , η ετερότητα είναι προϋπόθεση προσέγγισης, συνεργασίας και ενότητος. Τα ομώνυμα απωθούνται , τα ετερώνυμα έλκονται.

Η ετερότητα, λοιπόν , έχει λειτουργικό χαρακτήρα. Η ετερότητα όχι μόνο οδηγεί, αλλά και αναγκάζει σε συνεργασία, στο συνεταιρίζεσθαι. Ο καθένας θα ήταν ευχαριστημένος και κλεισμένος στον εαυτό του. Στα δικά του. Τώρα που όλοι είναι διαφορετικοί , όλοι έχουν ανάγκη από όλους. Κανείς δεν είναι άχρηστος. Ο καθένας μπορεί να χρησιμεύει στον άλλο, ως «εταίρος».

Τα όργανα και τα μέλη του ανθρωπίνου οργανισμού είναι πολλά. Καθένα όμως δεν είναι όμοιο από το άλλο. Το θαύμα της λειτουργίας του ανθρωπίνου οργανισμού είναι αποτέλεσμα της διαφορότηρος των οργάνων και των μελών του και της εκπληκτικής συνεργασίας τους, όπως τονίζει ο απόστολος Παύλος: «Το σώμα ούκ έστιν εν μέλος, αλλά πολλά…εί όλο το σώμα οφθαλμός , που η ακοή, εί όλον ακοή , που η όσφρησις…Εί δε ήν τα πάντα έν μέλος, που το σώμα; Νύν δε πολλά μεν έχω, ή πάλιν η κεφαλή τοίς ποσί , χρείαν υμών ούκ έχω. Αλλά πολλώ μάλλον τα δοκούντα μέλη του σώματος ασθενέστερα υπάρχειν αναγκαία εστί». (Α΄Κορ. ιβ΄14-22).

«Τίποτε άλλον δεν χαρακτηρίζει περισσότερο την ανθρώπινη φύση μας, όσο η μεταξύ μας επικοινωνία , η ανάγκη που έχει ο ένας για τον άλλον και η αγάπη» (Μ.Βασίλειος PG 31.308 εξ.)