Ο ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΣ...και πως αντιμετωπίζεται (3)

1. «Ο Θυμός του Θεού»

Όσοι φανατίζονται και μεταξύ των χριστιανών , για να δικαιολογηθούν , αναφέρονται στην Αγία Γραφή και επικαλούνται ορισμένες βιβλικές εκφράσεις, που πράγματι δείχνουν, ότι και ο Θεός προβαίνει σε εκδηλώσεις φανατισμού! Σε πολλά σημεία λ.χ. η Αγία Γραφή κάνει λόγο για τον «θυμό του Θεού» (Ψαλμ. 37,2 Ρωμ. β΄8 κλπ.).

Δεν έχουν όμως έτσι τα πράγματα. Η Αγία Γραφή , επειδή απευθύνεται σε ανθρώπους , για να καταστήσει κατανοητές απ’ αυτούς ορισμένες εκδηλώσεις της θεότητος, χρησιμοποιεί ανάλογες εκφράσεις που είναι και ονομάζονται «ανθρωποπαθείς». Αυτό σημαίνει , ότι ναι μέν η Γραφή αποδίδει στον Θεό καταστάσεις που χαρακτηρίζουν τους ανθρώπους (την ανθρώπινη φύση), το νόημα όμως των εκφράσεων αυτών είναι εντελώς διαφορετικό , όσο άπειρα διαφορετική είναι η θεϊκή από την ανθρώπινη φύση.

Ειδικότερα, ο Θεός είναι απαθής και αναλλοίωτος. Δεν έχει , δηλαδή, πάθη ο Θεός, όπως εμείς οι άνθρωποι. Θεϊκή του φύση δεν υπόκειται σε συναισθηματικές ή άλλες αλλοιώσεις και διαταράξεις (Ιακ. Α΄17).

Η Αγία Γραφή χρησιμοποιεί εκφράσεις για να στηρίξει τους πιστούς στην πίστη ότι ο Θεός της θείας αποκαλύψεως είναι «ζωντανός και αληθινός» και όχι νεκρός και άψυχος, σαν τα νεκρά, άψυχα και ακίνητα είδωλα των διαφόρων θρησκειών («Τα είδωλα των εθνών.. έργα χειρών ανθρώπων. Στόμα έχουσι και ου λαλήσουσι , οφθαλμούς έχουσι και ούκ όψονται , ώτα έχουσι και ούκ ακούσονται,…» (Ψάλμ. 113, 12-15).

2. « Η οργή του Θεού»

Ο Μ. Βασίλειος ειδικότερα, ερμηνεύει ότι οι ανθρωποπαθείς εκφράσεις «θυμός» και «οργή του Θεού» αναφέρονται στα δυσάρεστα ακόμη και οδυνηρά μέτρα που παίρνει ο Θεός, για τη μετάνοια και τη θεραπεία του αμαρτωλού ανθρώπου ή τη διόρθωση μια κακή και ανώμαλης κοινωνικής κατάστασης.

Και φέρνει τα παράδειγμα του γιατρού. Ο γιατρός , λέγει, όταν διαπιστώσει μια σοβαρή πάθηση του σώματος, για να την θεραπεύσει αναγκάζεται να κάνει χειρουργική επέμβαση. Προκειμένου να βοηθήσει και να σώσει τον βαρύτατα πάσχοντα, δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει το νυστέρι και να κάψει και να αφαίρεση το μέρος που μολύνθηκε ή που υπάρχει κίνδυνος να καταστρέψει ολόκληρο τον οργανισμό.

Η βαθυστόχαστη αυτή ερμηνεία του μεγάλου Αγίου της Εκκλησίας μας, δίνει το πραγματικό νόημα των αγιογραφικών εκφράσεων «θυμός»και «οργή του Θεού. Ο Θεός, λοιπόν , δεν «θυμώνει» και δεν , «οργίζεται», όπως εμείς οι άνθρωποι. Ο θυμός και η οργή είναι πάθη της αλλοτριωμένης μεταπτωτικής ανθρώπινης φύσης. Η φύση του Θεού είναι αναλλοίωτα και αιώνια αγαθά. Και αυτές , ακόμη , οι ανθρωποπαθείς εκφράσεις «θυμός» και «οργή του Θεού» έχουν θετικό νόημα και περιεχόμενο, όπως είδαμε. Εκφράζουμε θετικές επεμβάσεις της αγαθότητος και πρόνοιας του Θεού υπέρ ημών των ανθρώπων, καθώς και υπέρ της θεραπείας και σωτηρίας μας.

Η Αγίας Γραφή , «θυμό του Θεού» ονομάζει την απόφαση του Θεού, για κάποια δυσάρεστη επέμβαση στον άνθρωπο και τον κόσμο και , «οργή του Θεού», ονομάζει την εκτέλεση της απόφασης του αυτής» (Μ. Βασίλειος).

3. «Η γροθιά του Θεού».

Ο ψαλμωδός Δαβίδ χρησιμοποιεί μια ακόμη ανθρωποπαθή έκφραση περί του Θεού. Λέγει , λοιπόν, ότι ο Θεός , με μια φοβερή γροθιά «συντρίβει οδόντας αμαρτωλών» (Ψαλμ, γ΄7).

Οι άνθρωποι της προ- αποκαλυπτικής περιόδου θεωρούσαν , βέβαια, ότι ο Θεός ή οι θεοί τους ήσαν εχθρικοί προς αυτούς. Ο Όμηρός , λ.χ. χαρακτηρίζει τον θεό Δία ως «νεφεληγερέτην» (ότι δηλαδή σεσσωρεύει απειλητικά σύννεφα) και «τερπικέραυνον» (ότι αρέσκεται να κεραυνοβολεί τους ανθρώπους)

Ο Θεός όμως της θείας αποκαλύψεως ούτε χέρια ούτε πυγμάχος είναι, ώστε να χτυπάει με δυνατές γροθιές τους αμαρτωλούς ανθρώπους. Ο Θεός της Αγίας Γραφής, αντίθετα, μακροθυμεί και συγχωρεί τους αμαρτωλούς: «οικτήρμων (συπαθής) και ελεήμων (συγχωρητικός) ο Κύριος, μακρόθυμος (υπομονητικός) και πολυέλεος (γεμάτος ευσπλαγχνία). Ουκ εις τέλος οργησθήσεται (δεν εξοργίζεται απεριόριστα), ουδέ εις τον αιώνα μηνιεί (ούτε μνησικακεί παντοτινά). Ου κατά τας ανομίας ημών εποίησεν ημίν, ουδέ κατά τας αμαρτίας ημών ανταπέδωκεν ημίν» (Ψαλμ 102,8-10).

Ο ενσαρκωθείς Θεός , ειδικότερα, ο Κύριος Ιησούς Χριστός, όχι μόνο δεν γρονθοκόπησε κανέναν αμαρτωλό, αν και ο ίδιος δέχθηκε γροθιές από τους αμαρτωλούς, αλλά , αντίθετα , πλησίαζε τους αμαρτωλούς με μεγάλη αγάπη και, τελικά θυσίασε τη ζωή του γι’ αυτούς και τη σωτηρία τους!


«Ο Χριστός λοιδορούμενος (χλευαζόμενος) ούκ αντελοιδώρει (δεν απέδιδε τις κοροϊδίες), πάσχων ούκ ηπείλει»(δεν απειλούσε να εκδικηθεί )
(Α΄Πέτρ. Β΄23).

4. Ο «φοβερός και τρομερός Θεός»

Οι θεοί όμως των αρχαίων λαών ενέπνεαν τον φόβο και τον τρόμο στους ανθρώπους. Η εχθρικότητα δε αυτή των θεών προς τους ανθρώπους εθεωρείτο ότι εκδηλωνόταν με τις αντίξοες κλιματολογικές καταστάσεις και τα καταστρεπτικά φυσικά φαινόμενα (καταιγίδες, πλημμύρες, σεισμοί, πυρκαϊές, λιμούς, λοιμούς κλπ.). τα οποία γι’ αυτόν τον λόγο ελέγονταο «θεομηνίες»!

Οι αρχέγονοι λαοί, μάλιστα, για να εξευμενίσουν την εχθρότητα και αντιπαλότητα των θεώ ντους ,κατασκεύαζαν για χάρη τους υπερμεγέθεις και ογκώδεις ναούς , ενώ οι ίδιοι κατοικούσαν σε σπήλαια και αχυροκαλύβες. Οι μεσοποτάμιοι άνθρωποι το 2000 π.Χ. θεωρούσαν υποχρέωσή τους να μαγειρεύουν φαγητά για τους θεούς τους, πέντε φορές την ημέρα, και να τα πηγαίνουν στους μεγάλους αυτούς ναούς…

Η έκφραση «φοβερός και τρομερός» Θεός χρησιμοποιείται βέβαια, και στο λεξιλόγια της Αγίας Γραφής. Ωστόσο, και η έκφραση αυτή είναι ανθρωποπαθής και εκφράζει το συγκλονιστικό δέος που νιώθει ο άνθρωπος μπροστά στον Θεό. Ο άνθρωπος , όμως , μπροστά στον Θεό νιώθει και ευχάριστη έλξη. Πρόκειται ακριβώς , για τα δύο ισχυρά και συγχρόνως αντιθετικά συναισθήματα που νιώθει ο μικρός άνθρωπος μπροστά στον Θεό: την έλξη που γοητεύει και το δέος που συγκλονίζει. Αυτά τα δύο συναισθήματα ένιωσαν και οι Μυροφόρες γυναίκες , κατά τη συνάντηση τους με τον αναστάντα Χριστό: «(σύν) είχε δε αυτά τρόμος και έκστασις» (Μαρκ.ιστ΄).
«Δουλεύσατε (να υπακούετε) τω Κυρίω εν φόβω και αγαλλιάσθαι ( να σκιρτάτε) Αυτώ εν τρόμω» (Ψαλμ.2,11 )


5. Η εκδίκηση του Θεού

Ο θεός όλων των αρχαίων λαών εθεωρείτο , επίσης «εκδηκητικός». Οι λαοί της αρχαιότητος, πάσχοντες από αλλεπάλληλα κτυπήματα και επιθέσεις γειτονικών λαών , ένιωθαν έντονα την ανάγκη της εκδίκησης. Ανίσχυροι , πολλές φορές , να αντιτάξουν άμυνα στις επιθέσεις και τους εξανδραποδισμούς των εχθρών τους, επικαλούντο και ήλπιζαν στην ανταπόδοση εκδίκησης, εκ μέρους του Θεού. «Θεός εκδικήσεων Κύριος ο Θεός», λέγει η Π. Διαθήκη (Ψαλμ.93,1).

Άλλη , όμως η εκδίκηση που ζητούν οι άνθρωποι και άλλη είναι η εκδίκηση του Θεού. Όταν οι άνθρωποι εκδικούνται , ανταποδίδουν τα ίδια ή και χειρότερα σ’ αυτούς που τους επιτέθηκαν ή αδίκησαν. Και τούτο , διότι οι άνθρωποι είναι εμπαθείς , εκδικητικοί , απάνθρωποι.

Ο Θεός , όμως της θείας αποκαλύψεως δεν μοιάζει με τον εκδικητικό Θεό των αρχαίων ειδωλολατρικών λαών. Ο αληθινός Θεός είναι απαθής, ανεξίκακος, αγαθός και ιδίως Πατέρας όλων των ανθρώπων ιδιαίτερα όταν αυτοί διαπράττουν το κακό, όταν αδικούν, όταν γενικά αμαρτάνουν. Ο Θεός ανησυχεί γι’ αυτούς, όπως ανησυχεί ο άνθρωπος πατέρας, όταν κάποιο από τα παιδιά του αρρωστήσει ή όπως ο γιατρός σπεύδει να βοηθήσει τον τραυματία που έφεραν στο ιατρείο του…
Η εκδίκηση του Θεού έχει την έννοια της θεραπείας, της νοσηλείας, της διόρθωσης του κακού.
«Οράτε με τις κακόν αντί κακού αποδώ, αλλά πάντοτε το αγαθόν (επι)διώκετε και εις αλλήλους και εις πάντας» ( Α΄Θες. έ 15. και Ρωμ. ιβ΄17).